Những thay đổi hệ thống tổ chức khuyến nông qua các thời kỳ

Sau khi hệ thống khuyến nông quốc gia được thành lập trên phạm vi cả nước năm 1993, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 56/2005/NĐ-CP ngày 26/4/2005 và Nghị định số 02/2010/NĐ-CP ngày 8/1/2010 để phát triển hệ thống khuyến nông từ trung ương tới cơ sở.

Ở Trung ương, năm 2003, Bộ NN-PTNT thành lập Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Bộ Thủy sản thành lập Trung tâm Khuyến ngư Quốc gia. Đây là hai đơn vị sự nghiệp công lập phục vụ quản lý nhà nước về khuyến nông, khuyến ngư.

Đến năm 2008, khi Quốc hội, Chính phủ quyết định hợp nhất Bộ NN-PTNT và Bộ Thủy sản, Bộ NN-PTNT đã tiến hành hợp nhất Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Trung tâm Khuyến ngư Quốc gia thành Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư Quốc gia.

Đến năm 2010, Bộ NN-PTNT đã quyết định đổi tên thành Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, là đầu mối triển khai thực hiện các chương trình, dự án, nhiệm vụ khuyến nông trung ương trên phạm vi cả nước.

Các địa phương xây dựng, phát triển hệ thống tổ chức khuyến nông các cấp theo Nghị định của Chính phủ. Ở cấp tỉnh, Trung tâm khuyến nông trực thuộc Sở NN-PTNT; cấp huyện có trạm khuyến nông trực thuộc trung tâm khuyến nông tỉnh hoặc UBND huyện; cấp xã, phường, thị trấn có khuyến nông viên; cấp thôn, bản, cấp, phum, sóc có cộng tác viên khuyến nông và câu lạc bộ khuyến nông.

Theo báo cáo của các địa phương, đến năm 2015, tổng số cán bộ khuyến nông các cấp trên toàn quốc là gần 37.000 người. Trong đó, cấp trung ương là 92 người, cấp tỉnh hơn 2.000 người, cấp huyện hơn 4.000 người, cấp xã là gần 9.000 người, cấp thôn bản là hơn 21.000 người và khoảng 3.000 câu lạc bộ khuyến nông với số lượng hàng trăm ngàn nông dân ở các vùng, miền trong cả nước.

Để công tác khuyến nông tiếp tục phát triển, bám sát thực tiễn sản xuất, đồng hành với nông dân, từ năm 2018, các địa phương đã thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của BCH Trung ương Khóa XII, rà soát, sắp xếp lại hệ thống tổ chức ngành NN-PTNT các cấp, trong đó có hệ thống khuyến nông.

Theo đó, cấp tỉnh thực hiện rà soát, điều chỉnh, bổ sung chức năng nhiệm vụ, tinh gọn bộ máy, hợp nhất tổ chức khuyến nông với các đơn vị sự nghiệp khác trong ngành nông nghiệp để giảm đầu mối.

Cấp huyện hợp nhất trạm khuyến nông, trạm bảo vệ thực vật, trạm thú y thành lập trung tâm dịch vụ nông nghiệp cấp huyện và bàn giao cho UBND huyện quản lý (36 tỉnh, thành phố đã tiến hành hợp nhất) hoặc tổ chức lại các trạm khuyến nông huyện thành trạm khuyến nông liên huyện hoặc trạm khuyến nông khu vực (3 tỉnh).

Cấp cơ sở (xã, thôn) tổ chức lại lực lượng cán bộ khuyến nông cơ sở thành các tổ khuyến nông cộng đồng theo Chương trình Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, đến nay đã có 43 tỉnh đang triển khai áp dụng.

Hệ thống tổ chức khuyến nông tinh gọn, tạo chuyển biến về chất đã giúp phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho nông dân để thực hiện xây dựng nông thôn mới; phát triển các sản phẩm quốc gia chủ lực của ngành, của địa phương; đào tạo bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ sản xuất cho người nông dân, góp phần xây dựng người nông dân chuyên nghiệp.

Trung tâm Khuyến nông tỉnh Bắc Thái (nay là Bắc Kạn và Thái Nguyên) là đơn vị khuyến nông đầu tiên ra đời năm 1991.

Trên cơ sở đánh giá mô hình hoạt động hiệu quả, Cố Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Nguyễn Công Tạn đã chỉ đạo thành lập Ban điều phối Khuyến nông của Bộ và trình Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt ban hành Nghị định số 13/CP ngày 2/3/1993 của Chính phủ về công tác khuyến nông. Từ đây, hệ thống Khuyến nông Việt Nam chính thức được thành lập trên phạm vi toàn quốc.