Ba trụ cột, hai mục tiêu, một khát vọng đưa Việt Nam thành nước phát triển

Ngày 29/8, tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì tổ chức Diễn đàn “Tương lai khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Đây là một trong những sự kiện nổi bật hướng tới kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025) tại Triển lãm thành tựu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Từ thoát nghèo đến khát vọng quốc gia thu nhập cao

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, trong suốt 80 năm qua, khoa học và công nghệ đã đồng hành cùng dân tộc từ những năm tháng kháng chiến đến công cuộc kiến thiết đất nước, từng bước đưa Việt Nam hội nhập quốc tế. Bước sang kỷ nguyên mới - thời đại của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, năng lượng xanh và kinh tế số - tri thức, sáng tạo và công nghệ đang trở thành nguồn lực sản xuất quan trọng bậc nhất.

Đặc biệt, Đảng và Nhà nước xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chính là động lực trung tâm, then chốt và đột phá để phát triển nhanh, bền vững.

Nếu như “Đổi mới lần thứ nhất” năm 1986 mở ra kỷ nguyên hội nhập kinh tế thị trường thì “Đổi mới lần thứ hai” hôm nay là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái phát triển mới với sự tham gia của doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân và Nhà nước. Nếu lần thứ nhất giúp đất nước thoát nghèo thì lần thứ hai sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình để trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, Diễn đàn lần này không chỉ thảo luận về những thách thức và cơ hội mà còn để cùng nhau cam kết hành động: Làm chủ các công nghệ chiến lược bởi không làm chủ công nghệ thời nay đồng nghĩa với không có chủ quyền quốc gia; xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia gắn với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội. Đồng thời, xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo, khởi nghiệp dựa trên công nghệ số, dựa trên đổi mới sáng tạo; tạo thể chế và các công cụ số để doanh nghiệp Việt Nam có thể chỉ có 1 người.

Ba trụ cột, hai mục tiêu, một khát vọng

Để làm rõ hơn chỉ đạo của Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng như cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh đã trình bày báo cáo với chủ đề "Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số - Động lực trung tâm và đột phá cho Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và tự cường".

Báo cáo với cấu trúc 3 - 2 - 1, được xây dựng trên tinh thần Nghị quyết 57, trong đó tập trung phân tích ba trụ cột khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hai mục tiêu then chốt là tăng trưởng nhanh và bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và một khát vọng đưa Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

Với ba trụ cột, Thứ trưởng Hoàng Minh phân tích tầm quan trọng của từng trụ cột, hiện trạng tại Việt Nam cũng như các đề xuất phát triển.

Đối với trụ cột khoa học công nghệ, hiện nay, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Các lĩnh vực như công nghệ sinh học, vật liệu mới và năng lượng tái tạo đã có bước tiến, tiêu biểu như chủ động được công nghệ sản xuất vacxin cho người và vật nuôi, công nghệ trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, năng lượng tái tạo, kinh tế xanh...

Tuy nhiên, vẫn tồn tại khoảng cách: Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) chỉ khoảng 0,5% GDP, thấp hơn mức trung bình thế giới (2,4%). Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, chi R&D đạt 2% GDP, xã hội đóng góp trên 60% tổng chi cho khoa học công nghệ.

Đối với trụ cột đổi mới sáng tạo, nếu khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được kỳ vọng đóng góp 4% vào tăng trưởng GDP thì phần đóng góp từ đổi mới sáng tạo chiếm tới 3%, trong khi khoa học công  nghệ chiếm 1%, qua đó phản ánh rõ vai trò lan tỏa, thực tiễn và toàn dân của đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế hiện đại.

Hiện trạng cho thấy Việt Nam có hệ sinh thái khởi nghiệp sôi động với hơn 3.000 start-up năm 2024 và giá trị đầu tư mạo hiểm đạt 1 tỷ USD. Các ví dụ thành công như Vingroup với xe điện VinFast hay FPT với phần mềm AI. Tuy nhiên, số lượng sáng chế còn thấp và tỷ lệ thương mại hóa chỉ 5 - 7%. Nghị quyết đặt mục tiêu tăng đơn sáng chế 16 - 18%/năm và khai thác thương mại đạt 8 - 10%.

Đối với trụ cột chuyển đổi số (hạ tầng số và xã hội số), Việt Nam xếp hạng 52/193 về chỉ số Chính phủ điện tử (EGDI) năm 2024 với 80% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4. Kinh tế số đạt 16% GDP năm 2024. 

"Tuy nhiên, Việt Nam đang gặp nhiều thách thức như hạ tầng số chưa đồng đều, an ninh mạng và kỹ năng số của người dân còn nhiều hạn chế. Nghị quyết mục tiêu kinh tế số đạt 30% GDP năm 2030, phủ sóng 5G toàn quốc và 80% giao dịch không tiền mặt. Chuyển đổi số sẽ là động lực cho tăng trưởng nhanh, giúp GDP tăng thêm 1,5 - 2% mỗi năm nhờ tối ưu hóa quy trình quản lý, quản trị và quy trình sản xuất", Thứ trưởng Hoàng Minh phân tích.

Tại Diễn đàn, các đại biểu đã cùng thống nhất cam kết hành động trên bốn định hướng lớn: Làm chủ công nghệ chiến lược, coi đó là vấn đề sống còn gắn với chủ quyền quốc gia; xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia gắn với nhu cầu doanh nghiệp và xã hội; thúc đẩy chuyển đổi số toàn dân và toàn diện, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau; biến khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thành sức mạnh đưa Việt Nam vươn lên.

Diễn đàn diễn ra với 4 phiên chuyên sâu

Phiên 1: Tập trung bàn về tương lai khoa học công nghệ, trọng tâm là các công nghệ nền tảng, công nghệ chiến lược.

Phiên 2: Thảo luận giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia.

Phiên 3: Đề cập chuyển đổi số, nhất là hạ tầng số, xã hội số, ứng dụng trong quản trị nhà nước, y tế, giáo dục, tài chính, nông nghiệp, đồng thời kết nối chuyển đổi số với đổi mới sáng tạo để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Phiên 4: Tọa đàm chuyên sâu về phát triển nguồn nhân lực, hoàn thiện cơ chế chính sách, tăng cường hợp tác quốc tế và phát huy vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp công nghệ.