Phương pháp sản xuất lúa giống nguyên chủng và xác nhận

KS Hồ Quang Cua, Phó GĐ Sở NN&PTNT Sóc Trăng kiểm tra ruộng lúa giống

Lượng giống lúa xác nhận có chất lượng tốt do các trung tâm, công ty giống các tỉnh, câu lạc bộ khuyến nông địa phương sản xuất ra chỉ đáp ứng được 30%, còn lại là nông dân dùng lúa thịt của vụ trước dùng cho vụ sau. Việc sử dụng lúa thịt làm lúa ăn sẽ gây thiệt thòi rất lớn cho người sản xuất do lúa bị lẫn tạp, trổ chín không đều. Lúa sử dụng nhiều vụ sẽ sinh nhiều tầng, dễ nhiễm sâu bệnh và dẫn đến làm giảm năng suất và chất lượng lúa.

Theo kết quả nghiên cứu của Philippine và Bangladesh thì sử dụng giống lúa cấp xác nhận có chất lượng tốt sẽ làm tăng năng suất lúa từ 8-10%. Vì thế, việc tăng cường sản xuất và sử dụng giống lúa xác nhận chất lượng cao phục vụ cho nhu cầu xuất khẩu ở ĐBSCL về lâu dài là một nhu cầu tất yếu khách quan để tăng năng suất và chất lượng lúa gạo và hạ giá thành sản xuất.

Để giúp bà con nông dân có thể tự sản xuất lúa giống đáp ứng cho nhu cầu giống của mình và cho địa phương, chúng tôi giới thiệu phương pháp sản xuất lúa giống nguyên chủng và giống xác nhận.

*Hạt giống lúa nguyên chủng: Là hạt giống được nhân lên từ giống siêu nguyên chủng và đạt tiêu chuẩn, chất lượng theo qui định: độ sạch > 99%, độ thuần 99,95%, tỷ lệ nảy mầm > 90%, độ ẩm < 13,5%, số hạt cỏ dại < 5 hạt/kg hạt giống. Sản xuất hạt giống nguyên chủng bằng phương pháp cấy 1 tép/bụi và khử lẫn nhiều lần.

*Hạt giống lúa cấp xác nhận: Là hạt giống được nhân lên từ giống nguyên chủng và đạt tiêu chuẩn, chất lượng theo qui định: độ sạch > 99%, độ thuần 99,7%, tỷ lệ nảy mầm > 90%, độ ẩm < 13,5%, số hạt cỏ dại < 10 hạt/kg hạt giống. Sản xuất hạt giống nguyên chủng bằng phương pháp sạ hàng hoặc cấy 2-3 tép/bụi và khử lẫn nhiều lần.

Những bước sản xuất lúa nguyên chủng

+ Gieo mạ: Mạ được gieo trên sân, làm mạ sân có nhiều ưu điểm hơn so với làm mạ trên ruộng như sự hao hụt hạt giống rất ít. Nếu gieo mạ ngoài ruộng cần lượng giống từ 35-40 kg/ha thì gieo mạ trên sân chỉ cần 20-25 kg/ha do không bị các dịch hại phá như ốc bươu vàng, chim, chuột. Khi cấy cây lúa không mất sức do không bị nhổ đứt rễ, việc chăm sóc bảo vệ cho mạ cũng dễ dàng hơn. Mạ có thể được gieo trên sân xi măng hoặc sân đất có mặt bằng tốt. Trước hết trải tấm cao su trắng để lót toàn bộ nền mạ được gieo. Rải một lớp mỏng (2-3 cm) xơ dừa nghiền nhỏ trộn với đất mùn có nhiều chất hữu cơ (có đóng sẵn thành bao và bán tại các đại lý).

+ Ngâm giống: Cần xác định chính xác diện tích cấy để tính lượng giống cần dùng, hạt giống nảy mầm tốt thì lượng giống cần dùng là 25 kg/ha. Hạt giống cấp siêu nguyên chủng được ngâm dưới sông 24 giờ, vớt lên để ráo nước. Sau đó dùng rơm ủ thật kỹ 24 giờ, khi hạt giống nứt nanh thì dùng nước sạch tưới thật ướt hạt giống nhằm làm giảm nhiệt độ để tránh làm chết mộng (bà con nông dân gọi là lấy ngót). Sau đó dùng rơm ủ tiếp 24 giờ nữa khi hạt giống nảy mầm đều thì đem gieo mạ.

+ Chăm sóc mạ: Hạt giống được rải đều trên sân, rải thêm một lớp mỏng xơ dừa nữa cho kín hạt giống và tiến hành tưới ngay. Nếu thời tiết khô hạn cần tưới 2 lần/ngày vào sáng sớm và chiều tối. Đầu ống tưới cần gắn bông sen để nước được tưới đều và không làm nhảy hạt giống. Trên bề mặt liếp mạ cần phủ lưới cước để tránh nhiệt độ quá cao những ngày đầu và nếu trong thời gian mạ sinh trưởng có rầy nâu di trú thì lớp lưới này sẽ có tác dụng bảo vệ rất tốt cho mạ khỏi bị rầy tấn công (mạ mùng). Khi mạ được 5-7 ngày tuổi thì bón phân cho mạ (5 kg urea/1.000m² mạ), sau khi rải phân cần tưới ngay.

+ Chuẩn bị đất: Đất ruộng nhân giống lúa cần được trang mặt ruộng thật bằng phẳng, trước khi xới đất cần vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ. Xới và trục đất nhiều lần để thuận lợi cho việc cấy và cây lúa sinh trưởng tốt ngay sau khi cấy.

+ Chia ruộng: Dùng cây tầm 3 m, chia ruộng thành nhiều liếp nhỏ, mỗi liếp một tầm. Giữa 2 liếp được cách nhau bởi 2 hàng lúa cấy thẳng hàng, khoảng cách 30 cm. Hàng sông này sẽ giúp người sản suất thuận tiện khi bón phân, phun thuốc, khử lẫn và chăm sóc lúa.

+ Cấy lúa: Khi mạ được 11-12 ngày tuổi là đem đi cấy được. Dùng tay cuộn thảm mạ thành từng cuốn như cuốn chiếu, bỏ vào bao và đưa lên xe chuyển ra ruộng. Xé nhỏ thảm mạ ra thành nhiều miếng nhỏ và rải đều khắp ruộng trước khi cấy. Trong phạm vi mỗi liếp có thể cấy tự do, cấy 1 tép/bụi, khoảng cách 15 - 20 cm.

+ Bón phân: Lượng phân bón dùng cho lúa vụ đông xuân là 100 kg N, 60 kg P₂O₅, 40 kg K₂O/ha, cho vụ hè thu là 80 kg N, 60 kg P₂O₅ và 60 kg K₂O/ha. Bón lót trước khi cấy 20% đạm, 100% lân, bón thúc đợt 1 lúc 15 ngày sau khi cấy 60% đạm, 50% kali, bón thúc đợt 2 lúc 30-35 ngày sau khi cấy toàn bộ phân còn lại. (Cần quan sát sự sinh trưởng của lúa mà điều chỉnh lượng phân bón cho thích hợp).

+ Sử dụng thuốc BVTV: Sử dụng các loại thuốc BVTV như thuốc trừ cỏ, thuốc sâu, bệnh, thuốc dưỡng như đối với sản xuất lúa bình thường. Cần tuân thủ nguyên tắc 4 đúng trong sử dụng thuốc BVTV.

+ Khử lẫn và thu hoạch: Trong suốt quá trình sinh trưởng của lúa nếu phát hiện thấy bụi lúa nào bất thường thì nhổ bỏ ngay cả bụi. Khi lúa trổ thoát thì tiến hành khử lẫn lần đầu, cắt bỏ tận gốc những bụi lúa khác thường như quá cao, quá thấp, dạng bông khác so với quần thể. Bụi lúa bị lẫn có thể do lẫn cơ giới hoặc phân li, thụ phấn chéo. Trước khi thu hoạch cần khử kỹ một lần nữa. Lúa thu hoạch cần gom thành cây chất trên đệm trước khi nhai. Vệ sinh thật kỹ máy nhai, bao đựng lúa cần rũ thật sạch. Đem lúa về phơi ngay trên nền sân đã được quét kỹ, phơi đến khi lúa đạt ẩm độ 13% là được. Nếu thời gian giữ giống lâu và thời tiết ẩm ướt thì nên phơi tới ẩm độ 12%. Lúa phơi khô được rê sạch và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Sản xuất lúa cấp xác nhận

Qui trình sản xuất lúa xác nhận có đơn giản hơn so với cấp nguyên chủng, nguồn giống dùng là cấp nguyên chủng, sạ theo hàng với lượng giống 100-120 kg/ha. Chăm sóc và khử lẫn, thu hoạch, bảo quản giống như lúa nguyên chủng.