Sáng 4/9, Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) tổ chức Tọa đàm “Giải pháp khoa học nhằm nâng cao chất lượng lúa và lúa giống”. Nội dung thu hút sự quan tâm tại chương trình là Hệ thống AI kiểm tra giống lúa (EASYRICE MP1) do Easy Rice nghiên cứu.
EASYRICE MP1 là hệ thống kiểm tra giống lúa, được trang bị công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), giúp phân tích đặc tính cũng như độ thuần, độ sạch của giống lúa - hai yếu tố quan trọng trong việc kiểm nghiệm chất lượng hạt giống.
Trình diễn Hệ thống AI kiểm tra giống lúa để xác định độ thuần của giống lúa. Ảnh: Kim Anh.
Theo giới thiệu của Easy Rice Việt Nam, EASYRICE MP1 đã được thử nghiệm thành công tại thị trường Thái Lan và Ấn Độ. Với các ưu điểm nổi trội là độ chính xác trên 95%; tiết kiệm thời gian, chỉ trong vòng 3-5 phút có thể tách 400-600 hạt lúa, so với 30 phút trước đây để tách 100 hạt. Từ đó, cho ra kết quả nhanh chóng, giảm nguy cơ sai sót, cung cấp kết quả đáng tin cậy và chính xác.
Tại Thái Lan, hệ thống AI này đã được ứng dụng vào năm 2020 và đến nay đã có hơn 300 doanh nghiệp, với hơn 500.000 lần sử dụng công nghệ này, chiếm 30% thị phần xuất khẩu gạo của Thái Lan. Theo tính toán của Easy Rice, hơn 10 triệu tấn gạo của Thái Lan trong những năm qua đã sử dụng công nghệ AI để đo độ thuần của giống lúa.
Tại Việt Nam, hệ thống chỉ đang trong giai đoạn tiếp cận thị trường, thông qua việc cung cấp giải pháp giám định chất lượng gạo trắng.
Cụ thể, hệ thống bao gồm 1 máy scan để quét hình ảnh mẫu gạo trắng. Người dùng đưa vào máy một lượng mẫu thích hợp, sau đó, sử dụng AI để quét qua mẫu. Trong vòng 2 phút, hệ thống có thể cho ra báo cáo đầy đủ, chi tiết về tính vật lý của mẫu gạo như: tỷ lệ phần trăm phế phẩm, tấm, hạt nguyên…
Ông Đinh Minh Tâm, Giám đốc Công ty TNHH Cỏ May, doanh nghiệp đang thử nghiệm công nghệ EASYRICE MP1 chia sẻ về hiệu quả bước đầu. Ảnh: Kim Anh.
Ông Đoàn Anh Võ, đại diện Easy Rice Việt Nam cho biết, hiện nay trên thị trường có quá nhiều giống lúa khác nhau, khó phân biệt bằng mắt thường. Độ thuần và tính đúng giống lúa chưa được kiểm soát chặt chẽ. Đặc biệt là xuất hiện tình trạng giống giả, bán online, nói sai sự thật… Do đó, nông dân, HTX là đối tượng chịu thiệt đầu tiên do chất lượng giống không đồng đều, năng suất bị ảnh hưởng nặng. Đó là lý do Easy Rice nghiên cứu giải pháp này.
Xét về nguyên lý hoạt động, EASYRICE MP1 sử dụng trí tuệ nhân tạo AI để hỗ trợ nông dân, HTX tiếp cận nguồn giống chính xác và có độ thuần cao hơn. AI sẽ được đào tạo về cách tiếp nhận dữ liệu thông qua hình ảnh giống lúa. Sau khi xây dựng được cơ sở dữ liệu ban đầu, AI có thể kiểm định nhanh, chính xác và minh bạch dựa trên các cơ sở dữ liệu thực, không theo cảm quan.
Công ty TNHH Cỏ May (ở tỉnh Đồng Tháp) - đơn vị xuất khẩu gạo và chế biến gạo phân khúc cao cấp phục vụ thị trường trong nước là doanh nghiệp đầu tiên ở Việt Nam tham gia ứng dụng giải pháp này từ năm 2021 đến nay.
Ông Đinh Minh Tâm, Giám đốc Công ty cho biết, từ khi đội ngũ nhân viên phân tích và kiểm soát chất lượng của doanh nghiệp ứng dụng công nghệ này để kiểm tra các điều kiện của giống lúa, đến nay gần như bỏ qua giai đoạn phân tích bằng cảm quan, tiết kiệm được nhân lực kiểm tra bằng thủ công so với trước đây.
“Làm thủ công, hồ sơ lưu trữ hàng năm để thực hiện đánh giá chứng nhận về an toàn vệ sinh thực phẩm quốc tế rất nhiều. Từ khi ứng dụng AI để quét, kiểm tra chất lượng gạo hàng ngày, kết quả đều được lưu trữ trên nền tảng công nghệ. Hàng năm, khi các chuyên gia quốc tế đến đánh giá, doanh nghiệp chỉ cần tải về, đưa hình ảnh từ thiết bị này ra đã thuyết phục được”, ông Tâm chia sẻ.
TS Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL góp ý một số giải pháp phát triển công nghệ AI trong kiểm tra chất lượng giống lúa. Ảnh: Kim Anh.
Mặc dù, việc ứng dụng công nghệ EASYRICE MP1 được đánh giá là hướng đi tốt, hỗ trợ rất nhiều cho các nhà sản xuất hạt giống, tuy nhiên TS Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho rằng, để thực hiện hiệu quả phải xây dựng được cơ sở dữ liệu lớn. Trong khi đó, hiện nay cả nước có hàng trăm giống lúa được gieo trồng, do đó phải có quá trình “dạy” cho AI nhận diện hạt lúa. Bên cạnh đó, yếu tố mùa vụ, thời tiết cũng rất quan trọng, ảnh hưởng đến hình dạng hạt giống, do đó đơn vị phát minh cũng cần quan tâm để AI nhận diện đúng.
Đặc biệt, vấn đề cũng cần được tính toán là sự hợp tác giữa đơn vị phát minh và đối tượng sử dụng. “Doanh nghiệp nắm dữ liệu lớn, việc chia sẻ cơ sở dữ liệu này cho các đơn vị kiểm định, HTX và nhà sản xuất hạt giống như thế nào? Nếu mang tính độc quyền thì sự chia sẻ này rất phức tạp. Bởi việc chia sẻ công nghệ này cũng là một phần trong sự phát triển công nghệ trong sản xuất’, ông Thạch bày tỏ.
Do đó, để áp dụng được công nghệ này, các doanh nghiệp, viện nghiên cứu và chuyên gia cho rằng, cần xem xét khung pháp lý, đánh giá độ tin cậy, bằng những minh chứng cụ thể hơn. Có dữ liệu lớn để thuyết phục cơ quan quản lý nhà nước và đưa vào khung pháp lý để có thể nhân rộng và xem nó là phương pháp song song có thể cùng thực hiện với phương pháp đánh giá trong phòng thí nghiệm.
Theo Hiệp hội Giống cây trồng Việt Nam, hiện nay, diện tích gieo trồng lúa cả nước hàng năm khoảng 7,2 triệu ha, nhu cầu về giống lúa dao động từ 570-580 nghìn tấn, chủ yếu tập trung vào nhóm giống lúa thơm, chất lượng cao.
Diện tích gieo trồng các giống lúa thơm, chất lượng cao hàng năm đạt trên 5,1 triệu ha. Ảnh: Kim Anh.
Ở miền Bắc, hệ thống sản xuất giống chính quy (doanh nghiệp, trung tâm giống) đáp ứng khoảng 80% nhu cầu (tương đương khoảng 65-70 nghìn tấn giống/năm.
Còn tại ĐBSCL, hệ thống sản xuất giống chính quy mới đáp ứng khoảng 45% nhu cầu (tương đương khoảng 180-200 nghìn tấn giống/năm). Ngoài ra, hệ thống tổ hợp tác, HTX cũng sản xuất khoảng 90-100 nghìn tấn giống lúa/năm. Còn lại bà con nông dân phải tự chủ.
Ông Trần Xuân Định, Phó Chủ tịch Hiệp hội Giống cây trồng Việt Nam cho biết, 70-75% khối lượng hạt giống được áp dụng công nghệ chế biến từ mức trung bình khá đến hiện đại. Khoảng 25-30% còn chế biến thủ công và chất lượng không đồng đều. Riêng ĐBSCL đang là vùng trũng về chất lượng hạt giống lúa và có tỷ lệ sử dụng giống lúa không chính quy, không qua công nghệ chế biến nhiều nhất. Do đó, việc đổi mới công nghệ nghiên cứu, chọn tạo là yêu cầu phát triển tất yếu.
