Gà Mã Đà - đặc sản của rừng, tiềm năng của bếp Việt

Giống gà quý được bảo tồn

Mã Đà là giống gà có ngoại hình khác biệt, lông trắng, cổ trụi, mỏ đen, da chân đen. Đây là giống gà thuốc, được tình cờ phát hiện tại khu vực rừng Vĩnh Cửu của tỉnh Đồng Nai. Từ năm 2018, loài gà này chỉ còn rất ít cá thể được nuôi trong dân, bị lãng quên vì số lượng quá ít. Thậm chí, nhiều người dân địa phương còn không biết đến tới giống gà này.

Nhận thấy giống gà quý này đang có nguy cơ tuyệt chủng và có nhiều tiềm năng phát triển, các nghiên cứu viên của Phân viện Chăn nuôi Nam bộ (Viện Chăn nuôi) đã mua lại nguồn giống bố mẹ của người dân địa phương để nghiên cứu bảo tồn.

Sau nhiều năm nuôi tách biệt, đánh giá di truyền và theo dõi khả năng sinh trưởng, sinh sản, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chăn nuôi gia cầm Vigova (thuộc Phân viện Chăn nuôi Nam bộ) khẳng định, gà Mã Đà là giống bản địa có giá trị cao cần được bảo vệ khẩn cấp. Trung tâm đã nhân thành công quỹ giống lên 200 - 250 con, mở rộng thử nghiệm tại một số trại vệ tinh.

Không chỉ quý hiếm, gà Mã Đà còn cho thấy hàng loạt ưu điểm đáng kể khi nuôi thực tế. Trọng lượng trưởng thành từ 1,2 - 1,5kg/con, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng hiện nay là ưa chuộng gà ta cỡ vừa, thịt săn chắc.

Một trong những đặc điểm nổi bật của giống gà Mã Đà là tiêu thụ thức ăn thấp, bằng chưa đến 1/3 mức ăn của gà công nghiệp nhưng vẫn phát triển ổn định. Trong điều kiện nuôi thả vườn hoặc bán hoang dã, gà Mã Đà rất ít bệnh, thân thiện với người nuôi và thích nghi tốt với khí hậu nóng ẩm của miền Đông Nam bộ.

TS Hoàng Tuấn Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chăn nuôi gia cầm Vigova đánh giá, đây là giống quý vì vừa có giá trị bản địa, vừa hội tụ những đặc điểm phù hợp với hướng chăn nuôi nông hộ hiện đại, đầu tư ít, thân thiện với môi trường, ít dùng thuốc, chất lượng sản phẩm cao.

Với ưu điểm ít bệnh, dễ nuôi, tiết kiệm chi phí, chất lượng thịt, trứng cao, gà Mã Đà phù hợp để phát triển trong các mô hình nông nghiệp hữu cơ, chăn nuôi tuần hoàn hoặc tận dụng không gian vườn nhà. Đây là hướng đi phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại, ưa chuộng thực phẩm sạch, ít can thiệp hóa chất.

Gà Mã Đà là minh chứng cho việc bảo tồn nguồn gen quý có thể song hành với phát triển kinh tế. Với những ưu điểm vượt trội về sức đề kháng, khả năng thích nghi, tiêu tốn thức ăn thấp và chất lượng thịt, trứng tốt, giống gà từng bị lãng quên này đang hồi sinh và có thể trở thành niềm tự hào của Đồng Nai trong chuỗi giá trị nông sản sạch, bản địa, giàu bản sắc.

Chất lượng trứng, thịt vượt trội

Điều khiến gà Mã Đà đặc biệt không chỉ nằm ở ngoại hình khác lạ với cổ trụi, lông trắng, da đen… mà chính là chất lượng thịt và trứng vượt trội so với nhiều giống gà bản địa khác. Thịt gà Mã Đà săn chắc, thớ thịt nhỏ, da giòn, ít mỡ, khi chế biến dậy mùi thơm tự nhiên và ngọt đậm đặc trưng... Điều này luôn được các đầu bếp và người tiêu dùng sành ăn đánh giá cao.

Đặc biệt, gà Mã Đà được xếp vào nhóm gà thuốc tương tự như gà ác, chứa hàm lượng dưỡng chất cao, dễ tiêu hóa, ít cholesterol và giàu các axit amin thiết yếu. Vì thế thịt gà Mã Đà rất thích hợp trong các món tiềm, hầm, hấp nhằm giữ trọn vị và dưỡng chất, thường được sử dụng để bồi bổ sức khỏe cho người già, phụ nữ sau sinh hoặc người bệnh đang hồi phục.

Bếp trưởng Trần Thanh Tùng (nhà hàng Hương Quê, phường Bình Đông, TP.HCM) cho biết: “Gà Mã Đà vốn là giống gà đen, hợp làm thuốc nên có thể chế biến nhiều món ăn bổ dưỡng. Thịt chắc, thơm và ngọt đậm rất tự nhiên, dù chỉ hấp với muối hay luộc đơn giản cũng đủ cảm nhận rõ chất lượng”.

Một số món được đánh giá cao từ gà Mã Đà là gà tiềm thuốc Bắc, gà hầm ngải cứu, gà tiềm sen - đông trùng hạ thảo, gà hầm sâm vì vừa thơm ngon vừa giúp nâng cao sức đề kháng. Ngoài ra, với những món ăn thường ngày như gà hấp lá chanh, gà nướng đất sét, gà rang muối, gà kho gừng, Mã Đà vẫn giữ được bản sắc, thịt không bị bở, không hôi, không dai quá mức mà vừa vặn, cân đối cả về cấu trúc lẫn hương vị.

“Loại gà này phù hợp với các món cần giữ hương vị nguyên bản. Thịt không bị bở mà chắc, thơm. Da hơi sậm màu nhưng khi chế biến lại rất bắt mắt, nhất là khi nướng hoặc luộc”, đầu bếp Trần Thanh Tùng chia sẻ thêm.

Trứng gà Mã Đà cũng là một điểm sáng dinh dưỡng. Tuy nhỏ hơn trứng gà công nghiệp nhưng lòng đỏ sậm màu, vị béo, thơm tự nhiên và chứa hàm lượng đạm, khoáng chất, omega‑3 cao. Đây cũng là kết quả của hình thức nuôi không sử dụng kháng sinh hay chất kích thích tăng trưởng.

Theo bác sĩ Lê Ngọc Quỳnh Thư, Hội Dinh dưỡng Thực phẩm TP.HCM, trứng gà Mã Đà có thể dùng cho trẻ nhỏ, người già và người cần bổ sung dinh dưỡng nhờ tỷ lệ chất béo cao, dễ hấp thu, không gây đầy bụng. Ngoài ra, loại trứng này rất thích hợp để bổ sung vào bữa ăn hàng ngày cho người cần tăng cường thể lực mà vẫn kiểm soát được tình trạng rối loạn chuyển hóa.

“Lý do là vì lòng đỏ của trứng gà thuốc này thường đậm màu, béo nhẹ, chứa hàm lượng cao chất béo không bão hòa, omega‑3, sắt, kẽm và các vitamin tan trong chất béo như A, D, E… Đây là những vi chất rất quan trọng trong việc phát triển tế bào thần kinh, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ hấp thu canxi”, bác sĩ Thư giải thích.

Việc bảo tồn và phát triển giống gà Mã Đà không đơn thuần là sự phục hồi một giống gà quý mà còn là minh chứng cho xu hướng chuộng đặc sản bản địa, sạch, ngon, bổ dưỡng, mang giá trị riêng biệt. Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe và chất lượng nguyên liệu, gà Mã Đà đang được định vị không chỉ là nguồn thịt ngon, trứng bổ mà còn là nguyên liệu đặc sản của gian bếp Việt hiện đại.

Để biết thêm thông tin về gà Mã Đà, quý khách hàng và bà con nông dân có thể liên hệ: Phòng Trưng bày sản phẩm nghiên cứu khoa học, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển chăn nuôi gia cầm VIGOVA. Địa chỉ: 374 Nguyễn Văn Nghi, quận Gò Vấp (cũ), TP.HCM. Điện thoại: 0901.392.119. Website: vigova.vn