Gỡ ‘thẻ vàng’ IUU: [Bài 1] Ngư dân chung tay

Ngư dân "đi thưa, về trình"

Ông Võ Ngọc Tùng, Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá Phước Đồng, TP Nha Trang (Khánh Hòa) cho biết, toàn nghiệp đoàn hiện có 30 tàu chuyên khai thác cá ngừ đại dương, cá ngừ sọc dưa, cá chù (còn được gọi là cá ngừ dẹt)… ở ngư trường Trường Sa và các nhà giàn DK1. Tuy nhiên, những năm gần đây, nguồn lợi thủy sản đang dần suy giảm, trong khi chi phí cho chuyến biển tăng cao nên ngư dân vươn khơi đầy nỗi lo.

Theo ông Tùng, chi phí cho chuyến biển kéo dài hơn 20 ngày đối với nghề đánh bắt cá ngừ đại dương dao động từ 110-130 triệu đồng/chuyến, còn nghề lưới rê (lưới cản) đánh bắt cá ngừ sọc dưa thì từ 200 triệu trở lên. Vì vậy nếu đánh bắt không đạt sản lượng cộng với giá cá thu mua thấp sẽ khiến chuyến biển của ngư dân thua lỗ nặng.

“Từ khi ngành thủy sản Việt Nam bị dính ‘thẻ vàng’, giá cá ngừ các loại thu mua ở mức thấp so với trước đây. Cụ thể, giá cá ngừ đại dương dao động từ 100-110 ngàn đồng/kg, giảm từ 30-40 ngàn đồng/kg, còn cá ngừ sọc dưa hiện còn khoảng 23 ngàn đồng/kg, thấp hơn nhiều so với trước đây”, ông Tùng than vãn và cho biết thêm, trước thực trạng này ngư dân rất mong sớm gỡ “thẻ vàng”. Có như vậy, doanh nghiệp mới xuất khẩu thủy sản thuận lợi, từ đó tăng giá thu mua cá để bà con ổn định cuộc sống, yên tâm vươn khơi bám biển.

Thực tế, để góp phần gỡ “thẻ vàng”, tại đội tàu khai thác thủy sản của Nghiệp đoàn nghề cá Phước Đồng, hiện các ngư dân đều tuân thủ các quy định của pháp luật khi tham gia khai thác thủy sản trên biển.

Theo đó, tất cả các tàu của nghiệp đoàn đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS). Khi chuẩn bị vươn khơi hay về cập cảng, chủ tàu hoặc thuyền trưởng đều khai báo với cơ quan chức năng theo quy định và nộp nhật ký khai thác thủy sản đầy đủ. Đặc biệt, các tàu cá trong nghiệp đoàn không vi phạm vùng biển nước ngoài.

Ghi nhận của chúng tôi tại văn phòng đại diện thanh tra, kiểm soát nghề cá ở cảng cá Hòn Rớ, xã Phước Đồng (TP Nha Trang), cơ quan chức năng hiện kiểm soát chặt chẽ tàu cá từ khi xuất bến, quá trình khai thác trên biển đến khi nhập cảng.

Ngư dân Hồ Văn Tươi, thuyền trưởng tàu KH 93449 TS ở Hòn Rớ, xã Phước Đồng, cho biết: “Hiện nay, chúng tôi chấp hành nghiêm túc các quy định “đi thưa, về trình” với mong muốn chung tay xóa 'thẻ vàng'. Như tàu của tôi không vi phạm khai thác IUU từ nhiều năm nay”.

Ông Nguyễn Văn Ba, Trưởng Ban quản lý cảng cá Hòn Rớ, cho biết, nhờ đẩy mạnh tuyên truyền nên thời gian qua hầu hết các chủ tàu, thuyền trưởng ra vào cập cảng Hòn Rớ đã chấp hành tốt các quy định về khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Đặc biệt, hiện nay các ngư dân cũng đã quen với việc “đi thưa, về trình” theo quy định nhằm góp phần gỡ “thẻ vàng” của EC.         

Tương tự, ông Hà Viên, Giám đốc Ban Quản lý Cảng cá tỉnh Phú Yên cho biết, các ngư dân trong tỉnh hiện cũng chấp hành nghiêm chỉnh các quy định ra vào cảng, bảo đảm thiết bị giám sát hành trình tàu cá hoạt động liên tục 24/24 giờ từ khi tàu cá rời cảng đến khi cập cảng cũng như ghi và nộp nhật ký khai thác thủy sản cho cơ quan chức năng làm cơ sở để truy xuất nguồn gốc.

Theo ngư dân Trần Văn Thu ở phường Phú Đông (TP Tuy Hòa) bày tỏ, hiện ngư dân trên địa bàn tỉnh đang đồng lòng, nỗ lực hành động cụ thể để ngành thủy sản sớm đạt mục tiêu gỡ “thẻ vàng” trong thời gian tới.

Nhiều kết quả nổi bật

Trong những năm qua, tỉnh Khánh Hòa và Phú Yên cùng với các tỉnh, thành phố ven biển trên cả nước đã tích cực triển khai nhiệm vụ chống khai thác IUU theo chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác IUU và các Bộ, ngành Trung ương.

Các địa phương đã đạt nhiều kết quả tích cực. Theo ông Nguyễn Trọng Chánh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa, toàn tỉnh hiện có 3.406 tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 6m trở lên đã được đăng ký và cập nhật đầy đủ lên hệ thống cơ sở dữ liệu VnFishbase. Cũng như 100% tàu cá đủ điều kiện hoạt động đều được đánh dấu, kẻ số đăng ký theo quy định. Hầu hết các tàu đã được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình và cấp giấy phép khai thác thủy sản.

Đối với danh sách tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, nguy cơ vi phạm IUU do Sở Nông nghiệp và Môi trường cung cấp hàng tuần, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh chỉ đạo các Đồn, Trạm Kiểm soát Biên phòng thực hiện kiểm soát chặt chẽ, kiên quyết không cho vươn khơi. Các địa phương đã phân công cán bộ giám sát chặt chẽ, nắm rõ vị trí neo đậu của tàu và gửi hình ảnh báo cáo về tỉnh.

Việc kiểm tra, giám sát tàu cá và sản lượng thủy sản bốc dỡ tại cảng cá được các Ban quản lý cảng cá xây dựng quy trình kiểm tra tàu cá xuất, nhập cảng niêm yết tại các cảng cá; 100% tàu cá cập cảng, rời cảng thực hiện thông báo trước 1 giờ cho Ban quản lý cảng cá theo đúng quy định.

Các Văn phòng đại diện Thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá đặt tại các cảng cá trên địa bàn tỉnh thực hiện công tác kiểm soát hoạt động của tàu cá, giám sát việc bốc dỡ sản lượng khai thác thủy sản qua các cảng cá theo đúng quy định của Luật thủy sản năm 2017, Thông tư số 21/2018/TT-BNNPTNT và Thông tư số 01/2022/TT-BNNPTNT.

Các lực lượng chức năng (Chi cục Thủy sản, Biển và Hải đảo; Biên phòng và các địa phương) thường xuyên phối hợp mở các đợt cao điểm để tuần tra, kiểm tra, xử lý và ngăn chặn các hành vi vi phạm về khai thác IUU trên các vùng biển như Nha Trang, Cam Ranh, Ninh Hòa, Vạn Ninh và tại các cảng cá.

Trung tâm Giám sát tàu cá - Chi cục Thủy sản, Biển và Hải đảo tỉnh tổ chức trực ban 24/7, bố trí cán bộ theo dõi tín hiệu của các tàu cá khi hoạt động trên biển qua hệ thống giám sát hành trình, tiếp nhận và xử lý thông tin theo đúng quy định. Thường xuyên trao đổi thông tin tình hình với Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh, Cục Thủy sản và Kiểm ngư và các đơn vị liên quan để phối hợp giám sát, quản lý các tàu cá hoạt động trên các vùng biển, đặc biệt các vùng biển giáp ranh, chồng lấn và chưa phân định với các nước trong khu vực. Công tác quản lý và xử lý dữ liệu trên hệ thống giám sát hành trình được thực hiện nghiêm túc tiếp nhận và xử lý thông tin theo đúng quy trình, quy định.

Nhờ đó, từ đầu năm 2025 đến nay, tỉnh Khánh Hòa không có tàu cá vượt ranh giới vùng biển cho phép khai thác và vi phạm vùng biển nước ngoài.

Còn tại tỉnh Phú Yên, với nỗ lực của chính quyền và cơ quan chức năng, đặc biệt là sự chung tay của các ngư dân nên từ nhiều năm qua không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.

 UBND tỉnh Khánh Hòa đã trang bị 4 máy Kiosk tra cứu thông tin đặt tại 4 văn phòng đại diện thanh tra, kiểm soát nghề cá tại cảng cá, để phục vụ ngư dân và doanh nghiệp thực hiện các thủ tục trên hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử eCDT được thuận lợi.