Cà phê xứ lạnh “đơm trái ngọt”
Làng Kon Tu Ma (xã Măng Đen, tỉnh Quảng Ngãi) có khí hậu mát mẻ, thiên nhiên hùng vĩ và không gian văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Đây cũng là nơi mô hình trồng cà phê Arabica - còn gọi là cà phê xứ lạnh phát triển mạnh. Toàn làng có 57 hộ, hầu hết đều trồng cà phê; hộ ít từ 5-7 sào, hộ nhiều hơn 1 héc ta.
Nhờ cây cà phê, đa số hộ dân đã vươn lên thoát nghèo, chỉ còn một vài hộ mới tách ra là còn khó khăn. Người dân không còn đi làm thuê xa mà gắn bó với vườn nhà. Khí hậu thuận lợi, canh tác bền vững và đầu ra ổn định đã biến cây cà phê thành “cây làm giàu”, góp phần thay đổi diện mạo vùng cao.
Cây cà phê xứ lạnh đang phủ xanh các triền đồi ở Măng Đen. Ảnh: Võ Hà
Gia đình anh A Lương (26 tuổi), người Xơ Đăng, đang canh tác hơn 2 héc ta cà phê, trong đó khoảng 1 héc ta đã thu hoạch ổn định 7-8 năm. Cây cà phê xứ lạnh đã trở thành nguồn thu nhập chủ lực của gia đình anh.
“Vùng đất ở đây thuộc xứ lạnh, trồng cây cà phê không cần phải tưới nước. Nếu nhà có điều kiện mua phân bón thì càng tốt, vừa đỡ tốn công chăm sóc, vừa nâng cao năng suất và hiệu quả. Cây sau một năm trồng sẽ bắt đầu bón phân, tiếp tục bón lần nữa sau khoảng hai năm. Đến năm thứ ba, cây bắt đầu cho trái. Nếu chăm sóc tốt, trung bình mỗi héc ta cà phê cho thu nhập 70-100 triệu đồng/năm” - anh Vương cho hay.
Theo anh Vương, cà phê xứ lạnh sau khoảng 3 năm sẽ ra hoa, kết trái. Mỗi năm cây ra hoa vào tháng 7, thu hoạch rộ từ tháng 10 đến tháng 11. Nhờ vòng sinh trưởng ổn định, người dân dễ dàng tính toán chi phí và bố trí lao động hợp lý.
Thực hiện Đề án phát triển cà phê xứ lạnh bền vững, năm 2025 xã Măng Đen được giao chỉ tiêu trồng hơn 740 héc ta. Đến nay, toàn xã đã phát triển được 672 héc ta, đạt hơn 90% kế hoạch. Các thôn đã hình thành vùng chuyên canh lớn từ 50-126 héc ta. Trong đó, 225 héc ta đã cho thu hoạch với năng suất 15,8 tạ/héc ta, sản lượng gần 900 tấn.
Sản phẩm cà phê Măng Đen đã được cấp nhãn hiệu chứng nhận “Cà phê xứ lạnh Kon Tum Arabica Coffee”, tạo lợi thế lớn trong tiêu thụ. Địa phương đang hướng tới mở rộng thêm gần 1.000 héc ta.
Cà phê xứ lạnh mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững cho người dân vùng cao. Ảnh: Võ Hà.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND xã Măng Đen Nguyễn Nhật Trường cho biết, người dân hiện rất hưởng ứng việc mở rộng vùng trồng do giá cà phê đang ở mức cao. “Bà con tự giác mua giống, trồng mới và thay thế diện tích già cỗi, Nhà nước chỉ hướng dẫn kỹ thuật. Tuy nhiên, công đoạn chế biến sâu vẫn phải chuyển sang tỉnh khác. Xã đang nghiên cứu hình thành cụm công nghiệp để thu hút doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến” - ông Trường nói.
Nâng cao giá trị cây cà phê xứ lạnh
Không chỉ Măng Đen, nhiều địa phương ở vùng phía Tây Quảng Ngãi cũng đang phát triển mạnh cây cà phê xứ lạnh. Tại xã Tu Mơ Rông, đồng bào Xơ Đăng vừa được Kỷ lục gia thế giới, Tiến sĩ Phạm S trực tiếp hướng dẫn kỹ thuật canh tác cà phê đặc sản Bourbon, đồng thời trao tặng tài liệu và cây giống.
Bourbon được mệnh danh là “Nữ hoàng cà phê thế giới”, nổi tiếng với hương vị tinh tế, ngọt và chua nhẹ, hậu vị sâu lắng. Đây là một trong những giống Arabica lâu đời nhất, phát triển tốt ở độ cao từ 1.100-2.000 m, nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm.
Chủ tịch UBND xã Tu Mơ Rông Trần Quốc Huy cho biết, người Xơ Đăng chiếm 95% dân số xã. Văn kiện Đại hội Đảng bộ xã nhiệm kỳ 2025-2030 xác định tập trung nâng cao đời sống thông qua mô hình trồng cà phê, dược liệu, rừng kết hợp chăn nuôi.
Cây cà phê Arabica rất phù hợp với điều kiện địa lý, thổ nhưỡng, khí hậu của khu vực này. Ảnh: Võ Hà.
“Việc mời Kỷ lục gia trực tiếp hướng dẫn, trao tặng giống và tài liệu canh tác là bước cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội Đảng, giúp người dân có thêm kiến thức và điều kiện sản xuất”, ông Huy nói.
Sắp tới, xã sẽ cử cán bộ xuống từng vườn hỗ trợ kỹ thuật, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp liên kết mở rộng diện tích, xây dựng thương hiệu cà phê đặc sản Tu Mơ Rông, tiến tới hình thành nhà máy chế biến và tiêu thụ sản phẩm.
Nhiều xã vùng cao phía Tây tỉnh Quảng Ngãi cũng đang chuyển đổi từ cây mì, cây sắn kém hiệu quả sang cây trồng giá trị cao hơn. Từ một loại cây nông nghiệp đơn thuần, cà phê xứ lạnh đang mở ra hướng đi đa giá trị, vừa là cây hàng hóa, vừa gắn với du lịch trải nghiệm và văn hóa bản địa, tạo thêm nguồn thu nhập đáng kể.
Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật và Quản lý chất lượng tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Hoàng Tâm cho biết, toàn tỉnh hiện có hơn 5.300 héc ta cà phê xứ lạnh, tập trung tại các xã phía Tây và dự kiến mở rộng lên 7.000 héc ta vào năm 2030.
“Cây này rất phù hợp với điều kiện địa lý, thổ nhưỡng, khí hậu của khu vực. Trồng thuận theo tự nhiên nên giảm chi phí đầu tư, chăm sóc. Việc áp dụng các quy trình canh tác hữu cơ giúp giảm sâu bệnh mà không cần dùng nhiều thuốc hóa học, đảm bảo bền vững và chất lượng. Giá bán thường cao hơn cà phê vối nên giúp bà con tăng thu nhập rõ rệt”, ông Tâm cho hay.
Ngành nông nghiệp sẽ tham mưu tỉnh kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào chế biến, liên kết với nông dân ngay từ khâu trồng để đảm bảo đầu ra ổn định, nâng cao giá trị cây cà phê xứ lạnh của Quảng Ngãi.
