Tàu cá “sợ” ra vào cảng cá
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, Cảng cá Tam Quan (phường Hoài Nhơn Bắc) là cảng cá loại II theo Quyết định số 4954/QĐ-UBND ngày 13/12/2021 của UBND tỉnh Bình Định cũ; theo Quyết định số 5014/QĐ-BNN-TCTS ngày 23/12/2021 của Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) , Cảng cá Tam Quan được chỉ định là cảng cá có đủ hệ thống xác nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác.
Gia Lai quyết tâm xây dựng Cảng cá Tam Quan thành trung tâm logistics thủy sản, trung tâm đấu giá và sàn giao dịch cá ngừ, đi đầu trong chuyển đổi số. Ảnh: V.Đ.T.
Cảng cá Tam Quan có tổng diện tích vùng nước cảng 10 ha, độ sâu luồng vào cảng 5 m, diện tích đất cảng 3,8 ha, trang thiết bị chủ yếu phục vụ bốc dỡ hàng hóa, số lượt tàu cá về qua cảng 20.000 lượt/năm, năng lực bốc dỡ hàng hóa 40.000 tấn/năm, tổng sản lượng thủy sản lên cảng ước đạt 20.000 tấn/năm.
Tuy nhiên, theo ông Đặng Văn Dẫn, quyền Giám đốc Cảng cá Tam Quan, hiện nay, hạ tầng Cảng cá Tam Quan đã xuống cấp. Khu neo đậu rộng khoảng 75 ha, quy hoạch neo đậu 1.200 tàu dài từ 15m trở lên nhưng thực tế số tàu ra vào cảng cao hơn nhiều. Riêng tàu tại địa phương trên 15 m đã có 2.114 chiếc, thường xuyên neo đậu khoảng 1.900 chiếc; thêm vào đó, còn có hơn 200 tàu từ các tỉnh khác thường xuyên vào lưu trú. Nếu tính tàu có chiều dài từ từ 6-15 m thì có thêm gần 480 chiếc nữa.
Không chỉ quá tải, tình trạng bồi lấp cửa biển Tam Quan ngày càng nghiêm trọng. Trong khoảng 75 ha quy hoạch khu neo đậu hiện chỉ có khoảng 35 ha sử dụng được; phần còn lại bị bồi lấp, có cũng như không. Luồng lạch bị bồi lấp gây hư hại cho nhiều tàu cá khi ra vào cảng, trong khi địa phương không được bố trí kinh phí nạo vét thường xuyên khiến nhiều tàu đánh bắt về phải cập vào các cảng khác để bán sản phẩm, làm giảm nguồn thu dịch vụ hậu cần và thương mại của Cảng cá Tam Quan.
Để đảm bảo hoạt động, Ban Quản lý Cảng cá Tam Quan đã vận động xã hội hóa hơn 1 tỷ đồng để nạo vét khẩn cấp, vừa khai thông luồng tạm, vừa chống sạt lở bờ kè phía Nam. Năm 2025, nhờ được nạo vét khai thông luồng nên tàu lưới vây trọng tải lớn đã có thể ra vào cảng trở lại. Từ tháng 8/2025 đến nay, hơn 2.200 tấn thủy sản trị giá trên 60 tỷ đồng đã được đưa về cảng, tuy nhiên, một số tàu cá có công suất lớn vẫn e ngại ra vào Cảng cá Tam Quan do luồng lạch chưa đủ rộng.
“Mỗi tháng có khoảng 1.000 tàu dài trên 15 m xuất bến tại Cảng cá Tam Quan, mỗi tàu sắm tổn trung bình 80 triệu đồng mua nhiên liệu, lương thực, đá lạnh, vị chi khoảng 80 tỷ đồng. Giá trị thủy sản giao dịch qua cảng hằng tháng đạt khoảng 200 tỷ đồng. Riêng nguồn hỗ trợ dầu của nhà nước cho đội tàu xa bờ địa phương khoảng 500 tỷ đồng/năm. Do vậy, việc đầu tư hạ tầng cảng, đặc biệt luồng lạch và dịch vụ phụ trợ tác động trực tiếp đến sản xuất kinh doanh của toàn vùng”, ông Đặng Văn Dẫn chia sẻ.
Xây dựng cảng cá hiện đại
Tỉnh Gia Lai định hướng đến năm 2030 Cảng cá Tam Quan sẽ được xây dựng thành cảng cá thông minh, trung tâm logistics thủy sản, giải quyết quá tải, đảm bảo an toàn, vệ sinh cho hoạt động khai thác và thương mại; xây dựng thành cảng cá chuyên dụng cấp vùng, hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế; tích hợp trung tâm đấu giá và sàn giao dịch cá ngừ, góp phần nâng cao giá trị sản xuất, thu hút doanh nghiệp và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Tỉnh Gia Lai vừa triển khai đề án di dời hơn 2.500 tàu cá trước nay neo đậu ở Cảng cá Quy Nhơn và Cảng cá Đề Gi về Cảng cá Tam Quan; trong đó, có 469 chiếc từ Quy Nhơn và 2.092 chiếc từ Đề Gi. Ước tính dự án di dời tàu thuyền có tổng vốn đầu tư khoảng 2.865 tỷ đồng; trong đó, 2.200 tỷ đồng dành cho xây dựng, mở rộng cảng cá và khu neo đậu với quy mô 95 ha, sức chứa khoảng 2.400 tàu.
Tỉnh này cũng bố trí khoảng 665 tỷ đồng dành cho cho chính sách hỗ trợ di dời và ổn định đời sống ngư dân. Phường Hoài Nhơn Bắc cũng đã chuẩn bị 30 ha đất tái định cư cho các hộ dân bị ảnh hưởng.
Tàu cá neo đậu tại Cảng cá Tam Quan. Ảnh:V.Đ.T.
Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai Thái Đại Ngọc chỉ đạo: “Để đảm bảo kế hoạch đề ra, các ngành liên quan của tỉnh và địa phương cần phân kỳ thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm, tập trung làm tốt công đền bù giải phóng mặt bằng để mở rộng không gian triển khai các hạng mục của dự án”.
Để đáp ứng nhu cầu phát triển, Ban Quản lý Cảng cá Tam Quan kiến nghị điều chỉnh cục bộ quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500; đầu tư hệ thống xử lý nước thải, nhà làm việc, trạm cân, camera, loa phát thanh, kho chứa rác… Đồng thời, đề xuất triển khai hệ thống nhận dạng tàu cá bằng AI để giám sát chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU).
“Sau khi rà soát hạ tầng Cảng cá Tam Quan theo chỉ đạo của UBND tỉnh, Sở đã tổng hợp nhu cầu đầu tư gồm: 16,65 tỷ đồng mua sắm, sửa chữa trang thiết bị; 75 tỷ đồng đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp, mở rộng và xây dựng mới các hạng mục công trình cảng cá và dịch vụ hậu cần nghề cá. Tổng kinh phí đề xuất cho giai đoạn 2026-2028 là 91,65 tỷ đồng, trong đó riêng năm 2026 dự kiến 31,25 tỷ đồng”, ông Trần Quốc Khánh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, cho biết.
