Dịch tả lợn Châu Phi lan rộng, thú y cơ sở rệu rã

Trắng tay vì lợn

Trại lợn gần 100 con của ông Lê Văn Quý, người dân thôn Tỉnh Thôn 1, xã Xuân Hòa (tỉnh Thanh Hóa) là sinh kế duy nhất của gia đình suốt nhiều năm nay. Tuy nhiên, đợt dịch tả lợn Châu Phi vừa qua khiến gia đình ông thiệt hại nặng nề.

Ông Quý kể: “Khoảng 10 giờ sáng ngày 19/7, tôi phát hiện một số con lợn có biểu hiện lạ, như đỏ da, sốt cao, nước tiểu màu vàng. Chỉ một vài tiếng sau thì lợn chết. Tôi lập tức báo cáo lên xã và Chi cục Chăn nuôi và Thú y để nhờ hỗ trợ lấy mẫu, xét nghiệm. Sau khi mẫu bệnh phẩm được xác định mắc dịch tả lợn Châu Phi, tôi đã thực hiện các biện pháp phòng dịch nhưng hiệu quả mang lại không cao. Có hôm tôi mất tới 33 con. Cho uống thuốc kháng sinh cũng không cứu được lợn, càng uống càng chết nhanh hơn”.

Ông Quý cho biết thêm, chưa bao giờ trang trại rơi vào tình trạng thiệt hại lớn như lần này. Đến nay, số lợn chết tại chuồng trại vẫn tăng theo từng ngày. Thiệt hại ước tính hơn 100 triệu đồng.

Không riêng hộ ông Quý, toàn xã Xuân Hòa hiện có 40 hộ chăn nuôi bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, với tổng số 445 con lợn bị chết, tương đương hơn 22 tấn. Cá biệt, có hộ mất gần 3 tấn lợn chỉ trong thời gian ngắn.

Điểm chung tại các hộ bị thiệt hại là phần lớn chuồng trại xây dựng sát nhà ở, điều kiện vệ sinh kém, hệ thống xử lý chất thải chưa đảm bảo, khiến nguy cơ phát tán mầm bệnh càng lớn.

Ông Lê Xuân Trường, Trưởng phòng Kinh tế xã Xuân Hòa, cho biết, ngay sau khi phát hiện ổ dịch, chính quyền xã Xuân Hòa đã phối hợp cùng cơ quan chuyên môn tiến hành tiêu hủy lợn bệnh theo đúng quy định, đảm bảo vệ sinh môi trường.

Đồng thời, lập các chốt kiểm dịch tại các tuyến đường ra vào vùng dịch, tăng cường giám sát vận chuyển, kiểm tra, lấy mẫu xét nghiệm và khoanh vùng ổ dịch để triển khai phương án khống chế kịp thời. Đến nay, số lượng lợn chết do dịch bệnh đã giảm, nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát trở lại.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hoá, từ ngày 30/6/2025 đến ngày 31/7/2025, dịch tả lợn Châu Phi đã xảy ra tại hơn 1.000 hộ ở 382 thôn của 73 xã, phường trên địa bàn tỉnh, buộc phải tiêu hủy hơn 9.000 con lợn với tổng trọng lượng hơn 500 tấn.

Ngay khi nhận được thông tin về dịch bệnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hoá đã chỉ đạo Chi cục Chăn nuôi và Thú y phối hợp cùng Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp, UBND các xã, phường xảy ra dịch bệnh kiểm tra, lấy mẫu xét nghiệm và hỗ trợ các địa phương vật tư, thiết bị thực hiện công tác chống dịch.

Thú y cơ sở rệu rã

Dịch tả lợn Châu Phi đang diễn biến phức tạp, gây thiệt hại nặng và ảnh hưởng đến ngành chăn nuôi lợn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Thiệt hại không chỉ thể hiện ở số lượng vật nuôi buộc phải tiêu hủy, mà còn kéo theo hệ lụy về kinh tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế của người dân, đặc biệt là các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, hộ gia đình lấy chăn nuôi làm nguồn thu nhập chính.

Trong bối cảnh đó, một trong những rào cản lớn nhất khiến công tác phòng, chống dịch tại nhiều cơ sở rơi vào tình trạng lúng túng, thiếu chủ động là sự rệu rã của lực lượng thú y tuyến xã - nơi vốn được xem là “chốt chặn” đầu tiên để kịp thời phát hiện và xử lý dịch bệnh. Bên cạnh đó, chủ trương tinh giản cán bộ bán chuyên trách tại cơ sở để lại “khoảng trống” đáng lo ngại trong công tác phòng, chống dịch.

Xã Xuân Hòa là một trong những địa bàn điển hình cho thực trạng này. Sau sáp nhập, xã có diện tích khoảng 28 km2, dân số trên 20.000 người và đàn lợn lên tới 18.000 con.

Với quy mô như vậy, áp lực phòng, chống dịch là rất lớn. Tuy nhiên, toàn xã hiện không có cán bộ thú y chuyên trách. Nhiệm vụ này được giao cho cán bộ chuyên ngành quản lý đất đai, hiện đang kiêm nhiệm cả nhiệm vụ thú y, dẫn đến nhiều khó khăn trong công tác phòng, chống dịch.

Bên cạnh đó, trang thiết bị, vật tư phòng dịch sau sáp nhập cũng thiếu thốn, không đáp ứng được yêu cầu thực tế. Thậm chí địa phương này còn chưa phê duyệt kinh phí chống dịch tại thời điểm dịch bệnh bùng phát và gây thiệt hại nặng.

Tình trạng thiếu nhân lực thú y không chỉ xảy ra ở Xuân Hòa mà còn phổ biến tại nhiều địa phương của tỉnh Thanh Hóa. Thay vì bố trí biên chế chính thức, phần lớn địa phương phải thuê hợp đồng thời vụ hoặc giao cho cán bộ kiêm nhiệm làm công tác thú y.

Trong khi đó, dịch tả lợn Châu Phi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, lây lan nhanh, đòi hỏi sự phát hiện sớm và xử lý triệt để ngay từ ban đầu. Việc không có cán bộ chuyên môn, chuyên trách theo dõi đàn lợn, hướng dẫn người dân thực hiện các biện pháp an toàn sinh học, hoặc trực tiếp tham gia tiêu hủy đúng quy định… có thể khiến nhiều địa phương trong tỉnh đối diện nguy cơ bùng phát dịch trên diện rộng. 

Tại xã Thọ Long (Thanh Hóa), sau khi sáp nhập các xã Thọ Lộc, Xuân Phong, Nam Giang, Bắc Lương và Tây Hồ, địa bàn xã tăng cả về diện tích và dân số. Trước đây, xã có 5 cán bộ thú y bán chuyên trách. Tuy nhiên, trong năm nay, cả 5 người đều đã nộp đơn xin nghỉ việc do chế độ đãi ngộ không đủ trang trải cuộc sống.

“Mức hỗ trợ hiện nay còn thấp, sau khi trừ bảo hiểm, mỗi cán bộ thú ý chỉ còn chưa đến 2 triệu đồng/người/tháng. Với mức sống hiện nay thì khoản hỗ trợ trên rất khó để họ yên tâm gắn bó với công việc,” bà Lưu Thị Anh Đào, Chủ tịch UBND xã Thọ Long, chia sẻ.

Bà Đào cho biết thêm, dù địa phương chưa ký quyết định cho cán bộ thú y nghỉ vì đang trong giai đoạn cao điểm phòng, chống dịch, nhưng việc giữ chân cán bộ trong điều kiện họ thiếu động lực làm việc rõ ràng là bài toán nan giải.

Trong khi đó, bà Bùi Thị Nga, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp Thọ Xuân, cũng nêu bật vai trò thiết yếu của lực lượng thú y xã, đặc biệt là trong bối cảnh dịch tả lợn Châu Phi đang diễn biến phức tạp tại Thanh Hóa.

Theo bà Nga, thú y cơ sở chính là tuyến đầu giám sát, tiêm phòng, phát hiện, chẩn đoán bệnh và xử lý ổ dịch. Đây là công việc đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tiễn. “Cán bộ thú y có thể kiêm thêm nhiệm vụ khuyến nông, nhưng ngược lại, cán bộ khuyến nông nếu không qua đào tạo chuyên ngành thì không thể thay thế thú y trong xử lý dịch bệnh,” bà Nga khẳng định.

Một trong những vấn đề cấp thiết hiện nay, theo bà Nga, là cần nhanh chóng có cơ chế thu hút, bố trí cán bộ thú y cho các xã, đặc biệt là sau sáp nhập – nơi địa bàn mở rộng, khối lượng công việc tăng nhưng nhân sự lại ngày càng mỏng.

Bên cạnh đó, cần tổ chức các lớp bồi dưỡng, cấp chứng chỉ thú y cho lực lượng cán bộ cơ sở để đảm bảo họ có năng lực thực hiện các nhiệm vụ như tiêm phòng, giám sát dịch bệnh và hướng dẫn xử lý dịch theo quy trình đúng quy định. Đồng thời, chính sách hỗ trợ tài chính cũng phải được xem xét, điều chỉnh để tạo động lực cho cán bộ thú y gắn bó lâu dài. Nếu mức đãi ngộ không đủ hấp dẫn, việc duy trì một đội ngũ thú y cơ sở chuyên trách, tận tâm sẽ chỉ là kỳ vọng xa vời.

Bên cạnh đó, cơ quan có thẩm quyền cần cần sớm có hướng dẫn liên ngành, để các địa phương thực hiện các thủ tục, hỗ trợ thiệt hại cho bà con theo các quy định của nhà nước.