Những vườn cây ăn quả ôn đới trĩu cành ở Mù Cang Chải

Những mô hình cây ăn quả ôn đới thành công

Con đường dẫn chúng tôi vào bản Nả Háng Tủa Chử, xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải (tỉnh Yên Bái) uốn lượn qua những thửa rộng bậc thang tầng tầng lớp lớp. Giữa triền đồi xanh mướt, câu chuyện về anh Mùa A Mạnh và vườn lê Tai Nung đã trở thành nguồn cảm hứng cho rất nhiều hộ dân trong bản.

Năm 2014, khi nhiều người còn loay hoay với cây ngô, cây lúa trên nương rẫy bạc màu, anh Mạnh đã mạnh dạn đưa 0,6 ha giống lê Tai Nung (còn gọi là lê VH6 hay lê Đài Loan) về trồng thử.

Anh Mạnh chia sẻ: "Lúc đầu cũng lo lắm bởi đất ở đây nghèo dinh dưỡng, khí hậu lại khắc nghiệt, không biết cây có sống nổi không. Thế nhưng, mảnh đất này dường như đã tìm thấy "người bạn" phù hợp. Cây lê chẳng những không bị sương muối, băng giá của mùa đông làm hại mà còn hợp đất, hợp khí hậu, lớn nhanh và ít sâu bệnh. Sau 5 năm kiên trì chăm sóc dưới sự hướng dẫn kỹ thuật của cán bộ khuyến nông, vườn lê của anh đã cho những lứa quả bói đầu tiên. Từ năm thứ 7 năng suất tăng cao”.

Thấy hiệu quả kinh tế rõ rệt, anh Mạnh quyết định đầu tư mở rộng diện tích lên 2 ha. Năm 2024, gia đình anh thu hoạch quả, giá bán ổn định từ 20.000 - 30.000 đồng/kg. Lê hái đến đâu có thương lái đến mua hết, không phải lo đầu ra. Năm nay thời tiết tốt, quả đậu nhiều, gia đình anh Mạnh ước tính thu được 5 - 6 tấn, thu nhập khoảng hơn 120 triệu đồng.

Không chỉ lê Tai Nung, một giống cây ăn quả khác là hồng giòn Fuyu (Nhật Bản) cũng đang phát triển mạnh trên vùng đất này.

Tìm đến gia đình ông Thào Nhà Của ở bản Hua Khắt, xã Nậm Khắt, chúng tôi được chiêm ngưỡng vườn hồng giòn Fuyu hơn 80 gốc đang vào mùa trĩu quả. Ông Của kể, hơn 1 ha đất vườn của ông từng trồng nhiều loại cây nhưng chỉ có tác dụng giữ đất chứ không mang lại giá trị kinh tế. Khi được xã tuyên truyền, ông mạnh dạn tham gia dự án trồng thử nghiệm hồng giòn.

Ông Của trần tình: “Được hỗ trợ cây giống, gia đình tôi đã mạnh dạn trồng và nhân rộng vườn hồng qua các năm. Giống hồng giòn này rất sai quả, từ năm thứ 3 đã cho thu bói. Mỗi cây thu hoạch khoảng 40 - 50 kg, 5 - 6 quả là được 1 kg rồi, quả to, ăn rất giòn và ngọt. Giá bán cao mà còn không có nhiều để bán”.

Mỗi năm, gia đình ông thu trên 2 tấn quả với giá bán từ 35.000 đến 40.000 đồng/kg, và riêng năm 2025 này dự kiến sẽ đạt trên 3 tấn. Bí quyết của ông Của chính là áp dụng khoa học kỹ thuật, chăm sóc cẩn thận, để quả to, ngọt ông bón phân chuồng ủ hoai mục. Trong phòng trừ sâu bệnh hại, tuyệt đối không được phun thuốc hóa học, chỉ phát hiện sâu rồi diệt bằng các phương pháp thủ công.

Câu chuyện của anh Mạnh, ông Của không phải là những mô hình đơn lẻ. Đó là kết quả của một chủ trương lớn của huyện Mù Cang Chải nhằm biến bất lợi về khí hậu thổ nhưỡng thành lợi thế phát triển các loại cây ăn quả ôn đới đặc sản.

Theo ông Lương Văn Thư, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Mù Cang Chải, khí hậu lạnh, có mùa đông khắc nghiệt lại chính là điều kiện lý tưởng cho các giống cây ăn quả ôn đới rụng lá như lê Tai Nung, hồng giòn, mận, mơ... Những giống cây này ngủ đông, tránh được rét hại, sương muối và nảy lộc, ra hoa vào mùa xuân. Sau hơn một thập kỷ thử nghiệm, có thể khẳng định đây là hướng đi đúng, mang lại hiệu quả kinh tế cao, giúp người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng và giảm nghèo bền vững.

Những chính sách hợp lòng dân

Từ thành công của những mô hình tiên phong, niềm tin đã lan tỏa khắp các bản làng. Khi chính quyền địa phương triển khai các chính sách hỗ trợ, người dân đã tích cực hưởng ứng.

Tại bản Hua Khắt, xã Nậm Khắt, chúng tôi gặp chị Giàng Thị Ly đang cẩn thận làm cỏ dại và chăm sóc những gốc hồng giòn mới trồng trên mảnh đất trước đây chỉ độc canh cây ngô. Chị Ly vui vẻ nói: "Ở bản mình có nhiều hộ đã trồng hồng giòn rồi. Họ trồng cây lên xanh tốt, quả bán được giá lắm mà còn không đủ để bán, nên khi có chính sách hỗ trợ trồng giống hồng này, gia đình tôi đăng ký ngay. Tôi đã được hỗ trợ giống và phân bón để trồng 80 cây hồng giòn. Hy vọng rằng, những gốc hồng này sau có quả sẽ giúp gia đình tôi vươn lên thoát nghèo”.

Từ loài cây bị người dân hoài nghi khi mới được đưa vào trồng, đến nay hồng giòn Fuyu đã trở thành cây làm giàu ở Nậm Khắt. Điều quan trọng hơn, nó đã góp phần nâng cao trình độ canh tác của người dân. Các hộ đã chú trọng lựa chọn cây giống, trồng đúng khoảng cách, bón phân định kỳ, cắt tỉa cành, thu hoạch đúng thời điểm, nhờ đó nâng cao năng suất, chất lượng quả.

Niềm hy vọng trong ánh mắt chị Ly cũng là niềm hy vọng chung của hàng trăm hộ dân khác tại các xã Púng Luông, La Pán Tẩn, Dế Xu Phình... thông qua hàng loạt chính sách, dự án được huyện triển khai. Từ năm 2023, huyện Mù Cang Chải đã ban hành một số quyết định phê duyệt dự án hỗ trợ liên kết theo chuỗi giá trị cho cây lê VH6. Các dự án này, được lồng ghép từ nguồn vốn của Chương trình Mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững và Chương trình Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Nhờ đó, đến nay toàn huyện đã phát triển được hơn 500 ha cây ăn quả, diện tích trồng mới chủ yếu là lê Tai Nung và hồng giòn. Ngoài ra, toàn huyện đã thành lập hàng chục tổ hợp tác trồng cây ăn quả, cho thấy sự thay đổi trong tư duy sản xuất của bà con, từ manh mún, nhỏ lẻ sang liên kết, hợp tác.

Xây dựng thương hiệu nông sản Mù Cang Chải

Dù bức tranh kinh tế đã có nhiều khởi sắc, nhưng con đường phát triển của cây ăn quả ôn đới ở Mù Cang Chải vẫn còn những thách thức. Tình trạng một số hộ dân còn lơ là trong chăm sóc, để gia súc phá hoại cây trồng vẫn xảy ra.

Toàn huyện gần như chưa có cơ sở chế biến sâu, sản phẩm chủ yếu bán tươi nên còn phụ thuộc vào thương lái và thị trường. Việc liên kết sản xuất dù đã hình thành nhưng chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp lớn tham gia bao tiêu, nỗi lo "được mùa mất giá" vẫn còn đó, đặc biệt là với cây sơn tra.

Ông Lương Văn Thư, Trưởng phòng NN-MT huyện cho biết thêm, huyện sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, tăng cường tập huấn kỹ thuật cho người dân. Đồng thời, địa phương sẽ triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào khâu chế biến, bảo quản sau thu hoạch, xây dựng thương hiệu cho nông sản Mù Cang Chải.

Bên cạnh đó, khuyến khích, hỗ trợ các địa phương, tổ hợp tác, HTX quảng bá sản phẩm qua các hội chợ, triển lãm, kết nối các kênh tiêu thụ. Song song đó là tăng cường kiểm soát quy trình sản xuất để đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm. Mục tiêu lớn nhất là xây dựng vùng sản xuất hàng hóa tập trung từ 500 ha trở lên, 100% sản phẩm có doanh nghiệp, hợp tác xã ký kết bao tiêu, giúp bà con hoàn toàn yên tâm sản xuất.