ĐBSCL - vựa trái cây lớn nhất cả nước đang đứng trước yêu cầu chuyển đổi mạnh mẽ để giữ vững lợi thế cạnh tranh. Khi xuất khẩu ngày càng khắt khe, việc cải tạo đất và cân bằng dinh dưỡng được xem là “chìa khóa vàng” để nâng cao chất lượng nông sản.
Thoái hóa đất là thách thức lớn
Theo GS.TS Nguyễn Bảo Vệ (nguyên Trưởng Khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ), sau nhiều năm thâm canh, phần lớn đất trồng cây ăn quả ở ĐBSCL bị rửa trôi dinh dưỡng, mất chất hữu cơ và chua hóa (pH thấp). Điều này làm giảm khả năng hấp thụ lân (P) và các vi lượng cần thiết, khiến cây dễ mắc bệnh vàng lá, thối rễ, đặc biệt trên các loại cây có giá trị cao như sầu riêng, bưởi.
Trong khi đó, thị trường nhập khẩu như Trung Quốc, Nhật Bản hay EU ngày càng yêu cầu khắt khe về độ ngọt, màu sắc, thời gian bảo quản và dư lượng hóa chất. Điều này buộc người nông dân phải chuyển từ canh tác theo kinh nghiệm sang canh tác thông minh, mọi bước chăm bón đều dựa trên cơ sở khoa học.
GS.TS Nguyễn Bảo Vệ nhấn mạnh nguyên tắc bón phân "4 đúng”: đúng loại, đúng lượng, đúng thời điểm và đúng cách là nền tảng của canh tác hiệu quả. Ở từng giai đoạn sinh trưởng, cây trồng cần được “cho ăn” đúng chất.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung (thứ hai từ phải sang) thăm mô hình trình diễn khắc phục cadimi trên vùng trồng sầu riêng tại tỉnh Đồng Tháp. Ảnh: Minh Đảm.
Sau thu hoạch, ưu tiên đạm (N) để phục hồi, ra đọt mới. Giai đoạn phân hóa mầm hoa, tăng lân (P) giúp ra hoa đồng loạt, đậu trái tốt. Khi nuôi trái, cân bằng NPK, cuối vụ tăng kali (K) để trái ngọt, màu đẹp, bảo quản lâu hơn.
“Khi bón phân lân, cần xới xáo nhẹ và đưa sát vùng rễ. Kết hợp tưới nhỏ giọt sẽ giúp giảm thất thoát và tăng hiệu quả hấp thu”, GS.TS Nguyễn Bảo Vệ lưu ý.
Sức khỏe của đất là điều kiện tiên quyết để cây trồng phát triển bền vững. Đất chua được ví như “kẻ thù số một” của cây ăn quả. Giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả là bón vôi định kỳ (khoảng 500 kg/ha đầu mùa mưa) để nâng pH, cải thiện cấu trúc đất và hạn chế độc tố kim loại nặng như Cadimi (Cd).
Song song đó, việc bổ sung phân hữu cơ 1-2 kg/m2 vào đầu mùa nắng, khuyến khích nuôi trùn đất, giữ cỏ thấp trong vườn giúp đất tơi xốp, tăng vi sinh vật có lợi và duy trì độ ẩm tự nhiên. Hệ thống tưới nhỏ giọt là giải pháp kỹ thuật quan trọng được khuyến cáo giúp tiết kiệm nước, giảm rửa trôi và thích ứng biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt ở ĐBSCL.
Nông dân ĐBSCL ngày càng chú trọng quản lý sức khỏe đất để nâng cao chất lượng, năng suất cây trồng. Ảnh: Minh Đảm.
Hiệu quả khi áp dụng công nghệ mới
Nhiều mô hình trình diễn tại Đồng Tháp và Vĩnh Long cho thấy hiệu quả rõ rệt khi áp dụng công nghệ Polyphosphate. Năng suất tăng bình quân 5-10%, lợi nhuận tăng 25-37 triệu đồng/ha tùy loại cây trồng. Không chỉ cải thiện năng suất, công nghệ dinh dưỡng mới còn giúp tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm môi trường và nâng cao chất lượng nông sản xuất khẩu.
Phối hợp NPK cân bằng (15-15-15 hoặc 16-16-16), tăng kali vào giai đoạn nuôi trái đã giúp dừa chắc cơm, ngọt nước và giảm nứt trái trong mùa mưa. Ảnh: Minh Đảm.
Trên cây sầu riêng, ông Triệu Quang Hiền (xã Ngũ Hiệp, tỉnh Đồng Tháp) chia sẻ: “Phun Polyphosphate khoảng một tháng trước thu hoạch giúp ra trái đồng đều, hạn chế rụng, thay thế hiệu quả cho DAP”.
Với cây dừa, nông dân Nguyễn Ngọc Lâm (xã Mỏ Cày, tỉnh Vĩnh Long) cũng cho biết việc phối hợp NPK cân bằng (15-15-15 hoặc 16-16-16), tăng kali vào giai đoạn nuôi trái đã giúp dừa chắc cơm, ngọt nước và giảm nứt trái trong mùa mưa.
Các chuyên gia nhận định, tương lai của nông nghiệp ĐBSCL phải dựa trên khoa học và công nghệ, kết hợp giữa cải tạo đất, quản lý dinh dưỡng và ứng dụng tưới thông minh.
