Biến rơm rạ thành phân hữu cơ, giảm 25 - 30% phân hóa học

Vào mùa thu hoạch, tại những cánh đồng ở Việt Nam lại đối mặt với bài toán nan giải mang tên rơm rạ. Giải pháp phổ biến nhất nhưng cũng tai hại nhất là đốt bỏ, tạo ra những cột khói đen kịt gây ô nhiễm không khí, lãng phí nguồn tài nguyên hữu cơ và có thể làm suy thoái đất đai.

Để giải quyết vấn đề này, nhiều tổ chức, doanh nghiệp đã nghiên cứu các giải pháp, ứng dụng khoa học công nghệ để biến phế phẩm nông nghiệp này thành những sản phẩm có giá trị. Đơn cử là chế phẩm sinh học ECOMAX (R3) của Công ty TNHH Môi trường và Dịch vụ TMH (Công ty TMH) ở Hải Phòng - một trong những giải pháp đang được người dân ứng dụng khá rộng rãi.

Với chế phẩm này, thay vì dùng hóa chất hay lửa, các vi sinh vật có ích được tuyển chọn kỹ lưỡng, bao gồm các chủng có khả năng phân giải xenlulo (Bacillus subtilis), lên men (Saccharomyces cerevisiae), cố định đạm (Azotobacter sp.)...

Khi được phun hoặc rắc lên ruộng còn rơm rạ và có đủ độ ẩm, hàng tỷ vi sinh vật này sẽ hoạt động như những "công nhân" cần mẫn, nhanh chóng phá vỡ cấu trúc bền vững của thân, lá lúa. Chỉ sau 5 - 7 ngày, rơm rạ bắt đầu mềm nhũn và sau khoảng 14 ngày sẽ phân hủy gần như hoàn toàn, biến thành mùn hữu cơ giàu dinh dưỡng.

Quá trình này không chỉ xử lý triệt để rơm rạ mà còn tiêu diệt hạt cỏ dại, lúa ma (lúa cơi), cắt đứt mầm bệnh tồn dư trong phụ phẩm thực vật. Hiệu quả lớn nhất mà công nghệ này mang lại chính là lợi ích kinh tế trực tiếp cho nông dân

Theo bà Nguyễn Thị Minh - Giám đốc Công ty TMH, biến rơm rạ thành phân bón tại chỗ giúp nông dân giảm từ 25 - 30% lượng phân bón hóa học cần sử dụng cho vụ sau. Trong bối cảnh giá phân bón tăng cao, đây là một khoản tiết kiệm vô cùng ý nghĩa.

Bà Minh dẫn chứng từ thực tế triển khai tại các tỉnh ĐBSCL: Trước đây bà con bón khoảng 120 kg phân cho một công đất (1.000m²). Giờ đây, nhiều hộ chỉ cần dùng 60 - 70 kg mà cây lúa vẫn phát triển khỏe mạnh. 

Việc phân hủy rơm rạ đúng cách còn giúp giải quyết triệt để tình trạng ngộ độc hữu cơ - một trong những nguyên nhân chính gây vàng lá, nghẹt rễ ở lúa non. Đất sau khi xử lý trở nên tơi xốp, giàu vi sinh vật có lợi, giúp bộ rễ cây lúa phát triển mạnh mẽ, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng và sức đề kháng sâu bệnh. Nhờ đó, nông dân giảm được đáng kể chi phí thuốc bảo vệ thực vật.

Về mặt môi trường, lợi ích còn lớn hơn. Việc chấm dứt đốt rơm rạ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí và phát thải khí nhà kính (CH₄, CO₂). Thay vì mất đi, nguồn carbon quý giá trong rơm rạ được trả lại cho đất, làm tăng độ phì nhiêu một cách bền vững, hướng tới nền nông nghiệp tuần hoàn, ít phát thải.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Minh, hiện chế phẩm sinh học ECOMAX đã được ứng dụng tại nhiều tỉnh thành. Ngoài Hải Phòng, nhiều vùng trọng điểm trồng lúa người dân cũng đã tích cực triển khai, nhất là vùng ĐBSCL. Thách thức lớn nhất hiện nay là thay đổi tư duy và tập quán canh tác lâu đời của bà con trên diện rộng. Để làm được điều này, cần sự vào cuộc đồng bộ từ doanh nghiệp, nhà khoa học và các cơ quan quản lý.

"Chúng tôi đang tích cực phối hợp với các hợp tác xã, chính quyền địa phương tổ chức các mô hình trình diễn, tập huấn kỹ thuật và xây dựng chính sách hỗ trợ để sản phẩm dễ dàng đến tay nông dân", bà Minh chia sẻ.

"Ứng dụng công nghệ vi sinh xử lý rơm rạ không chỉ là giải pháp cho vấn đề môi trường mà còn là bước tiến quan trọng hướng tới nền nông nghiệp thông minh, bền vững. Nếu biết ứng dụng, khoa học công nghệ có thể biến thứ tưởng chừng là phế phẩm thành tài nguyên quý giá, giúp nông dân giảm chi phí, tăng lợi nhuận và canh tác an toàn hơn", bà Minh khẳng định.