Anh Nguyễn Huy Chiều - Giám đốc HTX nấm, đông trùng hạ thảo Biofine ở thôn Năm Trại (xã Quốc Oai, TP Hà Nội) vốn là kỹ sư điện nhưng lại rẽ ngang sang nghiệp với nghề trồng nấm chỉ bởi một lần tình cờ đến thăm trang trại nấm ở huyện Mỹ Đức (cũ) và ngay lập tức bị “bỏ bùa” bởi những bịch nấm trắng ngọc ngà. Nằn nì xin vào trại nấm học nghề, sau đó anh trở về nhà gom góp được 300 triệu đồng để mở trang trại và mua 1 vạn bịch nấm. Lạ cái, chăm mãi mà nấm không chịu mọc, để lại bài học đau, mất đứt 50 triệu đồng tiền mua bịch.
Anh Nguyễn Huy Chiều soi đèn kiểm tra nấm. Ảnh: Dương Đình Tường.
Sau cú vấp ấy, anh tìm đến Viện Di truyền nông nghiệp để xin học một khóa 3 tháng về nấm với đủ các quy trình như ủ nguyên liệu, hấp sấy, nhân giống, chăm sóc, thu hoạch... Từ đó việc sản xuất nấm của trang trại có tiến bộ hơn nhưng kết quả vẫn 80% phụ thuộc vào thời tiết, 20% phụ thuộc vào kỹ thuật.
Nắng mưa thất thường khiến cho năm 2016 trang trại sản xuất nấm sò của anh chỉ thu được một lứa đã bị chết bịch. Những lứa sau anh cho làm lại nhưng vẫn thất bại, nấm không lên, chỉ thấy mốc lên, thiệt hại 500 triệu đồng. Đem chuyện đó anh hỏi một số chuyên gia nhưng ai cũng lắc đầu, không biết rõ nguyên nhân là gì. Âu đó cũng là bí mật của cây nấm mà giới khoa học dù có nghiên cứu cũng chưa tường tận.
Tôi tò mò hỏi tại sao tên HTX gắn với đông trùng hạ thảo mà tại trang trại không thấy cấy giống này? Anh cười rồi trả lời, trước có phát triển mạnh nấm đông trùng hạ thảo, sản phẩm đem đi trưng bày ở một số hội chợ, triển lãm, được một số nhân vật VIP đến xem và dùng thử nhưng sau đó thấy thị trường bão hòa, bán chậm quá nên phải bỏ. Hiện trên tổng diện tích 6.000m2 nhà xưởng, giàn treo, kho lạnh, anh chỉ duy trì sản xuất hai loại là mộc nhĩ và nấm sò.
Mộc nhĩ mỗi năm có một vụ, cấy giống vào tháng 7 và thu hoạch vào dịp Tết. Còn nấm sò thì có nhiều vụ, chỉ nghỉ 3 tháng hè, cấy giống sau 45 ngày là cho thu và thu liên tục trong 2 - 3 tháng. Việc phối trộn dinh dưỡng vào nguyên liệu cũng như các thao tác cấy giống phải đảm bảo vô trùng để hạn chế thấp nhất bịch bị nhiễm bệnh.
Cận cảnh một bịch nấm sò. Ảnh: Dương Đình Tường.
Lúc tôi đến, mấy công nhân của trang trại đang bận rộn với 20.000 bịch mộc nhĩ. Giống nấm này khá khó tính nên mùn cưa của cây keo được thu mua từ các xưởng về phải ủ với nước vôi suốt 1 năm để phân hủy hết chất nhựa rồi sàng, trộn với bột ngô, đóng bịch, hấp sấy ở 100 độ C trong 12 tiếng, chờ nguội mới cấy giống. Khoảng 35 - 40 ngày sau giống ăn vào bịch thì mỗi ngày phải tưới 2 lần để giữ độ ẩm rồi chờ thu hái, phơi khô.
Nấm sò dễ tính hơn nên anh tận dụng mùn cưa thải ra từ sản xuất mộc nhĩ để làm giá thể. 40 ngày sau khi giống ăn trắng bịch thì chăm sóc và thu hoạch nhiều lứa liên tiếp. Cuối cùng, giá thể sẽ được dùng làm phân bón hữu cơ hoặc nuôi giun quế.
Về nguyên lý, trồng nấm không sử dụng bất kỳ hóa chất nào nên thực tế nó đã rất gần với phương pháp sản xuất hữu cơ. Vì vậy anh chỉ cần cải thiện thêm những khâu như chuẩn hóa nguyên liệu đầu vào, an toàn về nguồn nước tưới là đảm bảo đủ tiêu chuẩn.
“Toàn bộ quá trình sản xuất của tôi không phải dùng bất cứ hóa chất gì nên hết sức an toàn. Tuy nhiên, bởi thế mà dù có bảo quản trong tủ lạnh cũng chỉ được vài ngày chứ không như nấm Trung Quốc nhập về bày bán ê hề ở chợ trong điều kiện nhiệt độ thường mà cả chục ngày cũng không sao, thêm vào đó giá lại rất rẻ”, anh Chiều cho biết.
Trung bình mỗi năm HTX sản xuất được 4 - 5 tấn mộc nhĩ khô bán với giá 170.000đ/kg, mỗi mẻ 15 tấn nấm sò bán với giá 40.000 - 50.000đ/kg, tạo ra lợi nhuận khoảng vài trăm triệu đồng. Đã có 7 sản phẩm nấm của anh Chiều được đánh giá, xếp hạng OCOP từ 3 - 4 sao.
Anh Chiều thu hoạch nấm sò. Ảnh: Dương Đình Tường.
“Để tránh phụ thuộc vào thời tiết, tôi rất muốn đầu tư thêm điều hòa nhiệt độ, máy tạo độ ẩm, máy tạo không khí sạch cũng như mở rộng kho lạnh… nhưng cần đến số vốn lớn tới 3 - 4 tỷ đồng. Trong khi đó, sản xuất nấm sử dụng các nguyên liệu là phụ phẩm từ nông nghiệp, từ làng nghề nên không có hóa đơn nên cũng gây khó cho việc làm hồ sơ công nhận tiếp sản phẩm OCOP", anh Chiều nói.
Anh Nguyễn Tuấn Văn - Hội Nông dân xã Quốc Oai cho biết, trước đây trong vùng có mấy cơ sở sản xuất nấm, giờ chỉ còn mỗi HTX nấm, đông trùng hạ thảo Biofine là tồn tại bởi sự đam mê và kiên trì của anh Nguyễn Huy Chiều. Trước sự cạnh tranh của nấm nhập khẩu từ Trung Quốc, Nhà nước cần phải có những biện pháp quản lý chặt hơn để bảo vệ những người trồng nấm chân chính.
"Cần sự hỗ trợ về nguồn vốn vay dài hạn với lãi suất ưu đãi cũng như tạo điều kiện về thời gian thuê đất kéo dài để người trồng nấm yên tâm đầu tư sản xuất. Chứ với tình trạng chưa được ký tiếp hợp đồng thuê đất như hiện nay, với khoản vay 3 tỷ đồng, mỗi ngày mở mắt ra đã mất gần 1 triệu đồng trả lãi thì những người trồng nấm không thể toàn tâm, toàn ý cho niềm đam mê của mình", anh Nguyễn Tuấn Văn - Hội Nông dân xã Quốc Oai đề xuất.
