Hội chứng ruột kích thích - điều trị và phòng ngừa tái phát

Hội chứng ruột kích thích là rối loạn chức năng đường tiêu hóa. Đây là bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến và có xu hướng ngày càng gia tăng (15 - 20% dân số mắc phải căn bệnh này). Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng nhưng hội chứng ruột kích thích khiến người bệnh luôn mệt mỏi, có thể dẫn đến suy kiệt cơ thể. Bệnh có xu hướng xảy ra ở những người trẻ tuổi, dưới 45 tuổi; Phụ nữ bị hội chứng ruột kích thích cao hơn nam giới gấp hai lần; Có tiền sử gia đình bị hội chứng ruột kích thích có thể tăng nguy cơ mắc bệnh; Người hay lo lắng, trầm cảm; Người có tiền sử bị lạm dụng tình dục ở thời kỳ trẻ em cũng là yếu tố nguy cơ; Phụ nữ bị bạo hành gia đình… 

Nguyên nhân gây nên hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích là hiện tượng chức năng ruột bị rối loạn tái đi tái lại nhiều lần. Bệnh không có thương tổn u, không viêm loét… Hội chứng ruột kích thích còn được gọi viêm đại tràng co thắt. Bệnh chưa được xác định rõ nguyên nhân tuy nhiên có thể do các yếu tố sau:

Do ăn những thực phẩm không đảm bảo: Đây là nguyên nhân chính gây ra hội chứng ruột kích thích. Những thực phẩm ôi, thiu, hỏng hoặc không phù hợp sẽ kích thích dạ dày và ruột già của người bệnh làm tăng nhu động ruột, gây hội chứng ruột kích thích.

Do căng thẳng thần kinh: Đây là nguyên nhân thường thấy của hội chứng ruột kích thích. Bởi vì khi bị căng thẳng, hệ thần kinh trung ương sẽ thông qua hệ thần kinh thực vật để làm giảm chức năng của dạ dày và đường ruột gây ra hội chứng ruột kích thích.

Do rối loạn nội tiết tố: Hội chứng ruột kích thích có liên quan sự thay đổi bất thường hormone, từ đó gây ra việc rối loạn chức năng hệ tiêu hóa.

Do tiền sử gia đình: Đây cũng là một yếu tố làm tăng cao nguy cơ nhạy cảm của đường ruột, khiến người bệnh dễ bị hội chứng ruột kích thích.

Nhận biết các triệu chứng điển hình của bệnh

Những triệu chứng điển hình của hội chứng ruột kích thích là:

Đau bụng và tái phát nhiều lần: Tình trạng đau này liên quan đến việc đi đại tiện, thay đổi thói quen đại tiện và tính chất phân của người bệnh. Những triệu chứng này có thể tái phát theo chu kỳ không đều nhau. Đặc biệt, các triệu chứng sẽ bị nặng hơn khi người bệnh bị căng thẳng kéo dài hoặc ăn các thực phẩm không đảm bảo chất lượng và gây dị ứng cho cơ thể. Người bệnh hay đau vào buổi sáng và có thể giảm đau sau đi vệ sinh. Đau có thể mơ hồ, không liên tục, đau quặn, đau từng cơn hoặc âm ỉ.

Táo bón hoặc tiêu chảy: Táo bón là tình trạng bệnh nhân đi đại tiện dưới 3 lần/ tuần; Tiêu chảy là bệnh nhân đi đại tiện trên 3 lần/ 1ngày, kèm theo hình dạng phân thay đổi từ đặc đến nhầy mềm, lỏng nước… Tuy nhiên, khi mắc bệnh này phân không bao giờ có lẫn máu. Nếu thấy có máu phải nghĩ đến những bệnh tại đường ruột.

Ngoài ra, còn những dấu hiệu lâm sàng khác như: Chướng bụng, đầy hơi, mệt mỏi, chuột rút, đau mỏi cơ, rối loạn giấc ngủ, cảm giác đi tiêu không hết phân, trung tiện nhiều…

Khi bệnh nhân thấy các dấu hiệu báo động như xuất hiện triệu chứng bệnh sau 50 tuổi; bệnh nhân sút cân ngoài ý muốn; có máu trong phân; sờ thấy u bụng hay trực tràng; đau và hay tiêu chảy về đêm; có biểu hiện thiếu máu; sốt; có tiền sử gia đình ung thư đại tràng… thì không được chủ quan, cần phải tới cơ sở y tế chuyên khoa tầm soát để phát hiện sớm các bệnh đường tiêu hóa. 

Điều trị và phòng ngừa bệnh tái phát

Chế độ dinh dưỡng kết hợp với uống thuốc điều trị triệu chứng là phương pháp điều trị chính của hội chứng ruột kích thích.

Việc sử dụng thuốc điều trị hội chứng ruột kích thích, dù là thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn, thảo dược hay thực phẩm bổ sung đều phải được cân nhắc cẩn thận và có sự tư vấn của chuyên gia y tế. Người bệnh không nên tự ý sử dụng.

Mỗi bệnh nhân sẽ có phác đồ điều trị phụ thuộc vào các triệu chứng cụ thể của mỗi người. Bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc dựa theo triệu chứng bệnh. Những loại thuốc thường được sử dụng trong quá trình điều trị hội chứng ruột kích thích có thể bao gồm:

Thuốc nhuận tràng: Thuốc nhuận tràng là một loại thuốc làm tăng chức năng ruột ở những bệnh nhân bị táo bón.

Thuốc tiêu chảy: Đây là những loại thuốc làm giảm nhu động ruột, giảm bài tiết ruột và tăng lượng chất lỏng được tái hấp thu bởi đường tiêu hóa.

Thuốc chống co thắt: Thuốc chống co thắt là thuốc ức chế co thắt cơ trơn trong đường tiêu hóa.

Thuốc trầm cảm: Thuốc trầm cảm có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích. Trong hội chứng ruột kích thích, thuốc chống trầm cảm được sử dụng vì tác dụng điều chỉnh cơn đau thần kinh, chứ không phải vì tác dụng chống trầm cảm. Bệnh nhân nên dùng liều thấp thuốc chống trầm cảm trước khi đánh giá hiệu quả.

Thuốc kháng sinh: Bệnh nhân cần được bác sĩ chỉ định loại kháng sinh điều trị hội chứng ruột kích thích.

Chất xơ: Chất xơ không hòa tan có nhiều khả năng làm trầm trọng thêm tình trạng đau bụng và đầy hơi ở bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích. Tuy nhiên, các chất xơ hòa tan giúp cải thiện các triệu chứng, đặc biệt ở những bệnh nhân bị táo bón.

Lưu ý: Người bệnh cần sử dụng đúng liều lượng thuốc bác sĩ kê, tuân thủ thời gian dùng thuốc (không ít hơn hoặc dài hơn theo khuyến cáo). Trong quá trình sử dụng thuốc cần theo dõi những bất thường về sức khỏe có thể xảy ra, kịp thời báo cho bác sĩ biết để có biện pháp xử lý thích hợp, kịp thời.

Để trị dứt điểm hội chứng ruột kích thích, song song với chỉ định điều trị của bác sĩ, chế độ ăn uống sinh hoạt cũng rất quan trọng trong việc ngăn ngừa và hạn chế nguy cơ tái phát bệnh.

Bệnh nhân cần kiêng những thức ăn dễ gây dị ứng. Không nên ăn những thức ăn khó tiêu, dễ đầy hơi... Đối với người bị táo bón thì cần bổ sung thực phẩm chống táo bón. Đối với người bị tiêu chảy thì có thể sử dụng các thức ăn đặc, dễ tiêu. Khi ăn cần phải nhai kỹ, ăn từ từ, không nên ăn quá no. Nên luyện tập đi đại tiện ngày một lần vào buổi sáng, có thể xoa bóp bụng trước khi đi đại tiện để kích thích gây cảm giác. Nên uống đủ nước và bổ sung chất xơ hàng ngày để hệ tiêu hóa được hoạt động nhẹ nhàng.

Các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích cũng có thể được giảm bớt bằng cách tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc.