Nông dân Mộc Châu làm giàu từ rau: Cú hích từ các dự án quốc tế

Nhiều năm qua, tỉnh Sơn La đã trở thành điểm sáng trong việc thu hút và phát huy hiệu quả từ các dự án của tổ chức quốc tế hỗ trợ nông dân phát triển nông nghiệp, trong đó tiêu biểu là Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) với Dự án “Nông nghiệp thông minh vì thế hệ tương lai”.

Dự án đã hỗ trợ 34 hộ gia đình ở Mộc Châu cải tạo và tối ưu hóa hơn 35.000 m² nhà màng, nhà kính, hay mới đây nhất là Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) với Dự án “Tăng cường chuỗi giá trị cây trồng an toàn tại các tỉnh phía Bắc Việt Nam”.

Mỗi dự án mang lại những giá trị khác nhau, tạo sự thay đổi từ tư duy đến phương pháp sản xuất cho nông dân. Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với ông Kayano Naoki - chuyên gia JICA, Điều phối viên trực tiếp của Dự án để thấy rõ hơn cảm nhận của những chuyên gia nông nghiệp quốc tế khi đặt chân đến Mộc Châu và định hướng họ đề ra để phát triển nông nghiệp bền vững.

Niềm tin từ đất

Bài liên quan

Đầu tư tiền tỷ, thu lại nhiều tỷ

Chia sẻ về hành trình triển khai Dự án, ông Kayano Naoki cho biết: “Khi bắt đầu, chúng tôi gặp khó khăn trong việc thuyết phục đối tác và nông dân chấp nhận phương pháp tiếp cận của Dự án, bởi đây là hợp tác kỹ thuật chứ không phải dự án cung cấp thiết bị hay cơ sở vật chất”. Quả thực, việc thay đổi những tập quán đã tồn tại nhiều năm là điều không dễ dàng.

Trong giai đoạn đầu, JICA đã kiên trì đồng hành cùng các đối tác tại Sơn La, đặc biệt là Trung tâm Khuyến nông tỉnh Sơn La và các hợp tác xã trọng điểm, có tầm ảnh hưởng lớn tới các hộ nông dân. Nhiều hoạt động thiết thực đã được tổ chức như tập huấn kỹ thuật cho cán bộ khuyến nông, tập huấn thực hành cho nông dân, diễn đàn, hội thảo kết nối các bên trong chuỗi giá trị cũng như các chuyến tham quan, học tập kinh nghiệm.

Bài liên quan

Giải bài toán tiêu thụ từ lợi thế rau trái vụ

Thông qua quá trình này, nông dân dần hiểu rằng Dự án không chỉ mang lại tri thức mới mà còn giúp họ xác định rõ động lực phát triển trong dài hạn, xây dựng mối quan hệ hợp tác cùng có lợi với doanh nghiệp và thị trường.

Ở Mộc Châu, Hợp tác xã Nông Xanh của anh Lưu Tùng Định được lựa chọn làm mẫu trên diện tích 2,2 ha, trong đó nội dung chính tập trung xoay quanh việc cải tạo đất với phương châm "Lấy gì của đất, trả lại cho đất”.

Trong buổi tổng kết dự án, anh Định chia sẻ: “Trước đây, người dân trồng rau theo phương pháp truyền thống, không có kinh nghiệm, bón phân không đúng cách, không sử dụng màng phủ, cây trồng bị nhiều sâu bệnh gây hại, đất bị chai cứng. Từ khi tham gia Dự án, lựa chọn cây giống, áp dụng kỹ thuật màng phủ, năng suất cây trồng tăng 20 - 25%, chất lượng củ quả thơm ngon, đáp ứng các tiêu chuẩn cao của siêu thị, nhà hàng ăn chay… Mỗi hecta đều thu lãi 200 - 300 triệu đồng, kinh tế của người dân ngày càng phát triển, diện tích canh tác được mở rộng”.

Điểm nhấn quan trọng của Dự án tại Sơn La là nâng cao nhận thức của nông dân về khảo sát thị trường. Nếu như trước đây nông dân thường sản xuất theo kinh nghiệm và bán sản phẩm một cách bị động thì nay họ đã biết chủ động tìm hiểu nhu cầu, điều kiện về chất lượng sản phẩm, giá cả để lập kế hoạch sản xuất. Chính sự thay đổi này đã giúp các hợp tác xã đưa ra quyết định hiệu quả hơn, giảm rủi ro và nâng cao giá trị sản phẩm.

Đặc biệt, ngay cả sau khi chịu thiệt hại nặng nề từ cơn bão Yagi vào tháng 9 năm 2024, nhiều hộ nông dân Sơn La vẫn tích cực tham gia các khóa đào tạo phục hồi sản xuất sau thiên tai, áp dụng kỹ thuật sản xuất mới dựa trên phương pháp của JICA. Nhờ đó, các hộ đều sớm phục hồi sản xuất chỉ sau 1 - 2 tháng.

Thay đổi tư duy, trao quyền cho nông dân

Điểm khác biệt nổi bật của Dự án của JICA chính là việc áp dụng phương pháp SHEP (Smallholder Horticulture Empowerment & Promotion – trao quyền và thúc đẩy nghề làm vườn cho hộ nông dân quy mô nhỏ). Đây là cách tiếp cận được JICA khởi xướng từ Kenya với mục tiêu thay đổi tư duy từ “trồng rồi mới bán” sang “trồng để bán”.

Phương pháp này dựa trên 4 bước cốt lõi: Lựa chọn nông dân mục tiêu và truyền đạt rõ ràng mục tiêu; giúp nông dân tự nhận thức thực trạng thông qua khảo sát, tìm hiểu thị trường; hỗ trợ họ đưa ra quyết định sản xuất phù hợp và cuối cùng là cung cấp giải pháp kỹ thuật để nâng cao hiệu quả.

Ở nhiều quốc gia, SHEP đã chứng minh được hiệu quả của phương pháp tiếp cận trên. Điển hình như tại Nepal, thu nhập ròng của nông dân tăng 50%; tại Ethiopia, thu nhập trung bình tăng 2,7 lần. Tại Malawi, dự án MA-SHEP giúp nông dân cải thiện đời sống, tăng thu nhập, giảm nghèo và nâng cao khả năng chống chịu rủi ro thiên tai.

Đưa phương pháp này về Sơn La, JICA đã giúp nông dân thay đổi căn bản tư duy sản xuất. Họ không còn trồng rau quả theo thói quen hay phong trào mà chủ động tìm hiểu nhu cầu thị trường để quyết định trồng loại gì, số lượng bao nhiêu, chất lượng như thế nào. Qua đó, sản phẩm nông nghiệp của Sơn La không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn an toàn mà còn đáp ứng đúng nhu cầu của người tiêu dùng và doanh nghiệp thu mua.

Theo ông Kayano Naoki, để đánh giá thành quả của Dự án, JICA đã xây dựng bộ tiêu chí cụ thể, bao gồm tính phù hợp, tính nhất quán, hiệu quả, hiệu suất, tác động và tính bền vững. Các chỉ số như lợi nhuận gộp, kênh bán hàng hay mức độ tham gia của hợp tác xã đều đã được khảo sát trong năm nay - năm cuối của Dự án. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để đo lường sự thành công, đồng thời tạo tiền đề cho việc nhân rộng mô hình ra các địa phương khác.