Chuyên gia ‘mách’ bí quyết trồng sầu riêng vụ nghịch

Cơ hội cho sầu riêng vụ nghịch

Sau một thời gian trầm lắng, hiện nay thị trường sầu riêng Việt Nam đã bắt đầu khôi phục, xuất khẩu ổn định trở lại. Đây là đánh giá của GS.TS Trần Văn Hâu, nguyên giảng viên cao cấp Đại học Cần Thơ tại Hội thảo “Giải pháp phát triển ngành hàng sầu riêng đạt chất lượng xuất khẩu” diễn ra mới đây tại TP Cần Thơ.

Dẫn số liệu khối lượng sầu riêng nhập khẩu của Trung Quốc 6 tháng đầu năm 2025, chuyên gia cho biết, xuất khẩu sầu riêng hiện nay là cuộc chơi của Thái Lan và Việt Nam. Trong đó, Thái Lan dẫn đầu với 77,66% thị phần, sản lượng gần 550.000 tấn và Việt Nam chiếm giữ 22,25% thị phần, tương đương trên 257.200 tấn.

Tại Thái Lan, mùa sầu riêng chính vụ thường bắt đầu từ tháng 4 - 9 và vụ nghịch từ tháng 10 - 12. Từ tháng 1 - 3, sản lượng sầu riêng của Thái Lan giảm mạnh, đây cũng là lúc giá thường tăng vọt do nhu cầu xuất khẩu sang Trung Quốc rất lớn.

Trong khi đó tại Việt Nam, sầu riêng chính vụ rơi vào tháng 4 - 5 ở miền Tây, từ tháng 5 - 7 ở miền Đông Nam Bộ và tháng 7 - 10 ở Tây Nguyên.

Quan trọng hơn, nhà vườn miền Tây hiện không còn sản xuất rải vụ mà chuyển sang trồng sầu riêng vụ nghịch, tập trung từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau – đúng lúc Thái Lan khan hiếm hàng.

Để trồng sầu riêng vụ nghịch thành công, GS.TS Trần Văn Hâu lưu ý nhà vườn phải nắm chắc các nguyên tắc về yếu tố ngoại sinh (thời tiết) và nội sinh (khả năng ra hoa) của cây để có giải pháp kỹ thuật tác động cho kết quả tốt nhất.

Để tác động, bà con thường dùng biện pháp xiết nước, tạo khô hạn, phủ nilon mặt líp. Một số nhà vườn sáng tạo phủ nilon như mái nhà để vừa ngăn nước mưa thấm xuống đất, vừa tăng tốc độ bốc hơi, nhờ đó cây nhanh ra hoa hơn.

Tại nhiều địa phương, đặc biệt ở TP Cần Thơ, nông dân đã rất thành công trong xử lý sầu riêng vụ nghịch, giúp né được cảnh trúng mùa rớt giá, bán sầu riêng với giá cao gấp đôi, gấp ba vụ chính.

Không chỉ vậy, việc điều khiển ra hoa sầu riêng vụ nghịch còn giúp cây ra hoa tập trung, thuận tiện cho khâu chăm sóc, quản lý sâu bệnh, hạn chế rụng trái non và hiện tượng sượng cơm – vấn đề khiến nhiều nhà vườn đau đầu.

Tại TP Cần Thơ hiện có gần 13.000 ha trồng sầu riêng, trong đó trên 7.300 ha đang cho trái với sản lượng 95.000 tấn, đứng thứ 3 trong các loại cây ăn trái của Thành phố sau mít và chuối.

Toàn Thành phố hiện có 90 mã số vùng trồng sầu riêng với diện tích gần 1.900 ha. Trên địa bàn cũng hình thành 85 hợp tác xã, tổ hợp tác, nhóm nông dân và 10 doanh nghiệp tham gia liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng. Chính vì thế, trồng sầu riêng vụ nghịch không chỉ là kỹ thuật mà còn là chiến lược kinh tế quan trọng nhằm đưa trái sầu riêng Việt Nam phát huy lợi thế trong "cuộc chơi" xuất khẩu tỷ đô.

Nghệ thuật quản lý vườn sầu riêng vụ nghịch

Để cây sầu riêng vụ nghịch ra hoa đồng loạt và tỷ lệ đậu quả cao, GS.TS Trần Văn Hâu đã hướng dẫn chi tiết đến bà con nông dân.

Ở giai đoạn sau thu hoạch, nhà vườn cần phục hồi khả năng ra hoa, đậu trái cho cây sầu riêng bằng cách kích thích cho cây ra 1 - 2 cơi đọt mới. Quá trình này cần thực hiện đồng loạt nhiều kỹ thuật.

Tỉa cành và vệ sinh vườn để loại bỏ cành sâu bệnh, ốm yếu, thu gom và tiêu hủy tàn dư thực vật để ngăn mầm bệnh.

Bón phân hữu cơ hoai mục từ 10 - 15 kg/cây, kết hợp nấm Trichoderma hay hữu cơ vi sinh để ngừa nấm hại. Bón vôi 3 - 5 kg/cây tùy theo loại đất, hàm lượng chất hữu cơ trong đất và nếu đất có pH<5. Bón 1 - 2 kg/cây phân hóa học NPK có tỷ lệ 3:2:1 hay 4:3:2.

Chuyên gia cũng khuyến khích bà con phun phân bón lá có hàm lượng lân và kali cao, giúp lá phát triển đồng đều trước khi bón phân kích thích ra đọt. Duy trì việc tưới nước từ 2 - 3 ngày/lần để cây phục hồi sinh trưởng. Giữ mực nước trong mương ổn định ở độ sâu 60 - 80 cm.

Giai đoạn xử lý ra hoa, trong điều kiện có thể, nhiều nơi sử dụng Paclobutrazol (PBZ) – hóa chất có tác dụng ức chế sinh trưởng, kích thích ra hoa. Tuy nhiên, PBZ hiện không có trong danh mục được phép dùng trên cây ăn trái ở Việt Nam nên một số nhà vườn thay thế bằng biện pháp tự nhiên hoặc kết hợp phun phân bón lá giàu lân, kali.

Ngoài ra, một kỹ thuật khác là đào hốc xung quanh gốc (rộng 20 - 30 cm, sâu 30 cm, cách gốc 2,5 - 3 m). Việc này làm gián đoạn phát triển hệ rễ, giảm sinh trưởng, thúc đẩy cây chuyển sang ra hoa.

Chuyên gia lưu ý bà con cần hạn chế dùng phân lân có hàm lượng lân thấp nhưng hàm lượng Cadimi cao để phòng ngừa tăng dư lượng cadimi trong đất. Phun phân lân qua lá dạng acid phosphorous nồng độ 0,5 - 1% qua lá 1 - 2 lần, cách nhau 10 - 15 ngày để thúc đẩy hình thành mầm hoa.

Giai đoạn hoa phát triển, khi mầm hoa nhú lên, bà con cần phun KNO3 nồng độ 1 - 1,5% để mầm hoa phát triển tập trung, đồng thời phun thêm vi lượng, canxi. Tỉa bớt những chùm hoa mọc dày, hoa cuống nhỏ để dinh dưỡng tập trung nuôi hoa khỏe mạnh. Trước khi hoa nở, phun Canxi-Bo để tăng tỷ lệ đậu trái.

Giai đoạn sầu riêng vụ nghịch đậu trái là thời điểm nhạy cảm nhất. Do đó bà con cần giảm lượng nước tưới 20 - 25% để tránh rụng trái. Thụ phấn bổ sung bằng tay, nhất là với giống Musang King vốn cần thụ phấn chéo. Sau khi đậu trái 7 - 10 ngày, phun NPK lá kết hợp Gibberellin để hạn chế rụng trái non. Tỉa bớt trái méo, trái mọc quá dày để đảm bảo mỗi cây trưởng thành chỉ nuôi 70 - 100 trái.

Giai đoạn phát triển và trước thu hoạch, từ 30 ngày sau khi đậu trái, nhà vườn cần bón thêm phân canxi để hạn chế hiện tượng sượng cơm. Đến 55 - 60 ngày, bà con bón NPK theo tỷ lệ 2:1:3 để trái lớn nhanh, cơm chắc. Đồng thời thường xuyên phun thuốc phòng bệnh thối trái, đặc biệt vào mùa mưa.

Trước thu hoạch 25 - 30 ngày, rút nước trong mương, phủ nilon mặt líp để hạn chế tình trạng nhão cơm. Thời điểm thu hoạch tùy giống, như Ri6 thường 95 - 100 ngày sau khi đậu trái, Monthong khoảng 115 - 120 ngày. Dấu hiệu nhận biết trái chín là vỏ chuyển từ xanh sang vàng xanh, gõ nghe tiếng bộp bộp.

Sau khi hái, trái sầu riêng xuất khẩu cần được xử lý bằng ethephon nồng độ 0,1 - 0,2% để trái chín tự nhiên, không đậy kín vì sẽ làm vỏ trái có màu vàng sậm, mất màu tự nhiên của vỏ trái và khiến cơm trái bị nhão.

Với quy trình kỹ thuật mà GS.TS Trần Văn Hâu đưa ra, có thể thấy, trồng sầu riêng vụ nghịch không chỉ là kỹ thuật canh tác mà là một nghệ thuật quản lý vườn. Nếu áp dụng đúng quy trình, nhà vườn miền Tây có thể tận dụng lợi thế sầu riêng vụ nghịch để bán được giá cao, nâng tầm thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế.