Biết sai vẫn làm, chấp nhận nộp phạt
Theo ghi nhận của phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường, tại xã Tân Lập, huyện Mộc Hóa (tỉnh Long An), cánh đồng lúa bị hàng trăm ao tôm… "tra tấn". Đây là vấn đề không mới, bởi việc người dân tự phát đào đất lúa nuôi tôm từ khoảng năm 2018 với 2 ha. Đến nay, xã Tân Lập đã có hơn 100 hộ nuôi tôm thẻ chân trắng với diện tích hơn 177 ha.
Đáng nói, đây là vùng nước ngọt, được UBND huyện Mộc Hóa quy hoạch là vùng trồng lúa và rau màu. Việc tự ý chuyển mục đích đất trồng lúa sang nuôi tôm thẻ chân trắng đồng nghĩa với việc người dân phải khoan giếng tầng sâu, lấy nước mặn để nuôi tôm.
Dọc quốc lộ 62 (huyện Mộc Hóa), có những đoạn, ao tôm còn nhiều hơn đất trồng lúa. Thậm chí, tại nhiều ao tôm, máy xúc đang cải tạo bờ, mở rộng diện tích ao. Các ao này hầu hết được đào và bắt đầu nuôi tôm thẻ chân trắng từ trước năm 2023, khi việc quản lý ao nuôi chưa được thực hiện quyết liệt.
Hàng trăm ao tôm được người dân Long An đào tự phát trên đất lúa dọc quốc lộ 62. Ảnh: Lê Bình.
Ông Nguyễn Văn Thiền (ngụ ấp 2, xã Tân Lập) có 3 ao nuôi tôm thẻ chân trắng. Cả 3 ao tôm của ông Thiền đang trong giai đoạn cải tạo và bảo trì thiết bị cho vụ nuôi mới. Dẫu biết việc làm này không được UBND xã cho phép nhưng gia đình ông vẫn cứ biến ruộng, vườn thành ao nuôi tôm thẻ chân trắng. Thậm chí, ông Thiền chấp nhận nộp phạt vài chục triệu đồng.
"Trồng lúa thất thu quá, thấy người khác nuôi tôm trúng quá nên mình cũng nuôi theo. Nuôi tôm này cũng có giá hơn so với trồng lúa, cũng đỡ vất vả hơn. Nhiều doanh nghiệp còn về đây đầu tư để nuôi tôm cơ mà, cái nào có lợi thì mình làm thôi", ông Thiền bày tỏ.
Theo tìm hiểu, nhiều hộ dân còn thuê thiết bị đào ao vào ban đêm để tránh bị lực lượng chức năng phát hiện. Chính vì lí do này, số lượng và diện tích ao nuôi tôm trên đất lúa được mở rộng nhanh chóng và mất kiểm soát.
Vùng Đồng Tháp Mười của tỉnh Long An bao gồm các huyện: Tân Hưng, Vĩnh Hưng, Mộc Hóa, Tân Thạnh, Thạnh Hóa và thị xã Kiến Tường. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Long An, đến nay tổng diện tích đất để nuôi tôm thẻ vùng Đồng Tháp Mười của tỉnh có hơn 590 ha với 1.466 ao nuôi. Hầu hết số ao nuôi này có nguồn gốc là đất sản xuất lúa.
Nhìn từ trên cao, ao nuôi tôm tại nhiều khu vực còn nhiều hơn cả những ruộng lúa. Tất cả số này trước đây đều là ruộng lúa nhưng giờ thì không. Đây không phải là sự chuyển mình mà những cánh đồng này đang bị bức hại vì những ao nuôi tôm thẻ chân trắng.
Nuôi tôm kém hiệu quả, lợi bất cập hại
Trao đổi với phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường, ông Lê Văn Tùng, Chủ tịch UBND xã Tân Lập, cho biết, đây là vấn đề nan giải của địa phương trong nhiều năm nay.
Không chỉ chuyển đổi trái phép đất lúa sang nuôi tôm, trái quy hoạch mà tình trạng này có thể tác động đến môi trường. Việc khoan giếng lấy nước mặn nuôi tôm và xả thải ra môi trường chắc chắn sẽ tác động xấu đến vật nuôi, cây trồng xung quanh.
"Trên địa bàn xã có hơn 100 hộ đào ao nuôi thủy sản trên đất lúa. Phần lớn những ao nuôi tôm tự phát này kém hiệu quả. Cụ thể, hệ thống ao nuôi của các hộ đạt yêu cầu kỹ thuật để nuôi tôm thẻ khoảng 79%, không đạt yêu cầu 16%, số hộ đang rà soát 5%”, ông Tùng cho hay.
Hiện, nhiều ao nuôi tôm tại xã Tân Lập đã được ngưng hoạt động, không được phép cải tạo hay mở rộng diện tích. UBND xã cũng vận động những chủ hộ nuôi tôm chuyển đổi vật nuôi thủy sản sang các giống nước ngọt như cá rô phi, cá lóc, cá tra…
"Trước mắt, điều này phù hợp với quy hoạch của xã về nuôi thủy sản nước ngọt, vừa không ảnh hưởng đến môi trường mà không phải tốn thêm nhiều tiền để trả lại nguyên trạng đất lúa như trước đây”, ông Tùng trao đổi.
Sau nhiều năm, các ao tôm tự phát trên đất lúa tại vùng Đồng Tháp Mười đang trở thành vấn đề nan giải của tỉnh Long An. Ảnh: Lê Bình.
Bà Đinh Thị Phương Khanh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Long An, cho biết, đơn vị đã thực hiện các đợt kiểm tra, đang hoàn thiện báo cáo UBND tỉnh để giải quyết dứt điểm.
Trước đây, Thanh tra Sở đã kiểm tra phát hiện, xử phạt 57 trường hợp vi phạm liên quan đến việc khoan giếng tầng sâu lấy nước mặn nuôi tôm thẻ, chuyển đổi đất trồng lúa sang nuôi thủy sản tại các huyện Tân Hưng, Mộc Hóa, Tân Thạnh, Thạnh Hóa và thị xã Kiến Tường. Tổng số tiền phạt là hơn 800 triệu đồng.
“Trong thời gian chờ đợi cho đến khi có chỉ đạo mới nhất của UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường sẽ phối hợp cùng với các địa phương tuyên truyền, khuyến cáo người dân không phát triển thêm diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng. Các ao tôm cũng được khuyến cáo không tái vụ, ngưng hoạt động và cấm hoạt động khoan giếng để lấy nước mặn, xả thải ra môi trường”, bà Khanh trao đổi.
Bà Khanh cũng nhấn mạnh, khu vực Đồng Tháp Mười của tỉnh Long An là vùng sinh thái nước ngọt, chỉ phù hợp để trồng lúa và một số hoa màu. Việc lấy nước mặn từ các giếng khoan tại ruộng không phải là nước mặn mà là nước nhiễm mặn. Để nước đủ độ mặn nuôi tôm, người dân phải pha thêm muối, từ đó có nguy cơ phá hủy môi trường đất. Nước mặn khó rửa, muối sẽ còn giữ lại do không thể bốc hơi nên gây ô nhiễm môi trường.
UBND tỉnh Long An yêu cầu các Sở, ngành và UBND huyện, thị xã vùng Đồng Tháp Mười thực hiện nghiêm quy hoạch, bảo vệ môi trường, nông nghiệp trong siết chặt quản lý nuôi tôm thẻ chân trắng. Trong đó, chủ tịch UBND cấp huyện chịu trách nhiệm nếu để xảy ra sử dụng đất sai mục đích. Mục tiêu của Long An là quản lý chặt chẽ, không để tình trạng đào ao nuôi tôm thẻ chân trắng làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái và sản xuất nông nghiệp trong vùng.
