Tại hội nghị tham vấn về dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025–2030, ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã có nhiều góp ý đáng chú ý, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của việc nhận diện nguyên nhân ô nhiễm từ hoạt động sản xuất nông nghiệp, trồng trọt và yêu cầu có lộ trình kiểm soát cụ thể.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật. Ảnh: Khương Trung.
Phát biểu tại hội nghị, ông Đạt cho rằng dự thảo kế hoạch hiện nay đã có cơ sở lý luận, cấu trúc rõ ràng. Tuy nhiên, để hoàn thiện hơn, kế hoạch cần đi sâu vào việc xác định nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, trong đó có các yếu tố đến từ hoạt động sản xuất, xử lý chất thải trong nông nghiệp.
Theo đó, một trong những nguyên nhân lớn gây phát thải là việc xử lý phụ phẩm và chất thải trong sản xuất nông nghiệp chưa hiệu quả. Hiện nay, tổng lượng phụ phẩm ngành nông nghiệp vào khoảng 150 triệu tấn mỗi năm, riêng ngành trồng trọt chiếm khoảng 94 triệu tấn. Phụ phẩm chủ yếu đến từ các nhóm cây lương thực chính, cây công nghiệp và rau màu.
Trong số này rơm rạ chiếm 47% trong lĩnh vực trồng trọt và khoảng 30% phụ phẩm đã được tái sử dụng cho các mục đích như làm phân bón hữu cơ, nuôi trồng thủy sản, sản xuất năng lượng sinh khối hoặc nguyên liệu công nghiệp. Tuy nhiên, vẫn còn đến 70% bị bỏ, đốt ngoài đồng hoặc thải ra môi trường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng không khí.
Bên cạnh đó, việc thu gom và xử lý bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng cũng là vấn đề nan giải. Hằng năm, ngành nông nghiệp phát sinh khoảng 944 tấn bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng, song tỷ lệ thu gom chỉ đạt khoảng 62,3%. Phần còn lại bị đốt hoặc xả thải trực tiếp ra môi trường, tạo ra nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng.
Để khắc phục tình trạng này, ngành đã tích cực đưa các giải pháp vào chiến lược hành động. Một trong những mục tiêu trọng tâm là tận dụng tối đa phụ phẩm nông nghiệp cho các mục đích có giá trị gia tăng như sản xuất vật liệu xây dựng, năng lượng tái tạo, phân bón sinh học... Đồng thời, khuyến khích ứng dụng công nghệ tiên tiến như chế biến sinh học tại chỗ, sản xuất enzyme để đẩy nhanh quá trình phân hủy phụ phẩm.
Trao đổi thêm về nhóm giải pháp này, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho rằng, trong nông nghiệp, nếu phụ phẩm được xử lý hiệu quả, chẳng hạn như tái sử dụng để sản xuất năng lượng hoặc đưa vào các quy trình tuần hoàn thì hoàn toàn có thể giảm phát thải gần như tuyệt đối mà không ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất.
“Đây là lĩnh vực giàu tiềm năng và cần được ưu tiên đầu tư.” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy bày tỏ.
Tiếp tục các giải pháp, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Huỳnh Tấn Đạt cho biết, nhiều chính sách hỗ trợ cũng đã được xây dựng như hỗ trợ nông dân mua sắm máy móc thiết bị thu gom, khuyến khích doanh nghiệp nghiên cứu, phát triển công nghệ xử lý phụ phẩm cây trồng, và đặc biệt là đẩy mạnh xây dựng hệ thống giám sát, quy trình kỹ thuật xử lý chất thải rõ ràng.
Đối với bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng, ông Đạt đề xuất thiết lập cơ chế tài chính thông qua một quỹ về bảo vệ môi trường. Theo đó, các doanh nghiệp sản xuất vật tư nông nghiệp sẽ đóng góp để hỗ trợ công tác thu gom và tiêu hủy bao bì đúng quy chuẩn.
Bên cạnh đó, cần xây dựng quy chuẩn kỹ thuật đối với bao bì nông nghiệp, ưu tiên loại bao có thể tái chế hoặc dễ phân hủy sinh học. Ngành cũng kiến nghị phát triển mạng lưới thu gom rộng khắp, tạo điều kiện để người dân dễ dàng tiếp cận và tham gia.
Hiện nay, Thông tư 05 quy định về việc thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật đã được ban hành, song khi các đơn vị chức năng sáp nhập, việc triển khai còn thiếu rõ ràng và chưa xác định rõ trách nhiệm giữa các bên liên quan. Do đó, trong kế hoạch quốc gia, cần nhấn mạnh lại vai trò, trách nhiệm của các cơ quan trong việc tổ chức thu gom và xử lý chất thải nông nghiệp.
Thực trạng đốt đồng hiện nay vẫn còn phổ biến. Ảnh: Kim Anh.
Ngoài ra, ngành cũng đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp kiểm tra, giám sát giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương và chính quyền địa phương nhằm tăng cường hiệu quả xử lý vi phạm về chất thải, bao bì thuốc bảo vệ thực vật, nhất là tại các khu vực nông thôn, thị trường tự do.
Về mặt chính sách, ngành kiến nghị bổ sung một số nội dung vào mục tiêu và nhóm giải pháp của kế hoạch quốc gia, cụ thể là:
Đưa vào kế hoạch quản lý và giám sát chất thải nông nghiệp, chấm dứt hiện tượng đốt rơm rạ, phụ phẩm ngoài trời;
Thiết lập hệ thống kiểm soát, giám sát nguồn thải từ hoạt động sản xuất nông nghiệp và chất thải sau thu hoạch;
Có cơ sở dữ liệu và quy trình kiểm tra rõ ràng để triển khai đồng bộ trong thời gian tới.
Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt cho biết ngành sẽ cam kết đồng hành cùng các bộ, ngành, địa phương thực hiện kế hoạch hành động quốc gia, đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững và cải thiện chất lượng môi trường không khí.
