TP.HCM được mệnh danh là “thủ phủ cá cảnh” của cả nước, mỗi năm cung ứng hàng chục triệu con cá cảnh cho thị trường trong nước và xuất khẩu ra nhiều quốc gia. Nghề nuôi và kinh doanh cá cảnh tại thành phố tập trung chủ yếu ở các tuyến đường Lưu Xuân Tín (phường Chợ Lớn), Nguyễn Thông (phường Xuân Hòa) và các trại sản xuất lớn ở Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh.
Dù có lịch sử lâu đời, các điểm kinh doanh này vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch đồng bộ. Người dân chủ yếu đến để mua bán, ít có không gian tham quan hay trải nghiệm, khiến tiềm năng du lịch của cá cảnh chưa được khai thác.
Các trang trại tại TP.HCM nuôi hơn 100 loài cá cảnh phổ biến, chiếm 50% kim ngạch xuất khẩu cá cảnh của Việt Nam, nước đứng thứ 16 thế giới. Ảnh: Lê Bình.
TP.HCM có nhiều lợi thế: khí hậu thuận lợi, hệ thống sản xuất giống đa dạng, nguồn nhân lực tay nghề cao và mạng lưới tiêu thụ rộng khắp. Năm 2024, sản lượng cá cảnh gần 120 triệu con, xuất khẩu gần 15 triệu con, giá trị đạt hơn 13 triệu USD. Thành phố đặt mục tiêu xuất khẩu cá cảnh đạt 100 triệu USD vào năm 2030. Cá cảnh cũng là thú chơi ngày càng phổ biến tại nhiều quốc gia phát triển, trở thành sản phẩm du lịch độc đáo ở các đô thị lớn trên thế giới.
Tuy vậy, ngành cá cảnh TP.HCM vẫn chủ yếu dừng lại ở sản xuất và kinh doanh truyền thống, chưa khai thác tiềm năng du lịch. Ý tưởng xây dựng chợ cá cảnh kết hợp trải nghiệm du lịch được xem là giải pháp nâng tầm sản phẩm đặc trưng này, vừa tạo đầu ra ổn định, vừa bổ sung điểm nhấn cho du lịch đô thị.
Ông Tân Xuyên, Chi hội trưởng Chi hội Cá cảnh TP.HCM, cho biết Chi hội đang kiến nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, UBND thành phố cho phép thành lập một trung tâm cá cảnh, hoạt động theo hướng vừa kinh doanh vừa trải nghiệm.
“Du khách có thể theo dõi quy trình nuôi từ ấp trứng, ương dưỡng đến khi cá trưởng thành, tham quan bể cá nghệ thuật, khu trưng bày thủy sinh, bonsai và các góc chụp ảnh với đàn cá nhiều màu sắc. Họ còn có thể cho cá ăn, trải nghiệm công nghệ nuôi hiện đại, tham gia workshop làm bể thủy sinh hoặc mua các sản phẩm lưu niệm liên quan”, ông Xuyên chia sẻ.
Với lợi thế là đô thị lớn, TP.HCM có thể tích hợp trung tâm cá cảnh với không gian ẩm thực, cà phê sân vườn, trưng bày sản phẩm OCOP, tạo thành quần thể dịch vụ gắn liền du lịch. Trung tâm không chỉ thu hút người dân trong nước mà còn trở thành điểm dừng chân thú vị cho khách quốc tế, đặc biệt từ các nước châu Á và châu Âu - nơi cá cảnh là thú chơi phổ biến.
Đối với người nuôi và doanh nghiệp, trung tâm cá cảnh chuyên nghiệp giúp nâng cao giá trị sản phẩm, tránh cạnh tranh manh mún, tạo đầu ra ổn định, khuyến khích đầu tư bài bản, ứng dụng công nghệ hiện đại, bảo đảm chất lượng và an toàn sinh học. Về phía du lịch, thành phố sẽ có thêm sản phẩm đặc sắc, góp phần đa dạng hóa trải nghiệm cho du khách.
Trên thế giới, mô hình này không mới. Tại Trung Quốc, Thái Lan, các chợ cá cảnh đã hoạt động lâu, đem lại hiệu quả kinh tế. Điển hình là chợ Chatuchak (Bangkok, Thái Lan), nơi bán đa dạng cá rồng, cá la hán, cá đĩa, cá thần tiên… cùng bể và phụ kiện cá cảnh, trở thành điểm đến nổi tiếng cho người yêu cá cảnh.
Trung tâm cá cảnh TP.HCM được kỳ vọng sẽ giúp nâng giá trị sản phẩm, tạo đầu ra ổn định, phát triển du lịch trải nghiệm, thu hút khách trong nước và quốc tế. Ảnh: Lê Bình.
Ông Nguyễn Văn Phụng, Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh TP.HCM, nhận định sản xuất sinh vật cảnh đóng góp quan trọng vào tăng trưởng nông nghiệp thành phố. Trung tâm cá cảnh không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn gia tăng xuất khẩu, mang về nguồn ngoại tệ đáng kể.
Tuy nhiên, việc hiện thực hóa ý tưởng này không đơn giản. Vốn đầu tư, quy hoạch đất và hạ tầng là rào cản lớn. Chợ cá cảnh cần thiết kế phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, bảo đảm kiểm dịch, tránh dịch bệnh lây lan. Thành phố cũng cần cơ chế khuyến khích doanh nghiệp và hỗ trợ người nuôi chuyển từ mô hình truyền thống sang kết hợp dịch vụ du lịch.
Trước đây, Sở NN-PTNT TP.HCM đã nghiên cứu và đề xuất UBND thành phố bố trí quỹ đất, giá thuê mặt bằng để thành lập trung tâm cá cảnh, từng đề xuất đặt tại công viên Văn hóa Đầm Sen (phường Bình Thới). Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa được thực hiện.
Theo nhiều chuyên gia, nếu triển khai bài bản, trung tâm cá cảnh kết hợp du lịch sẽ mang lại nhiều lợi ích: tạo thương hiệu cho cá cảnh TP.HCM, nâng cao vị thế thành phố như trung tâm cá cảnh hàng đầu Đông Nam Á; đóng góp nguồn thu cho du lịch, tạo việc làm, tăng giá trị sản phẩm; hình thành điểm nhấn văn hóa - sinh thái đô thị, nơi du khách chiêm ngưỡng vẻ đẹp đa dạng của cá cảnh và hiểu về nghề nuôi trồng truyền thống.
Nếu được đầu tư đúng hướng, TP.HCM hoàn toàn có thể sở hữu một “Aquarium Market” độc đáo giữa lòng thành phố, trở thành điểm nhấn để ngành cá cảnh không chỉ mạnh về sản xuất, xuất khẩu mà còn tỏa sáng trong lĩnh vực dịch vụ, biến cá cảnh thành thương hiệu du lịch đặc trưng.
