Những cỗ máy thay sức người cùng tám thập kỷ đổi thay trên đồng ruộng

Dấu ấn 80 năm khoa học công nghệ trong nông nghiệp môi trường

Trải qua 80 năm, từ một đất nước phải nhập gạo cứu đói, Việt Nam nay đã trở thành một trong những cường quốc xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, với giá trị xuất khẩu năm 2024 đạt 62,5 tỷ USD. Thành tựu ấy được vun đắp bằng mồ hôi, trí tuệ của hàng triệu nông dân, sự đổi thay từ chính sách và đặc biệt là sự bứt phá của khoa học công nghệ.

Trong trồng trọt, các nhà khoa học đã mang đến những giống cây trồng năng suất cao, chất lượng vượt trội, thích ứng với biến đổi khí hậu. Nếu trước kia, một hecta lúa chỉ cho vài tạ thóc thì nay đã đạt từ 6–7 tấn, thậm chí hơn.

Xu hướng nông nghiệp sinh học ngày càng rõ nét. Hiện thuốc bảo vệ thực vật sinh học chiếm 17% và đang hướng tới 30%, trong khi phân bón nhập khẩu giảm mạnh từ 120.000 tấn xuống chỉ còn hơn 60.000 tấn. Mục tiêu lâu dài là đưa 4 triệu tấn phân bón hữu cơ vào sản xuất mỗi năm. Hệ thống viện nghiên cứu, các nhà khoa học thầm lặng đứng phía sau đã góp phần quan trọng trong việc kiểm soát sâu bệnh hại, bảo vệ mùa vàng cho nông dân.

Chăn nuôi cũng ghi dấu những bước tiến ngoạn mục. Nhờ ứng dụng khoa học công nghệ, một con lợn nái hiện có thể sinh và nuôi sống 32–34 con mỗi năm, tốc độ sinh trưởng nhanh, tỷ lệ sống cao. Quan trọng hơn, lĩnh vực thú y đã có bước trưởng thành vượt bậc. Việt Nam chủ động nghiên cứu và sản xuất nhiều loại vaccine quan trọng như lở mồm long móng, tai xanh, cúm gia cầm… giúp bảo vệ vững chắc đàn vật nuôi.

Đặc biệt, chăn nuôi an toàn sinh học được xác định là nền tảng trong phòng, chống dịch bệnh. Từ các trại nhỏ đến trang trại quy mô lớn, quy trình an toàn sinh học được áp dụng nghiêm ngặt, góp phần giảm thiểu rủi ro dịch bệnh, ổn định nguồn cung thực phẩm, nâng cao sức cạnh tranh của nông sản Việt.

Lâm nghiệp cũng chứng kiến sự thay da đổi thịt. Nếu năm 2004, khi Luật Bảo vệ và Phát triển rừng bắt đầu được triển khai, độ che phủ rừng mới đạt 37%, thì nay đã vượt 42%. Không chỉ tăng về diện tích, chất lượng rừng ngày càng được nâng cao, mang lại nguồn thu ổn định cho hàng triệu hộ trồng rừng. Quỹ Dịch vụ môi trường rừng liên tục gia tăng, hình thành những chuỗi liên kết khép kín từ sản xuất giống, canh tác, khai thác, vận chuyển đến chế biến. Rừng không còn chỉ là “lá phổi xanh” bảo vệ môi trường mà đã trở thành sinh kế bền vững, góp phần quan trọng vào tăng trưởng xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn.

Trong thủy sản, ngành đối diện với ba “bài toán lớn”: tạo sự bứt phá cho nuôi trồng, nâng cao năng lực chế biến sâu, và đổi mới công nghệ khai thác gắn với bảo tồn bền vững. Những năm gần đây, sản phẩm thủy sản Việt Nam không chỉ vươn tới thị trường hơn 160 quốc gia mà còn khẳng định vị thế ở những thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản.

Đi xa hơn, khoa học công nghệ còn mở ra chân trời mới cho ngành nông nghiệp và môi trường. Từ việc xây dựng bản đồ viễn thám phục vụ phát triển kinh tế, đến ứng dụng dữ liệu lớn trong phòng chống thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu. Từ việc nâng cao sức khỏe đất phục vụ phát triển trồng trọt, đến việc tạo ra các sản phẩm OCOP chất lượng cao, mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền, kết tinh giá trị để vươn xa thế giới.

Những cỗ máy 65 năm bền bỉ trên đồng ruộng

Nếu hành trình 80 năm qua của đất nước cho thấy khoa học công nghệ đã làm thay đổi bộ mặt nông nghiệp và môi trường Việt Nam thì câu chuyện của Công ty TNHH MTV Máy kéo và Máy nông nghiệp (Tamac) chính là một lát cắt điển hình.

Ra đời từ năm 1959, với quyết định xây dựng nhà máy cơ khí chế tạo dụng cụ phục vụ sản xuất nông nghiệp, Tamac khởi đầu bằng vài chục thiết bị cũ kỹ, 2.000 m2 nhà xưởng và 131 công nhân. Những năm đầu, sản phẩm của nhà máy chỉ là những chiếc cày, bừa, cuốc, xẻng… đơn sơ nhưng đã góp phần không nhỏ vào công cuộc khôi phục và phát triển nông nghiệp sau chiến tranh.

Chỉ sau hơn một thập kỷ, nhà máy đã vươn lên sản xuất máy kéo “Bông Sen” 12 mã lực, những chiếc bình phun thuốc trừ sâu hay cả xe vận chuyển nông thôn. Từ đây, Tamac không chỉ dừng lại ở chế tạo công cụ, mà thực sự bước vào giai đoạn cơ giới hóa nông nghiệp. Đến nay, sau 65 năm, Tamac đã trở thành doanh nghiệp đầu ngành, trực thuộc VEAM - Bộ Công Thương, đồng hành cùng người nông dân trên mọi nẻo ruộng đồng, từ đồng bằng đến miền núi.

Điều làm nên dấu ấn của Tamac chính là tinh thần cải tiến liên tục. Trên hành trình 65 năm đồng hành cùng nông dân, doanh nghiệp luôn hiểu rằng không có một loại máy móc nào có thể áp dụng cho tất cả các cánh đồng.

“Mỗi cánh đồng, mỗi thửa ruộng lại có một đặc thù riêng, từ ruộng bậc thang vùng núi đến cánh đồng bằng phẳng, rộng lớn ở đồng bằng. Vì thế, chúng tôi luôn nghiên cứu, tối ưu hóa từng loại máy để phù hợp nhất với thực tiễn sản xuất”, bà Nguyễn Thị Hoa, đại diện công ty chia sẻ tại Khu trưng bày của doanh nghiệp trong Triển lãm Quốc gia A80.

Ở gian trưng bày tại triển lãm, những chiếc máy kéo, hộp số hay bình phun thế hệ mới của Tamac không chỉ phô diễn thành tựu công nghệ, mà còn kể lại câu chuyện về sự thấu hiểu ruộng đồng, về hành trình lắng nghe nông dân để đổi mới. Nhìn vào những sản phẩm ấy, người ta thấy thấp thoáng hình ảnh của những thửa ruộng vùng cao gió lộng, của những cánh đồng miền Trung khô cằn hay của những vựa lúa bát ngát miền Tây. Tất cả đều có bóng dáng của máy móc Tamac.

Ngày nay, Tamac tập trung phát triển máy kéo 4 bánh, hộp số cho nuôi trồng thủy sản cùng nhiều dòng sản phẩm cơ khí nông nghiệp mới. Điểm đặc biệt là các sản phẩm không còn dừng lại ở vai trò của một công cụ đơn lẻ, mà được cải tiến theo hướng đa năng, dễ tùy biến.

Một chiếc máy kéo có thể vừa phục vụ khâu cày bừa, vừa vận dụng trong chăm sóc vườn cây ăn quả, trồng hoa hay cải tạo đất trồng rau màu. Chỉ cần thay đổi vài chi tiết nhỏ, nông dân đã có thể tận dụng máy móc cho nhiều mục đích sản xuất khác nhau, tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư.

“Cách tiếp cận này không chỉ giúp người dân tăng hiệu quả lao động mà còn tạo điều kiện cho sản xuất nông nghiệp phát triển theo hướng linh hoạt, hiện đại và bền vững”, bà Hoa chia sẻ.

Không chỉ mang lại sự tiện dụng, những cải tiến này còn cho thấy triết lý của Tamac. Đó là lấy nhu cầu thực tế của nông dân làm trung tâm cho đổi mới công nghệ. Mỗi chiếc máy được tạo ra không chỉ để thay sức người, mà còn để mở ra cơ hội phát triển những mô hình sản xuất mới, gắn kết nông dân với xu hướng nông nghiệp thông minh và cơ giới hóa hiện đại.

“Trước kia, người dân phải tự mình cày bừa, cấy từng gốc lúa. Nay, máy móc có thể thay thế cả một chuỗi cày - cấy - gặt - xay xát. Người nông dân chỉ cần đầu tư một lần, có thể dùng lâu dài, giảm sức lao động, tăng năng suất và lợi nhuận”, bà Hoa cho biết.

Cùng với sự đồng hành của doanh nghiệp, nông dân không chỉ tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả mà còn từng bước chuyển mình từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn, đáp ứng yêu cầu khắt khe của cả thị trường trong nước và quốc tế.

Khoa học công nghệ từ lâu đã được xem là chìa khóa quyết định vị thế của mỗi quốc gia. Thực tiễn thế giới cho thấy, những quốc gia biết đầu tư đúng mức đều tạo nên bước tiến vượt bậc. Với Việt Nam, suốt 80 năm qua, khoa học công nghệ luôn được quan tâm nhưng vẫn chưa khai mở hết tiềm lực.

Bước vào giai đoạn mới, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, đất nước xác định khoa học công nghệ là động lực then chốt, được cụ thể hóa bằng những nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cùng với lợi thế về nguồn nhân lực, cơ sở vật chất và sự tự chủ của các viện nghiên cứu, những chính sách mới đang mở ra cơ hội để khoa học công nghệ thực sự trở thành bệ phóng, biến đam mê của các nhà khoa học thành những thành tựu phục vụ phát triển đất nước.