Rất ít hợp tác xã thành lập doanh nghiệp, góp vốn, mua cổ phần

Theo báo cáo, Nam Định có 511 hợp tác xã (HTX), trong đó có 383 HTX nông nghiệp (chiếm 75%). Đồng thời, 78 HTX nông nghiệp đã liên kết với đối tác sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, thành lập 126 chuỗi cho các thành viên. Trong đó, mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới có 59 chuỗi. Đặc biệt, 1 HTX và 1 doanh nghiệp của tỉnh là đầu mối kết nối sản xuất gắn với chuỗi giá trị chế biến, tiêu thụ với 68 HTX nông nghiệp khác trên địa bàn.

Tại Ninh Bình, tính đến hết 31/12/2022, tỉnh có 2 liên hiệp HTX, 468 HTX, trong đó có 362 HTX nông nghiệp (chiếm 77%). Ngoài ra, địa phương còn 322 tổ hợp tác nông nghiệp.

Ít mô hình doanh nghiệp tại HTX

Đoàn công tác đánh giá, Nam Định và Ninh Bình rất ít mô hình thành lập doanh nghiệp, góp vốn, mua cổ phần tham gia doanh nghiệp của các HTX, khi mỗi địa phương chỉ sở hữu 1 HTX có thành viên góp  vốn cùng cá nhân bên ngoài để thành lập doanh nghiệp, chủ yếu để chế biến, tiêu thụ sản phẩm của HTX làm ra.

Cụ thể, tại Nam Định, HTX dịch vụ nông nghiệp Toàn Thắng, xã Hải Toàn, huyện Hải Hậu được thành lập mới vào năm 2016, với 17 thành viên cá nhân góp vốn điều lệ 500 triệu đồng và 405 hộ gia đình liên kết sản xuất. Năm 2018, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Toàn Thắng cùng Giám đốc Công ty Ánh Dương và một số cá nhân góp vốn để thành lập Công ty CP Nông sản hữu cơ Hải Hậu, nhằm kinh doanh các loại gạo đặc sản và tiêu thụ các loại rau, củ do HTX làm ra.

Đến nay, tổng vốn của mô hình HTX - doanh nghiệp này là 6,1 tỉ đồng, được hạch toán chung trên 1 hệ thống sổ sách. Doanh thu năm 2022 đạt 12 tỉ đồng, lợi nhuận sau khi trừ chi phí hoạt động và trích lập vốn dự phòng khoảng 600 - 700 triệu đồng.

Theo đoàn công tác, kiểu mô hình này linh hoạt trong quá trình sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm do việc ra quyết định không phải bàn bạc nhiều với thành viên. Ngược lại, cơ sở vật chất, đất đai của HTX Toàn Thắng hiện chưa có, trụ sở đang mượn tạm.

Tại Ninh Bình, HTX nông nghiệp Vân Trà, xã Yên Thắng, huyện Yên Mô có 64 năm chuyên sản xuất nông nghiệp, chủ yếu là lúa. Từ năm 2020, HTX đưa mô hình trồng cây rau má vào thay những diện tích trồng rau màu kém hiệu quả. Đến nay, diện tích trồng cây rau má là 4ha.

Sản phẩm thu hoạch đến đâu được thương lái đến tận ruộng thu mua tới đó, với giá bán dao động từ 15.000 - 20.000 đồng/kg, sản lượng đạt 4 - 5 tạ/sào, trừ chi phí một năm cho thu nhập từ 50 - 60 triệu đồng/sào. Bình quân mỗi hộ gia đình có thu nhập từ 100 triệu đồng; hộ diện tích lớn cho thu nhập từ 200 đến 300 triệu đồng/năm. 

Rau má là loại cây có sức sống khỏe, ít sâu bệnh, mỗi vụ thu hoạch cách nhau khoảng 1 tháng và có thể khai thác trong nhiều năm. Tuy nhiên, hạn chế của mô hình là thị trường đầu ra, do phụ thuộc vào sức mua của thương lái.

Để khắc phục và tiến tới chủ động đầu ra các hộ trồng rau má, Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình đã hỗ trợ máy sấy, máy xay rau má thành bột và thuê đóng gói thành phẩm cho HTX. Để nhận hỗ trợ này, các hộ thành viên trồng rau má của HTX Vân Trà đã thành lập HTX rau, củ, quả Vân Trà vào năm 2002 để góp vốn đối ứng.

Bản chất, đây không phải là mô hình HTX trong HTX, bởi HTX rau, củ quả Vân Trà hoàn toàn độc lập với HTX nông nghiệp Vân trà. Chỉ có Chủ tịch HĐQT kiêm giám đốc của hai HTX này là cùng một người.

Thực hiện miễn, giảm thuế theo đúng quy định

Về chính sách hỗ trợ thuế, đoàn công tác đã khảo sát tại 6 HTX và 1 quỹ tín dụng trên địa bàn Nam Định và Ninh Bình. Qua trình bày của giám đốc các HTX, những chính sách về thuế nói chung được thực hiện đúng, đủ.

Cụ thể, các HTX nông nghiệp được miễn 100% thuế thu nhập đối với phần thu nhập hình thành từ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng, chế biến nông sản, thủy sản, sản xuất muối; miễn thuế môn bài đối với HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp; miễn thuế thu nhập cá nhân đối với thành viên HTX trực tiếp sản xuất sản phẩm trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường.

Ngoài ra, các HTX nông nghiệp còn được miễn thuế giá trị gia tăng đối với các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường. Các HTX mua những sản phẩm này không phải kê khai tính nộp thuế giá trị gia tăng nhưng được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào.

Thuế sử dụng đất nông nghiệp được miễn đến hết 31/12/2020 đối với toàn bộ diện tích đất nông nghiệp được Nhà nước giao cho các tổ chức (trong đó có HTX) đang trực tiếp sử dụng đất để sản xuất. Thuế thuê đất, thuê mặt nước làm mặt bằng xây dựng trụ sở HTX, sân phơi, nhà kho, các dịch vụ trực tiếp phục vụ sản xuất cũng được miễn.

Về giảm thuế, HTX trên địa bàn 2 tỉnh được ưu đãi 10% thuế thu nhập của HTX trong suốt thời gian hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp không thuộc địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và 5% thuế giá trị gia tăng các sản phẩm trồng trọt chưa qua chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường.