'Hồi sức' cho cây nhãn sau vụ thu hoạch

Giống nhãn Ánh Vàng 205 được Viện Nghiên cứu Rau quả (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) chọn lọc từ nguồn gen nhập nội, trải qua thử nghiệm tại Sơn La từ 2018 và chính thức công bố lưu hành năm 2021. Với năng suất cao, quả đẹp, cùi dày và độ ngọt ổn định, giống nhanh chóng trở thành lựa chọn của nhiều hộ nông dân.

Cây có khả năng ra 2 - 3 đợt lộc/năm, trái đạt 14 - 15 g/quả, độ Brix vượt 22%, tỷ lệ cùi lên tới 68%, đây là những chỉ số vượt trội so với các giống nhãn truyền thống. 

Tại xã Chiềng Mung, tỉnh Sơn La, gia đình ông Lê Xuân Trường tham gia chương trình ghép cải tạo 1 ha và trồng mới 1 ha nhãn Ánh Vàng 205. Năm nay, 1 ha nhãn ghép cải tạo mỗi cây cho hơn 30 kg quả, mang lại doanh thu hàng trăm triệu đồng. Ngay khi thu hoạch xong, ông đã khởi động công đoạn phục hồi vườn để chuẩn bị cho mùa tiếp theo.

"Sau khi thu hoạch, việc đầu tiên tôi làm là tỉa cành, tạo tán cho cây. Tiếp đến, vệ sinh cỏ dại, lá khô, cành vụn dưới gốc", ông Trường nói và cho biết thường dùng chổi hoặc cào thu gom tàn dư xung quanh gốc để tạo độ thông thoáng. Ngoài ra ông cũng vệ sinh bể nước tưới và hệ thống thoát nước, đảm bảo độ dốc hợp lý cho vườn trong mùa mưa. Sau khi tưới phân từ bể pha chế, cây tiếp tục được bổ sung nước để nhanh thẩm thấu, phục hồi tốt hơn.

Bà Nguyễn Huyền Trang, cán bộ Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp tỉnh Sơn La khuyến cáo, sau mỗi vụ thu hoạch, cây nhãn bị tổn thương cành lá do hái, nhiều cây có cành gãy, rụng lá. Vì vậy, việc cắt tỉa, tạo tán kịp thời là hết sức quan trọng.

Khi tiến hành cắt tỉa, người làm vườn nên dùng dao, kéo, cưa sắc bén để loại bỏ cành tăm, cành sâu bệnh, cành vượt tán và các cành bị gãy do thu hái. Tùy chiều cao của cây, có thể hạ ngọn để tiện chăm sóc sau này. Tán được khuyến khích tạo theo hình mâm xôi hoặc bánh dày, đảm bảo độ thông thoáng, phân bố đều để hạn chế sâu bệnh phát triển.

Một bước không kém phần quan trọng là bổ sung nước và dinh dưỡng. Nhãn là cây nhiệt đới, không yêu cầu tưới quá nhiều nhưng vào những tháng cuối năm và đầu năm sau khi thời tiết khô hoặc sương muối dễ xuất hiện, người trồng nên tưới 3 - 4 ngày/lần, thời tiết mát có thể giãn 5 - 7 ngày/lần. Khi nhãn bật lộc non sau chuỗi cắt tỉa, cần cung cấp nước và dinh dưỡng. Đây cũng là thời điểm sâu bệnh dễ tấn công mầm non nếu nhà vườn lơ là.

Chuyên gia khuyến cáo bà con nên thường xuyên thăm vườn để phát hiện sâu bệnh, nhất là rệp sáp, bọ xít ngay từ khi lộc mới nhú. Nếu phát hiện sớm, việc phòng trừ sẽ đơn giản và hiệu quả hơn. Ngược lại nếu để sâu bệnh kéo dài, cây có thể suy yếu, năng suất vụ tới giảm đáng kể hoặc phát triển kém.

Sau khi hoàn tất công đoạn tỉa cành, tạo tán, cần bón phân phục hồi trước tháng 10 âm lịch để khống chế việc cây nhãn nảy lộc đông. Nếu lộc non xuất hiện vào thời tiết lạnh, vụ trái năm sau có thể bị ảnh hưởng.

Bên cạnh quy trình nhân giống phải đảm bảo ổn định, sản xuất giống nhãn mới còn phải lưu tâm khâu tổ chức chuỗi giá trị, từ sản xuất, sơ chế, bảo quản đến tiêu thụ. Sơn La đã khởi động đề án phát triển vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn VietGAP với diện tích mô hình mẫu khoảng 50 ha giai đoạn 2023 - 2025.

Việc ứng dụng kỹ thuật cao, xây dựng thương hiệu, mã vùng trồng và liên kết giữa người trồng với doanh nghiệp là những mắt xích không thể bỏ qua để tạo ra nhãn thương phẩm có sức cạnh tranh tại thị trường trong nước và xuất khẩu.

Nhãn Ánh Vàng 205 đang từng bước giúp bà con Sơn La ghi thêm dấu ấn trong bản đồ trái cây Việt Nam, đồng thời mở ra hướng đi bền vững nếu biết chăm sóc cây ngay từ sau thu hoạch. Việc cắt tỉa, vệ sinh, cấp nước, bón phân phục hồi và theo dõi sâu bệnh sớm sẽ giúp cây nhãn khỏe, cho trái sai và ổn định mùa sau.