Ngành tôm cần cơ chế đột phá để xứng tầm ngành tỷ đô

Cần nhìn thẳng thực trạng để tái cấu trúc ngành tôm

Phát biểu tại hội nghị “Phát triển tôm giống nước lợ” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức mới đây tại Khánh Hòa, doanh nhân Nguyễn Hoàng Anh, Chủ tịch Tập đoàn Nam Miền Trung cho rằng đây là hội nghị có ý nghĩa đặc biệt, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của ngành tôm Việt Nam sau hơn 30 năm hình thành và phát triển.

Ông Nguyễn Hoàng Anh ví hội nghị lần này là “một cuộc họp lịch sử” của ngành, không chỉ bởi diễn ra trong bối cảnh cả nước bước sang thời kỳ tái cấu trúc bộ máy mà còn vì đây là thời điểm cần xác định lại tầm nhìn chiến lược để ngành tôm thực sự xứng đáng với vị thế “ngành hàng tỷ đô” của Việt Nam.

“Trên thế giới, sau xăng dầu là tôm - một thực phẩm mang tính toàn cầu. Vì vậy, khi nói đến tôm Việt Nam, chúng ta hoàn toàn có quyền tự hào”, ông Nguyễn Hoàng Anh nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Hoàng Anh, sau hơn ba thập kỷ, ngành tôm Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nổi bật là đã hình thành chuỗi sản xuất, chế biến và xuất khẩu rộng khắp. Bên cạnh đó, chúng ta đã xây dựng được thương hiệu tôm Việt Nam trên bản đồ thế giới và từng bước khẳng định vai trò của doanh nghiệp tư nhân trong sản xuất giống, nuôi trồng và chế biến. Tuy nhiên, đằng sau những con số xuất khẩu hàng tỷ USD là không ít thách thức cần thẳng thắn nhìn nhận.

“Ngành tôm đang sử dụng lực lượng nhà khoa học đông đảo, diện tích sản xuất lớn, nhưng giá trị mang lại cho người sản xuất và doanh nghiệp chưa tương xứng. Mười năm qua, giá trị xuất khẩu ngành tôm vẫn ở con số 3 - 4 tỷ USD mỗi năm, trong khi hàng năm các chi phí đầu vào đều tăng, chúng ta cần phải xem xét lại, nếu không thay đổi, ngành tôm sẽ khó bứt phá”, ông Nguyễn Hoàng Anh phân tích.

Ông Nguyễn Hoàng Anh cho rằng, để phát triển bền vững, ngành tôm cần chuyển từ tư duy “tự phát” sang “quản trị bằng chiến lược”. Muốn vậy, phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - nhà khoa học và người dân, trong đó doanh nghiệp tư nhân cần được xem là động lực trung tâm để hiện thực hóa các mục tiêu cụ thể.

Đề xuất lập đề án tổng thể, chọn doanh nghiệp đầu tàu dẫn dắt

Từ thực tế hơn 28 năm gắn bó với nghề, ông Nguyễn Hoàng Anh chia sẻ, Tập đoàn Nam Miền Trung khởi đầu từ một trại sản xuất tôm giống nhỏ năm 1997, đến nay đã phát triển thành hệ thống 11 cơ sở sản xuất với hàng trăm trại tôm giống, hoạt động đa ngành. Tuy nhiên, ngay cả những doanh nghiệp đầu ngành như Nam Miền Trung cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn.

“Hiện nay, nhiều cơ sở sản xuất của chúng tôi phải tạm ngừng hoạt động. Nếu các doanh nghiệp lớn trong ngành còn "gãy cánh", thì tương lai ngành tôm sẽ đi về đâu? Đây là câu hỏi cần được trả lời bằng chính sách, bằng hành động cụ thể”, ông Nguyễn Hoàng Anh nói.

Chủ tịch Tập đoàn Nam Miền Trung cho rằng, các mắt xích quan trọng nhất trong chuỗi giá trị tôm Việt, từ sản xuất tôm bố mẹ, thức ăn, chế phẩm sinh học đến hệ thống phân phối lại đang bị các doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ. Trong khi đó, doanh nghiệp nội địa, dù giàu kinh nghiệm và tâm huyết, vẫn khó tiếp cận cơ chế hỗ trợ, chính sách ưu đãi, hay nguồn vốn ưu tiên.

“Hiện nay, doanh nghiệp trong ngành tôm vẫn khó tiếp cận chính sách, vẫn chưa được hưởng cơ chế phù hợp. Nhiều chủ trương hay nhưng chưa đến được với doanh nghiệp, dẫn tới tình trạng không đồng bộ giữa quy hoạch, sản xuất và thị trường”, ông Nguyễn Hoàng Anh nêu.

Từ đó, ông kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường nên đề xuất Chính phủ đặt ra mục tiêu cụ thể cho ngành tôm, ví dụ như giá trị xuất khẩu hoặc sản lượng con giống đến từng giai đoạn 5 năm, 10 năm. Trên cơ sở đó, cần lập đề án quy hoạch tổng thể, xác định từng mắt xích trong chuỗi giá trị, lựa chọn doanh nghiệp đầu tàu có năng lực, kinh nghiệm và uy tín để giao nhiệm vụ, hỗ trợ phát triển theo mô hình liên kết Nhà nước - doanh nghiệp - người dân.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Hoàng Anh nhấn mạnh, thiết kế chính sách cần đi đôi với thực thi kịp thời. Nhiều cơ chế hiện nay rất tốt nhưng triển khai chậm, khiến doanh nghiệp mất cơ hội. Cần có những cơ chế đồng bộ, hỗ trợ doanh nghiệp nội địa chủ động nguồn tôm bố mẹ, sản xuất tôm giống chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, hướng đến tự chủ và cạnh tranh với các quốc gia khác.

“Chúng ta cần nhìn thẳng vào thực tế, rằng ngành tôm đang ở giai đoạn rất nhạy cảm. Nếu không tái cấu trúc, không đổi mới chính sách thì trong vài năm tới, nguy cơ suy giảm là có thật. Nhưng nếu dám nhìn nhận, dám hành động, ngành tôm Việt hoàn toàn có thể bứt phá, trở thành niềm tự hào quốc gia”, ông Nguyễn Hoàng Anh khẳng định.

Chủ tịch Tập đoàn Nam Miền Trung cũng cho rằng, giá trị của con tôm Việt không chỉ nằm ở kim ngạch xuất khẩu, mà còn ở trách nhiệm xã hội. Một con tôm chất lượng là sản phẩm của chuỗi sản xuất an toàn, minh bạch, mang lại lợi ích hài hòa cho người dân, doanh nghiệp và môi trường.

“Chúng ta cần khuyến khích các doanh nghiệp cùng nhau phát triển lành mạnh, minh bạch và có trách nhiệm. Mục tiêu cuối cùng là cung cấp cho người dân con tôm giống chất lượng, phục vụ ngành nuôi tôm hiệu quả, bền vững”, ông Nguyễn Hoàng Anh chia sẻ.

Ông Nguyễn Hoàng Anh mong muốn Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các cơ quan chức năng xem xét những kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp, ban hành cơ chế, chính sách phù hợp để tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển ngành tôm giống, bởi đây là lĩnh vực đóng vai trò nền tảng cho toàn chuỗi sản xuất tôm Việt Nam.