Nợ nần chồng chất
Khoảng 1 tháng nay, thuyền trưởng Nguyễn Văn Thế (chủ tàu TH-92658-TS, thôn Nam Huân, xã Hoa Lộc, Thanh Hóa) vẫn giữ thói quen ra bến thuyền xã Hoa Lộc từ sớm, chỉ để ngồi lặng nhìn con tàu đang neo đậu. Chiếc tàu dài hơn 15 m, từng là sinh kế duy nhất của gia đình, giờ nép mình lặng lẽ bên bến nước đục, lớp sơn mới chưa kịp phai đã phủ bụi muối.
Thuyền trưởng Nguyễn Văn Thế (chủ tàu TH-92658-TS) lo lắng với khoản nợ vì tàu cá không thể vươn khơi. Ảnh: Quốc Toản.
Năm 2021, thuyền trưởng Thế bán tàu cũ, gom góp, vay ngân hàng hơn 1 tỷ đồng để đóng con tàu hơn 3 tỷ đồng, mang giấc mơ vươn khơi. Nhưng tàu càng đi càng lỗ. Anh Thế nhẩm tính, mỗi chuyến 4 ngày, chi phí ngót nghét 55 triệu đồng, nhưng thu chẳng đủ bù chi, trong khi lãi ngân hàng vẫn phải trả đúng hẹn. Không thể gắng thêm, anh đành để tàu nằm bờ trong sự bất lực.
“Có tàu lớn mà chẳng dám đi xa. Nguồn lợi thủy sản ngoài khơi ngày càng cạn, đi thì lỗ, ở nhà thì nợ. Chỉ mong có người mua lại, để trả được phần nào cho ngân hàng, chứ càng để càng thêm nợ”, anh Thế nói, giọng nghẹn lại, rồi lặng lẽ đứng thật lâu bên mạn tàu.
Cùng chung nỗi khắc khoải, ánh mắt của anh Đinh Việt Hồng (thôn Bắc Thọ, xã Vạn Lộc), chủ tàu TH-90886-TS, cũng hằn rõ vẻ lo toan. Đắn đo mãi, cuối cùng anh cũng phải cắm chiếc xe máy với giá 50 triệu đồng, cũng là phương tiện mưu sinh của hai vợ chồng, để trả lãi ngân hàng.
Vài năm trước, chủ tàu TH-90886-TS cầm cố sổ đỏ của gia đình và người thân để mua lại con tàu hơn 15 m, với hy vọng đổi đời nhờ biển. Nhưng biển chẳng chiều lòng người. Những chuyến khơi xa mẻ được, mẻ không; cá ít dần, dầu đắt đỏ, lãi vay ngân hàng cứ chồng chất.
“Tàu không được phép khai thác ở vùng lộng, trong khi càng ra khơi càng lỗ, mà để tàu nằm bờ thì không có tiền trả lãi. Gia đình vay mượn khắp nơi rồi, bây giờ người ta thấy mình không đi biển nên không cho vay nữa. Bí lắm tôi mới phải cầm cố xe cộ. 5 miệng ăn chỉ trông vào con tàu này, giờ chẳng biết xoay xở ra sao…”, anh Hồng nói, đôi bàn tay chai sạn siết chặt vào nhau, ánh mắt lộ rõ vẻ lo lắng.
Cần gỡ vướng cho ngư dân
Tại khu neo đậu xã Hoa Lộc, không khí trầm lắng, nặng nề như đưa đám suốt hơn tháng qua. Lưới chài phủ bụi, nhiều con tàu sơn vỏ dần bạc màu, cánh buồm cũ khẽ rung theo gió, phát ra tiếng lách cách như tiếng thở dài của biển. Dưới bến, vài ngư dân ngồi bó gối bên mạn tàu, ánh mắt dõi vào xa xăm trong nỗi bất lực. 19 chủ tàu cá ở các xã Hoa Lộc, Vạn Lộc đang gánh trên vai khoản nợ từ 900 triệu đến 2 tỷ đồng mỗi người. Trước viễn cảnh tàu nằm bờ, thu nhập gián đoạn, họ chưa biết xoay xở thế nào để duy trì sinh kế trong những ngày tới.
Chủ tàu Nguyễn Văn Tâm (thôn Hòa Hải, xã Hoa Lộc) lặng lẽ bước dọc bến, ánh mắt khựng lại nơi con tàu còn thơm mùi sơn mới. Tàu mang số hiệu TH-92672-TS, được anh mua lại của một ngư dân Nam Định với giá trị cả tỷ đồng, mang theo kỳ vọng sẽ mở hướng làm ăn mới, nào ngờ niềm vui chưa trọn thì nỗi lo đã bủa vây.
Nhiều tàu cá dài trên 15 m tại Thanh Hóa nằm bờ do nguồn lợi thủy sản dần cạn kiệt. Ảnh: Quốc Toản.
Nhìn bạn thuyền ra khơi chuyến nào cũng lỗ, có người cầm cố tài sản để trả nợ ngân hàng, anh Tâm chẳng dám khởi động máy vì sợ con tàu vừa mua lại trở thành gánh nặng mưu sinh cho gia đình. Oái oăm thay, tàu của anh thuộc diện phải đánh bắt ở vùng khơi, nhưng nơi ấy, biển không còn cho nhiều cá tôm như trước. Bên cạnh đó, ngư lưới cụ hiện có của ngư dân cũng chưa đáp ứng được yêu cầu khai thác, càng khiến việc vươn khơi trở nên khó khăn và rủi ro.
Theo anh Tâm và nhiều chủ tàu khác, khó khăn của ngư dân giờ không chỉ là nguồn cá suy giảm, mà nguyên nhân chính là những ràng buộc nghiêm ngặt trong quy định phân vùng khai thác. Theo Nghị định 26/2019/NĐ-CP, tàu dưới 15 m được phép khai thác ven bờ và vùng lộng; tàu từ 15 m trở lên buộc phải ra vùng khơi. Thế nhưng, nguồn lợi thủy sản khơi xa ngày càng cạn kiệt, chi phí dầu, nhiên liệu, nhân công đội lên từng chuyến đi, còn hạn ngạch khai thác và yêu cầu kỹ thuật lại không cho phép tàu trên 15 m đánh bắt gần bờ.
Thực tế trên khiến 19 con tàu trị giá hàng tỷ đồng đành “bất lực” nằm bờ suốt nhiều tháng. Ngư dân đứng trước cảnh "tiến thoái lưỡng nan".
Từ thực tế trên, ngư dân kiến nghị, cơ quan chức năng xem xét điều chỉnh một số quy định tại nghị định trên, để phù hợp hơn với thực tiễn sản xuất trên biển. Cụ thể, đề nghị cho phép các tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên, hoạt động trong một số nghề đặc thù của địa phương và được khai thác hải sản tại vùng lộng, ven bờ. Ngư dân cũng mong muốn chính quyền địa phương, cơ quan quản lý khai thác thủy sản tổ chức hội nghị đối thoại, đồng thời đưa ra phương án tháo gỡ khó khăn.
Ông Lê Văn Thắng, Giám đốc Ban Quản lý Cảng cá Thanh Hóa, cho biết: Người dân cũng đã nhiều lần đề đạt nguyện vọng với ban quản lý cảng về khó khăn trong khai thác đối với tàu dài trên 15 m. "Trong nhiều hội nghị thủy sản, chúng tôi đã kiến nghị xem xét điều chỉnh quy định, thay vì phân định cứng vùng khơi, vùng bờ, nên chuyển sang quy định về hạn ngạch khai thác (tức giới hạn sản lượng hoặc số lượt khai thác theo tàu, theo mùa) nhằm vừa đảm bảo nguồn lợi thủy sản, vừa phù hợp với điều kiện thực tế. Thế nhưng, các kiến nghị trên vẫn chưa được thông qua", ông Thắng nói.
Cũng theo ông Thắng, công suất khai thác của tàu trên 15 m và dưới 15 m không chênh lệch quá nhiều, vì vậy việc phân vùng nghiêm ngặt theo chiều dài tàu sẽ gây khó khăn đáng kể cho ngư dân trong việc tổ chức khai thác và duy trì sinh kế.
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa, đến trung tuần tháng 8/2025 toàn tỉnh có 6.552 tàu cá, trong đó có 3.512 bè mảng và phương tiện có chiều dài dưới 6 m; 1.169 tàu có chiều dài từ 6-12 m; 808 tàu có chiều dài từ 12-15 m; chỉ có 1.063 tàu cá chiều dài từ 15 m trở lên… Việc nhiều tàu cá trên 15 m nằm bờ không chỉ làm giảm hiệu quả khai thác, mà còn gây áp lực lớn về kinh tế đối với ngư dân và địa phương.
