'Vương quốc khoai lang' lao đao vì sâu đục củ

Huyện Bình Tân (Vĩnh Long) được mệnh danh là "vương quốc khoai lang" vì trước đây mỗi năm người dân đều duy trì diện tích trồng khoai lang khá lớn với trên 1.000 ha. Tuy nhiên sau dịch Covid-19, giá cả bấp bênh, đầu ra khó khăn nên nhiều hộ đã bỏ trồng khoai, chuyển sang trồng cây ăn trái.

Ông Lê Văn Mắc, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Bình Tân cho biết, đầu năm 2024, giá khoai có thời điểm vượt 1,2 triệu đồng mỗi tạ (60 kg) nên bà con quay lại trồng nhiều. Tính riêng trong tháng 5/2025, toàn huyện xuống giống thêm hơn 171 ha, nâng tổng diện tích khoai lên gần 882 ha, nhiều hơn cùng kỳ năm ngoái hơn 340 ha. Trong đó khoai tím chiếm hơn một nửa với khoảng 547 ha.

Tuy nhiên, giá khoai không giữ được ở mức cao lâu dài, hiện đã rớt mạnh, chỉ còn khoảng 280.000–400.000 đồng mỗi tạ đối với khoai tím (loại khoai xô chưa lựa), khoai đỏ chỉ 220.000 đồng/tạ, khoai sữa 210.000 đồng/tạ, khoai trắng 240.000 đồng/tạ.

Bên cạnh việc thị trường tiêu thụ chậm, năm nay thời tiết ẩm thấp, tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển, đặc biệt là sâu đục củ làm khoai bị hư nhiều nên bà con khó bán được giá cao.

Ghi nhận tại xã Thành Trung (huyện Bình Tân), dù đang vào mùa thu hoạch rộ nhưng không khí ngoài đồng khá trầm lắng. Ông Lê Hòa Thuận ở ấp Thành Hưng (xã Thành Trung) than: "Tôi trồng 12 công khoai (1 công = 1.000m2) giờ thương lái chỉ trả 4.600 đồng/kg, trong khi mỗi công tốn gần 20 triệu đồng tiền đầu tư, chưa tính công chăm sóc, với giá này thì lỗ nặng".

Ông cho biết thêm, năm ngoái giá khoai cao nên lãi khá, vì thế năm nay ông trồng sớm hơn mọi năm. Nhưng do mưa dầm, đất ẩm, sâu đục củ phát triển mạnh, làm hỏng gần một nửa số củ. 

Theo UBND xã Thành Trung, vụ khoai tím Nhật năm nay toàn xã xuống giống khoảng 37 ha, năng suất vẫn giữ ở mức như mọi năm (từ 30 - 35 tấn/ha). Tuy nhiên, trung bình mỗi ruộng có từ 20 – 40% số củ bị sâu đục, làm chất lượng khoai giảm mạnh, thương lái mua với giá thấp. 

Ông Hồ Hải Đảo, cán bộ Nông nghiệp và Môi trường xã Thành Trung cho biết: "Sâu đục củ nhỏ xíu, màu đen như con dòi, sống trong đất nhiều năm nay. Chúng ăn củ từ lúc còn nhỏ, khó phát hiện. Bà con tìm đủ cách từ rải thuốc viên rồi đổ thuốc nước trực tiếp xuống liếp nhưng do sâu kháng thuốc nên hiệu quả không cao, khiến năng suất và chất lượng khoai giảm sút".

Đa số nông dân cho biết, thương lái càng ngày càng lựa chọn kỹ khi thu mua khoai. Họ xuống ruộng, bốc lên một liếp làm mẫu để coi chất lượng khoai rồi mới ra giá. Khoai nào bóng bẩy thì trả giá cao, còn khoai bị sâu, xấu chỉ trả giá rất thấp, ít đám khoai nào bán được giá trên 5.000 đồng/kg. 

Anh Nguyễn Nhật Khắc Trung, chủ một vựa thu mua khoai ở huyện Bình Tân cho hay, hiện nay, trong 10 ruộng khoai thì có đến 8 ruộng bị sâu đục củ tấn công. Dù nông dân đã phun thuốc nhưng hiệu quả không cao. Thấy khoai hư hỏng nhiều, không có lời, nhiều người đành bỏ ruộng, không thu hoạch để đỡ tốn công.

"Do khoai chất lượng kém nên có hôm tôi thu mua cả trăm tấn nhưng chỉ chọn được vài tấn đủ chuẩn xuất khẩu", anh Trung nói.

Trước tình hình trên, ông Đinh Công Đoàn, Chủ tịch UBND xã Thành Trung khuyến cáo bà con nên trồng rải vụ, không trồng dồn một đợt để tránh sâu bệnh phát triển ồ ạt. Đồng thời vận động người dân tham gia hợp tác xã, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, cùng nhau xây dựng mã số vùng trồng để có đầu ra ổn định.

Xã cũng kiến nghị trạm bảo vệ thực vật tổ chức nhiều lớp tập huấn, hướng dẫn bà con cách phòng trị sâu bệnh hiệu quả hơn. Ngoài ra, địa phương mong muốn tỉnh, huyện đẩy mạnh tuyên truyền để bà con thấy được cái lợi khi tham gia HTX, xây dựng mã số vùng trồng xuất khẩu và sản xuất theo hướng bài bản, an toàn.

Nông dân trồng khoai ở Bình Tân đang rất mong ngành chức năng có giải pháp kỹ thuật hỗ trợ phòng trừ sâu bệnh hiệu quả và kêu gọi doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm ổn định để yên tâm bám trụ với cây khoai lang.