Mở nghề nuôi cà ra [Bài 2]: Lý do khiến nhiều hộ nuôi thất bại

Bài học xương máu

Anh Trần Văn Vân, Giám đốc Công ty CP Quốc tế Minh Phú, phân tích cho tôi lý do tại sao nhiều cơ sở nuôi cà ra ở Việt Nam gặp thất bại. Thứ nhất là chưa có kỹ thuật nuôi đúng. Ví dụ như họ cứ tưởng cua thích ăn cá nên băm cá, vứt xuống ao hay xay cá với cám viên, bột ngô để cho ăn khiến nước bị ô nhiễm và những thức ăn ấy chưa đầy đủ thành phần dinh dưỡng thiết yếu cho cua…

Thứ hai là chất lượng giống. Trong quá trình nuôi cua lông các trang trại Trung Quốc thường loại ra khoảng 30%, bán đi các chợ để làm cua nấu canh, nhiều người Việt vì ham rẻ mà mua loại đó về để nuôi. Thứ ba là không chú trọng chăm sóc môi trường nước trong ao, rong trồng dày quá hoặc không có; không biết cách xử lý đáy ao. Dùng thuốc thủy sản tùy tiện và không cẩn trọng. Bởi không đạt năng suất, sản lượng mà sau một thời gian một số cơ sở đã ngừng nuôi cà ra.

Để kiểm chứng cho những lời anh Vân nói, tôi gọi điện thoại cho anh Đỗ Danh Hưng - một nông dân có hàng chục ha lúa rươi ở bãi Sâu ở Ngũ Phúc (huyện Kiến Thụy (cũ), Hải Phòng), đồng thời năm ngoái cũng chuyển 3-4 ha sang nuôi cà ra bằng giống tự nhập từ Trung Quốc về. Tuy nhiên, sau gần 1 năm nuôi hao hụt nhiều, số còn lại không chịu lớn, anh xác nhận chính thức thất bại.

Gọi điện tiếp cho anh Lưu Văn Dũng -  chủ cơ sở nuôi cà ra bằng giống bản địa ở Quang Hưng (huyện Phù Cừ (cũ), Hưng Yên) mà tôi đã có dịp đến viết bài. Năm 2024, anh thả hơn 3 vạn cà ra giống tự thu gom từ những người đánh bắt trên sông thì sau quá trình nuôi chỉ còn khoảng 1 vạn do cua kích cỡ không đồng đều, con to ăn thịt con bé, con giống không thuần khó chăm sóc. Cuối vụ đó anh thu được gần 1 tấn cà ra thương phẩm, bán với giá trung bình hơn 400.000đ/kg vẫn còn lãi chút đỉnh nhưng năm nay đã ngừng nuôi vì không thể cạnh tranh được với cua lông thương phẩm nhập từ Trung Quốc với giá chỉ khoảng 300.000đ/kg, đành trở về với nghề nuôi tôm, cá.

Anh Trần Văn Vân lại chở tôi đến khu chuyển đổi của xã Nam Tiên Hưng, tỉnh Hưng Yên. Khu này có 25 hộ, trước đây chủ yếu nuôi các đối tượng cá truyền thống như trắm, trôi, mè chép nhưng do giá bán rẻ, đầu ra bấp bênh nên sau chuyến tham quan mô hình nuôi cà ra của anh Vân, hộ Bùi Quốc Việt đã mạnh dạn thử nghiệm. Cái ao rộng 4.000m2 của anh được tát ao cạn, xử lý đáy, cấy rong đuôi chó, lắp máy sục oxy, quây nhựa quanh bờ chống cà ra bò ra ngoài rồi thả giống. Tổng đầu tư cho thử nghiệm này hết khoảng 70 triệu đồng.

Thả 1,1 vạn giống vào tháng 12/2024, sau thời gian nuôi, anh ước thất thoát hơn 50%, số còn lại phát triển khá tốt. Cà ra được chăm bằng cám công nghiệp và ốc bươu vàng, ốc vặn. Mỗi tối anh chỉ đi chừng 1 giờ đã vớt được 1-2 xô ốc và cứ thế đổ xuống ao để cà ra lấy càng kẹp vỡ vỏ mà ăn thịt. Trong hai loại ốc được thả xuống ao, anh Việt quan sát thấy cà ra thích ăn nhất là ốc vặn.

Hiện cà ra trong ao đạt khoảng 150 gram/con, tới tháng 9 sẽ cho thu hoạch. “Vốn đầu tư ban đầu để nuôi cà ra tuy cao nhưng tiền thức ăn lại tốn ít, chỉ khoảng 30 triệu đồng, trong khi đó nếu thả cá giống thì tốn ít nhưng tiền thức ăn lại tốn nhiều, mất hàng trăm triệu đồng. Nếu tôi thử nghiệm thành công thì nhiều bà con sẽ nuôi theo bởi có nguồn nước tự chảy từ sông Trà Lý dẫn vào rất sạch và tiện”.

Nuôi cà ra là nuôi rong

Trong quá trình nuôi, thấy rong đuôi chó phát triển quá tốt nên anh Bùi Quốc Việt mới đây đã thả cá trắm vào để chúng ăn bớt đi, không ngờ chúng vặt trụi hết. Khi thấy ao xuất hiện nhiều tảo xanh anh lại xử lý tảo bằng hóa chất khiến cho số rong còn lại càng bị lụi đi.

Trên đường rời đi anh Vân vẫn tiếc mãi cái ao của anh Việt rong đang đẹp, cà ra đang phát triển thế mà bỗng chốc đứng trước nguy cơ bị thất thu: “Khi mật độ rong dày đáng phải tỉa đi nhưng anh Việt lại không thực hiện mà thả cá trắm cỏ vào, làm thay đổi môi trường nước, cá ăn trụi rong, thải ra phân khiến cho tảo phát triển. Khi xuất hiện tảo đáng lẽ phải thay nước, xử lý đáy cho khỏi bị ô nhiễm, hạ mực nước để cho phần rong còn lại quang hợp, phục hồi chứ dùng hóa chất để diệt tảo khiến cho rong cũng chết, gây mất cân bằng sinh thái. Rong dưới ao cũng như cái cây trên bờ, cần phải quang hợp, nếu nước đục quá, nhiều tảo quá không quang hợp được sẽ chết, không còn khả năng xử lý môi trường nước cũng như làm thức ăn cho các loại tôm, tép hay cua nữa.

Anh Việt không phải là người duy nhất mắc sai lầm như trên. Nhiều khách hàng nhập giống cua lông về nuôi có chụp ảnh rong đuôi chó phát triển rất dày, rất tốt gửi cho tôi. Khi tôi nói rong tốt như thế là không có cua đâu thì họ không tin, bảo không có cua sao mà đổ cá làm thức ăn xuống ao buổi tối mà sáng ra đã thấy hết. Tôi mới phân tích, rong dày và tốt như thế thì ở dưới đáy ao sẽ là một tầng nước thối do lá úa rụng xuống, yếm khí và phát sinh ra khí độc.

Không như con cá, con tôm sống ở trên mặt nước, con cua lại sống ở dưới đáy nên cua sẽ không đủ oxy để hô hấp và thường chết dưới đáy ao mà người nuôi không biết. Nếu không tin thì hãy gạn cạn nước, để tối cua bò ra xem còn nhiều hay ít. Còn thức ăn vẫn hết là do trong ao quản lý chưa tốt cá tạp vì vậy chúng phát sinh nhiều ăn thức ăn của cua.

Có những người nuôi cà ra bận việc này việc nọ mấy hôm không cho ăn, khi cho ăn lại cho quá nhiều thức ăn thừa khiến nước bị ô nhiễm làm cho tảo phát triển. Những ngày thời tiết xấu, nước ao thiếu oxy nhưng vẫn cho cua ăn như bình thường nên dư thừa thức ăn khiến nước bị ô nhiễm, cũng lên tảo. Bởi vậy khi nuôi phải quan sát thời tiết, màu nước, sức khỏe cà ra, sàng cho ăn xem có thừa hay không để mà điều chỉnh. Những hôm mưa gió áp suất không khí thấp oxy trong ao giảm thì phải bật quạt và cắt ăn chứ không phải thấy trời mưa mát mà không bật quạt, lại cho ăn...".

Cũng theo anh Vân, ngược lại với cá hồi, lúc nhỏ sinh sống ở biển rồi khi đẻ trở về suối, con cua lông lúc nhỏ sinh sống ở nước ngọt, khi đẻ lại ra biển. Vòng đời của một con cua lông được nuôi từ lúc mới sinh ra đến khi thu hoạch khoảng 2 năm, phải trải qua khoảng 19-21 lần lột xác để trưởng thành. Nhưng với cua lông ngoài tự nhiên khi bắt về, có thể kích cỡ còn nhỏ nhưng tuổi của nó đã 2 năm rồi vì không đủ dinh dưỡng, nghĩa là đã lột xác hết số lần, trưởng thành rồi, có nuôi cũng không thể lớn thêm được nữa.

Bởi thế, khác với giống cua lông được sinh sản nhân tạo đồng đều về tuổi, về kích cỡ, giống bắt ngoài tự nhiên kích cỡ khác nhau, tuổi khác nhau. Người mua nếu không phân biệt được cua ở tuổi nào, có còn lớn được hay không mà cứ nuôi thì sẽ gặp rủi ro rất lớn. 

“Nuôi rong mà không có cua lông rất đơn giản nhưng có chúng thì lại phức tạp bởi số lượng rong vừa phải sẽ tạo oxy, cân bằng môi trường nước nhưng số lượng rong nhiều quá thì ngược lại”, anh Trần Văn Vân.