Xây dựng học đường không khói thuốc

Giáo dục, tuyên truyền và lãnh đạo bằng nêu gương

Thuốc lá từ lâu đã là kẻ thù của sức khỏe cộng đồng, nhưng sự xuất hiện của thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) đã tạo ra một làn sóng thách thức mới, đặc biệt với thế hệ trẻ. Chúng được ngụy trang tinh vi dưới dạng đồ chơi, bút viết hay thiết bị công nghệ, với hương vị hấp dẫn, khiến học sinh, sinh viên dễ dàng tiếp cận và lầm tưởng về sự vô hại.

Thực trạng sử dụng TLĐT trong học đường đang ở mức báo động. Theo Báo cáo của Bộ Y tế năm 2023, tỷ lệ học sinh THCS và THPT sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng gấp 40 lần chỉ trong 4 năm (từ 0,2% năm 2019 lên 8,3% năm 2023). Đây là con số giật mình, cho thấy sự bùng nổ của loại hình này trong giới trẻ.

Đại úy Nguyễn Tùng Anh, cán bộ Phòng Tham mưu, Công an TP. Hà Nội cảnh báo, nhiều loại thuốc lá điện tử được tội phạm sử dụng như một công cụ để xâm nhập vào môi trường học đường, gây ảnh hưởng lớn đến giới trẻ.

TLĐT không chỉ chứa nicotine gây nghiện nhanh chóng, mà còn tiềm ẩn nguy cơ trộn lẫn các chất cấm, ma túy trá hình, biến học đường thành mục tiêu tấn công của tệ nạn xã hội. Các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng việc sử dụng TLĐT có thể tăng gấp đôi nguy cơ mắc các vấn đề về lo âu và trầm cảm ở thanh thiếu niên, chưa kể các tổn thương phổi và hô hấp cấp tính.

Nhận thức rõ nguy cơ, các cơ sở giáo dục trên cả nước đã chủ động triển khai chiến dịch ‘nói không với khói thuốc’ một cách bài bản. Đội ngũ giáo viên được xác định là lực lượng nòng cốt không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là hình mẫu về lối sống tích cực. Sự gương mẫu của thầy cô trong việc không sử dụng thuốc lá đã tạo ra ảnh hưởng lớn đến nhận thức và hành vi của học sinh, sinh viên.

Đơn cử tại Trường THPT Vân Nội (TP. Hà Nội), giáo viên luôn ý thức mỗi lời nói, hành động của mình đều được học trò nhìn vào. Không hút thuốc lá, tích cực tham gia các hoạt động phòng chống thuốc lá, chính là cách tốt nhất để truyền cảm hứng cho các em xây dựng môi trường không khói thuốc.

Tại các trường đại học, cao đẳng trên cả nước, các hoạt động tuyên truyền cũng trở nên sâu rộng và đa dạng hơn với việc nhiều trường đã tổ chức những buổi trao đổi với chuyên gia y tế, tâm lý, thu hút đông đảo sinh viên tham gia. Qua đó, không chỉ cung cấp kiến thức khoa học mà còn là không gian để các em chia sẻ những trăn trở, áp lực đồng trang lứa và cùng tìm kiếm giải pháp.

Em P.A.T – sinh viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội chia sẻ, tại trường học và các nơi công cộng dán rất nhiều những poster tuyên truyền về phòng chống tác hại thuốc lá. Bản thân em cũng hiểu thêm được nhiều kiến thức khoa học về thuốc lá điếu và TLĐT ảnh hưởng đến sức khỏe bản thân và gia đình. Từ đó, em đã giảm số lượng hút thuốc lá điếu và bỏ hẳn TLĐT.

Từ sân trường đến lớp học, thông điệp về lối sống lành mạnh được lan tỏa qua các cuộc thi sáng tạo video, poster, kịch ngắn về tác hại của thuốc lá. Nguyễn Thị Hằng, sinh viên Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội là một điển hình, không chỉ chủ động học hỏi mà còn tích cực tuyên truyền, vận động bạn bè, người thân. Sự chủ động này của học sinh, sinh viên là yếu tố then chốt, biến phong trào thành hành động tự thân.

Kiến tạo thế hệ không khói thuốc

Một điểm sáng nổi bật trong phong trào là sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và các cơ quan chức năng, đặc biệt là lực lượng công an. Tại các trường như Trung cấp nghề Cơ khí 1, THPT Vân Nội, THPT Bất Bạt trên địa bàn TP. Hà Nội, những buổi tuyên truyền pháp luật và giáo dục kỹ năng sống do lực lượng công an thực hiện đã giúp học sinh nhận diện và phòng tránh được các thủ đoạn tinh vi của tội phạm.

Đại úy Nguyễn Tùng Anh, cán bộ Phòng Tham mưu, Công an TP Hà Nội không ngừng cảnh báo về mối liên hệ giữa thuốc lá điện tử và ma túy trá hình. Các buổi tuyên truyền không chỉ mang lại kiến thức pháp luật mà còn trang bị kỹ năng tự vệ, giúp các em học sinh có khả năng ‘đề kháng’ tốt hơn trước những cám dỗ.

Theo một cuộc khảo sát gần đây tại một số trường có sự phối hợp này, tỷ lệ học sinh tự báo cáo về việc được mời chào thuốc lá điện tử có chứa chất lạ đã giảm khoảng 15% sau các buổi tuyên truyền.

Việc nhân rộng mô hình ‘Giảng đường không khói thuốc’ gắn liền với các hoạt động ngoại khóa như câu lạc bộ sức khỏe, đội tình nguyện, chương trình thể thao và tư vấn tâm lý học đường là một bước đi thông minh. Mô hình này không chỉ cấm hút thuốc mà còn tạo ra một môi trường thay thế lành mạnh, giúp học sinh, sinh viên có sân chơi, nơi giải tỏa căng thẳng và phát triển bản thân.

Phong trào ‘Trường học không khói thuốc’ không chỉ là việc tuân thủ quy định mà là một khoản đầu tư chiến lược cho tương lai. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng các chính sách môi trường không khói thuốc toàn diện có thể giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên thêm 10-15% trong vòng 5 năm. Đây là những con số có ý nghĩa lớn đối với sức khỏe cộng đồng và nguồn nhân lực quốc gia.

Khi giáo viên nêu gương, học sinh chủ động lên tiếng và các cơ quan cùng vào cuộc, một môi trường học đường an toàn, trong lành sẽ được kiến tạo. Điều này không chỉ bảo vệ thế hệ trẻ khỏi tác hại trực tiếp của thuốc lá mà còn giúp các em phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và trí tuệ. Kết quả khảo sát gần đây của Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá năm 2024 cho thấy, hơn 90% phụ huynh và 85% giáo viên bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ và mong muốn duy trì, nhân rộng mô hình trường học không khói thuốc.

Phong trào ‘Trường học không khói thuốc’ không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu cấp thiết để bảo vệ tương lai. Sự đồng lòng và những hành động thiết thực đang diễn ra tại nhiều trường học là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả đó.