Trước biến đổi khí hậu gay gắt, tài nguyên suy giảm và áp lực tăng trưởng xanh, nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống hiện đã không còn phù hợp. Để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm và bảo vệ môi trường, việc đổi mới tư duy và lấy khoa học công nghệ, chuyển đổi số làm nền tảng là giải pháp then chốt tạo động lực tăng trưởng mới cho ngành nông nghiệp tỉnh Quảng Ninh.
Điểm sáng tôm giống Việt - Úc
Những năm qua, lợi thế về diện tích ao, đầm tự nhiên ven biển đã giúp tỉnh Quảng Ninh có điều kiện phát triển mạnh nuôi trồng thủy sản. Trong đó, tôm là một trong những đối tượng mang lại thu nhập cao cho hộ nuôi và doanh nghiệp. Đặc biệt, Quảng Ninh đã chủ động được nguồn tôm giống chất lượng cao tại chỗ nhờ chủ trương phù hợp cùng với nỗ lực của doanh nghiệp là Công ty TNHH Việt - Úc Quảng Ninh.
Công nhân Công ty TNHH Việt - Úc Quảng Ninh kiểm tra chất lượng tôm giống. Ảnh: Cường Vũ.
Kể từ mẻ tôm giống đầu tiên đưa ra thị trường vào tháng 3/2019, đến nay, Công ty đã không ngừng cải thiện chất lượng sản phẩm. Tranh thủ những ưu đãi, tạo điều kiện của tỉnh Quảng Ninh, Tập đoàn Việt - Úc đã cho thấy rõ hiệu quả hợp tác chiến lược với tỉnh trong lĩnh vực của mình, nhất là áp dụng hệ thống trang thiết bị, quy trình công nghệ cao.
Tiêu biểu như việc nuôi tôm bằng vi sinh, phối trộn tảo; hệ thống lắng, xử lý nước tuần hoàn, hệ thống lọc bằng tia UV; công nghệ chọn lọc tôm bố mẹ. Đặc biệt, phòng xét nghiệm Real-time PCR của Việt - Úc Quảng Ninh có năng lực xét nghiệm 7 loại bệnh trên tôm theo tiêu chuẩn quốc tế...
Những giải pháp đầu tư đồng bộ, hiện đại toàn bộ dây chuyền đã giúp tôm giống của Công ty TNHH Việt - Úc Quảng Ninh đưa ra thị trường được nâng cao rõ rệt qua từng năm cả về công suất và chất lượng. Đó là bởi ngay từ con tôm bố mẹ đã được chọn lọc gen kỹ lưỡng để có phẩm chất phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu, nguồn nước tại Quảng Ninh.
Khi sản xuất tại địa phương, con giống được vận chuyển từ trại sản xuất đến nơi nuôi trồng với thời gian rút ngắn tối thiểu, giúp duy trì tình trạng sức khỏe tốt nhất... Năm 2022, Công ty TNHH Việt - Úc Quảng Ninh đã nghiên cứu, chọn lọc thành công giống tôm với mã gen chịu lạnh, cho phép nuôi tôm kéo dài xuyên suốt cả năm thay vì phải nghỉ đông, qua đó tối ưu hóa chi phí đầu tư cho hộ nuôi và doanh nghiệp.
Nuôi biển công nghệ cao, đa tầng - đa loài
Năm 2022, mô hình trang trại trồng rong kết hợp nuôi hàu Thái Bình Dương và du lịch trải nghiệm tại đảo Phất Cờ (đặc khu Vân Đồn) được Chi cục Thủy sản (Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh) phối hợp với Công ty cổ phần Tập đoàn STP triển khai. Sau hơn 2 năm, nơi đây đã hình thành trại nuôi thủy sản sử dụng toàn bộ vật liệu nổi bằng nhựa HDPE hiện đại nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi hạ tầng nuôi biển xanh và bền vững.
Trang trại nuôi biển công nghệ cao tại Vân Đồn của STP Group. Ảnh: Nguyễn Thành.
Thay vì nuôi đơn loài, STP Group phát triển mô hình nuôi đa tầng - đa loài: cá nuôi ở tầng mặt, hàu ở tầng trung giúp "lọc nước sống" và rong biển hấp thụ dinh dưỡng hòa tan cùng CO₂. Hệ sinh thái khép kín này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn tái tạo môi trường biển, giảm thiểu phát thải và ô nhiễm.
Bà Nguyễn Thị Hải Bình, Tổng Giám đốc STP Group cho biết với 5ha mặt nước hiện có, các khu vực nuôi được bố trí theo hình thức xen canh, đa loài và ứng dụng AI phân tích sự bắt mồi của thủy sản để điều chỉnh tự động lượng thức ăn phù hợp cũng như hạn chế thấp nhất thức ăn dư thừa ảnh hưởng đến môi trường biển.
Mô hình cũng ứng dụng hệ thống cảm biến của Đức liên tục đo lường môi trường nuôi để có phương án phòng ngừa. Theo bà Bình, mô hình không chỉ tập trung phát triển công nghệ mới trong nuôi trồng thủy sản mà còn đưa ra mô hình kết hợp giữa nuôi trồng và du lịch, tạo trải nghiệm độc đáo cho du khách. Qua đó giúp tăng thu nhập cho người dân địa phương và góp phần bảo tồn, tái tạo tài nguyên sinh thái biển.
"Sau cơn bão Yagi năm 2024, nhiều hộ nuôi trồng thủy sản tại Quảng Ninh chịu thiệt hại nặng nề do áp dụng phương pháp nuôi truyền thống với lồng bè gỗ, tre, phao xốp kém bền vững. Khi bão lớn xảy ra, tài sản bị cuốn trôi, lồng nuôi bị phá hủy, trở thành rác thải trôi nổi, gây tổn thất kinh tế và ô nhiễm môi trường.
Dù đã đầu tư bài bản, STP vẫn chịu thiệt hại gần 10 tỷ đồng do bão. Tuy nhiên, nhờ áp dụng công nghệ định vị hiện đại, đơn vị đã thu hồi được khoảng 95% hạ tầng nuôi, giảm đáng kể tổn thất so với phương pháp truyền thống. Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò của khoa học công nghệ trong việc giảm thiểu rủi ro và bảo vệ tài sản cho người nuôi biển", bà Bình chia sẻ.
Chuyển đổi số là hướng đi tất yếu
Cùng với sự chủ động của các hợp tác xã, doanh nghiệp, thời gian qua, tỉnh Quảng Ninh cũng thực hiện một số nhiệm vụ thuộc Chương trình Hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số.
Đời sống của nông dân Đông Triều nhiều năm qua khấm khá hơn nhờ chuỗi liên kết sản xuất khoai tây Atlantic. Ảnh: Cường Vũ.
Điển hình như ứng dụng khoa học công nghệ xây dựng mô hình sản xuất giống và nuôi thương phẩm sò huyết; xây dựng mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh 2 giai đoạn ít thay nước theo công nghệ Trúc Anh; nghiên cứu bệnh và địch hại trên một số nhuyễn thể hai mảnh vỏ và đề xuất giải pháp phòng chống; hoàn thiện công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm sá sùng quy mô hàng hóa; hoàn thiện công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá song da báo…
Các nhiệm vụ này đã góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho các doanh nghiệp, các hộ nuôi trồng thủy sản trong vùng dự án nhờ được hỗ trợ các công nghệ mới, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương. Đây cũng là bước khởi đầu quan trọng trong quá trình chuyển đổi mô hình nuôi truyền thống sang mô hình tuần hoàn xanh, công nghệ cao, chuẩn xuất khẩu.
Ông Nguyễn Minh Sơn, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh cho biết, ngành nông nghiệp tỉnh đặt mục tiêu chuyển đổi số đồng bộ, toàn diện theo hướng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh, tập trung vào các sản phẩm chủ lực của địa phương, đồng thời phát triển thương mại điện tử trong nông nghiệp.
Chuyển đổi số, phát triển nông nghiệp công nghệ cao là con đường tất yếu để Quảng Ninh thực hiện thành công mục tiêu xây dựng ngành thủy sản thông minh, bền vững, góp phần hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm kinh tế biển hiện đại của cả nước, gắn kết hài hòa giữa khai thác tiềm năng, bảo vệ môi trường và hội nhập quốc tế.
