Thị trường nội địa - 'Thành trì dài hạn' của cá tra Việt Nam

Nhiều khả năng về đích 2 tỷ USD năm 2025

Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, tháng 7/2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt 971 triệu USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 7 tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu đạt 6,22 tỷ USD, tăng trưởng mạnh 17,2%.

Riêng với mặt hàng cá tra, đây là “điểm sáng” trong bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam 7 tháng đầu năm 2025 với kim ngạch đạt hơn 1,2 tỷ USD, tăng 11,1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Điểm sáng là, trong kỳ rà soát hành chính lần thứ 20 (POR20), có 8 doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cá tra lớn của Việt Nam, trong đó có Vĩnh Hoàn được áp mức thuế chống bán phá giá 0%, qua đó góp phần khôi phục niềm tin tại thị trường Mỹ.

Tuy nhiên, bà Lan cũng bày tỏ lo ngại, kết quả POR22 (1/8/2024 - 31/7/2025) và POR23 (1/8/2025 - 31/7/2026) thuế sẽ tăng, do giá xuất khẩu của 2 gian đoạn này không cao và có nhiều doanh nghiệp được hưởng thuế suất thấp từ các POR gần đây tham gia xuất khẩu.  

Bà Lan khuyến cáo, các doanh nghiệp xuất khẩu cần nâng cao trách nhiệm, nhất là những doanh nghiệp nhỏ thường chủ quan cho rằng sẽ không bao giờ bị chọn làm bị đơn bắt buộc, nên xuất khẩu với giá rẻ. Cách làm này không chỉ gây tác động tiêu cực đến thị trường mà còn tiềm ẩn rủi ro lớn về việc bị áp thuế cao hơn, nhất là khi thị trường Hoa Kỳ ngập tràn sản phẩm cá tra fillet.

Phó Tổng Thư ký VASEP dự báo, xuất khẩu thủy sản năm 2025 có thể đạt khoảng 9 - 9,5 tỷ USD, trong đó cá tra đạt 2 tỷ USD. 

Đừng xem thị trường nội địa chỉ là “phương án dự phòng”

Bên cạnh các điểm sáng, bức tranh xuất khẩu cá tra Việt Nam vẫn tồn tại không ít thách thức, rủi ro từ các yếu tố vĩ mô như: Xung đột thương mại, lạm phát, biến động tỷ giá và chính sách thuế quan (đặc biệt là Hoa Kỳ đang xem xét áp thuế bổ sung với nhiều đối tác) đang khiến ngành cá tra đối mặt với chu kỳ biến động mới.

Trong bối cảnh đó, chiến lược “quay về sân nhà” đang được nhiều ngành hàng xuất khẩu cân nhắc, trong đó có ngành cá tra. Theo VASEP, thị trường tiêu thụ trong nước hiện vẫn khá khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 5 - 7% tổng sản lượng cá tra. Phần lớn sản lượng cá tra được nuôi và chế biến để phục vụ xuất khẩu, trong khi tiêu dùng trong nước chủ yếu là các sản phẩm cá tra nguyên con, fillet sơ chế với hình thức đơn điệu và ít được đầu tư về bao bì, thương hiệu.

VASEP dẫn chứng, bài học từ các quốc gia trong khu vực cho thấy, thị trường nội địa không nên chỉ là “phương án dự phòng” mà hoàn toàn có thể là trụ cột ổn định, nếu được phát triển đúng hướng.

Tại Thái Lan - quốc gia có ngành nuôi cá rô phi phát triển, khoảng 60% sản lượng được tiêu thụ nội địa, nhờ việc Chính phủ nước này đưa cá vào khẩu phần ăn tại trường học, bệnh viện, quân đội và các cơ sở công. Hay tại Ấn Độ, với dân số 1,4 tỷ người, cá nước ngọt là nguồn protein chính, góp phần duy trì sản xuất ổn định ngay cả khi xuất khẩu chững lại.

Một số doanh nghiệp lớn đã thử nghiệm đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu như: Chả cá, cá viên, bún cá đóng gói, hướng đến người tiêu dùng trẻ, học sinh, công nhân và bếp ăn tập thể. Tuy nhiên, để nội địa thực sự trở thành “phao cứu sinh”, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ các chương trình như: Đưa cá tra vào chương trình dinh dưỡng học đường, gói hỗ trợ kích cầu tiêu dùng thủy sản, hoặc các chiến dịch truyền thông quốc gia.

Với những biến động khó lường trên thị trường xuất khẩu, việc chỉ phụ thuộc vào kênh nước ngoài có thể khiến ngành cá tra dễ rơi vào thế bị động. Chính vì vậy, thị trường nội địa không còn là một lựa chọn, mà sẽ là yếu tố sống còn để giữ được dòng tiền, duy trì sản xuất, bảo vệ người nuôi và ổn định việc làm. Đã đến lúc Việt Nam phải coi thị trường nội địa là “thị trường thật sự” - không chỉ là giải pháp ngắn hạn khi xuất khẩu gặp khó, mà là “thành trì dài hạn” tạo sức đề kháng cho toàn chuỗi giá trị cá tra.

Trong chuyến bay Việt Nam - Thái Lan gần đây, tôi bất ngờ khi bữa ăn trên máy bay phục vụ suất cơm cá tra, basa Việt Nam. Giữa không trung, hình ảnh món cá quen thuộc của ĐBSCL xuất hiện như một minh chứng sống động cho hành trình hội nhập của thủy sản Việt Nam. Từ một loài cá nuôi trong nước, nay cá tra đã vươn mình trở thành “đại sứ ẩm thực”, có mặt trong khẩu phần của hàng triệu thực khách khắp thế giới.