Những kết quả bước đầu
Hậu Giang hiện có hơn 1.280 lò sản xuất than củi, tập trung chủ yếu ở huyện Châu Thành và TP Ngã Bảy. Nghề sản xuất than củi đã gắn bó với đời sống người dân hàng chục năm qua, tạo sinh kế cho nhiều lao động địa phương. Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp về kinh tế cho các hộ dân, hoạt động sản xuất than củi cũng gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với môi trường. Khói, bụi từ các lò than củi làm ô nhiễm không khí, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và năng suất cây trồng.
Hoạt động sản xuất than củi ở Hậu Giang đang gây nhiều hệ lụy đối với môi trường, sức khỏe cộng đồng và năng suất cây trồng. Ảnh: Lê Hùng.
Trước thực trạng đó, tháng 8/2023, tỉnh Hậu Giang đã triển khai Đề án kiểm soát môi trường tại khu vực sản xuất than củi trên địa bàn tỉnh với mục tiêu chính là sau năm 2030 giải quyết, ngưng hoạt động ít nhất 53% số lò sản xuất than củi ở thành phố Ngã Bảy, ít nhất 74% số lò sản xuất than củi ở huyện Châu Thành và phấn đấu giải quyết, ngưng hoạt động 100% lò sản xuất than củi trên địa bàn tỉnh. Trường hợp lò sản xuất than củi tiếp tục hoạt động thì phải đảm bảo đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường theo quy định.
Qua gần 2 năm triển khai Đề án, công tác tuyên truyền, vận động đã được các cấp, các ngành, địa phương tỉnh Hậu Giang quan tâm thực hiện thông qua việc soạn thảo, cấp phát cho người dân 4.608 sổ tay, lắp đặt 9 pano tuyên truyền tại các khu vực sản xuất than củi, xây dựng một số nội dung thông điệp tuyên truyền về các biện pháp bảo vệ môi trường trong hoạt động suất than củi phát trên loa phát thanh địa phương, đài truyền hình. Đồng thời tổ chức 5 cuộc triển khai, tuyên truyền về nội dung Đề án đến các hộ dân, với khoảng 300 hộ dân tham dự. Thông qua các hình thức tuyên truyền, vận động cũng góp phần làm thay đổi dần nhận thức của người dân, một số hộ đã chủ động ngưng hoạt động sản xuất than củi, chuyển đổi ngành nghề.
Bên cạnh đó, Sở Tài nguyên và Môi trường (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) đã phối hợp với các cơ quan chứa năng, địa phương thực hiện điều tra, khảo sát, thu thập thông tin và đánh giá hiện trạng tình hình hoạt động của các lò than nằm ngoài phạm vi quy hoạch khu, cụm công nghiệp tại địa phương để làm cơ sở đề xuất chính sách hỗ trợ cho hộ sản xuất than củi tự nguyện tháo dỡ, ngưng sản xuất trong thời gian tới.
Đồng thời tham mưu cơ quan có thẩm quyền tỉnh Hậu Giang triển khai quy hoạch cụm công nghiệp Tân Thành (TP Ngã Bảy) với diện tích 50 ha, cụm công nghiệp Phú Tân (huyện Châu Thành) diện tích 50 ha, góp phần tạo cơ hội việc làm mới, giải quyết việc làm ổn định cho các hộ dân có lò sản xuất than củi nằm ngoài quy hoạch tự nguyện tháo dỡ, ngưng hoạt động hoặc các hộ sản xuất than củi nằm trong phạm vi quy hoạch các cụm công nghiệp phải di dời.
Huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang là địa phương có nhiều lò sản xuất than củi với hơn 900 lò đang hoạt động. Thời gian qua địa phương này đã tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời nhắc nhở người dân không xây lò than mới. Đánh giá về những kết quả sau gần 2 năm thực hiện Đề án, ông Nguyễn Huy Cường, Chủ tịch UBND huyện Châu Thành, cho biết: “Kết quả nổi bật nhất là huyện không để phát sinh thêm lò sản xuất than củi so với thời điểm bắt đầu thực hiện Đề án. Đồng thời qua công tác tuyên truyền, vận động, nhiều hộ dân đã chủ động đầu tư lưới, bạt che chắn nhằm giảm phát tán bụi than ra khu vực dân cư”.
Còn tại TP Ngã Bảy, chính quyền thành phố đang tập trung thực hiện lộ trình kiểm soát, giảm thiểu số lò hầm thai củi theo mục tiêu Đề án đặt ra.
Ông Nguyễn Thanh Tùng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường TP Ngã Bảy, chia sẻ: “Sau gần 2 năm thực hiện Đề án đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt là thành phố đang từng bước kéo giảm số lò than để hướng đến mục tiêu sau năm 2030 giải quyết, ngưng hoạt động ít nhất 53% tổng số lò sản xuất than củi hiện có ở thành phố”.
Hướng đến những giải pháp căn cơ
Trong tình hình mới hiện nay, tỉnh Hậu Giang đang triển khai thực hiện công tác sáp nhập đơn vị hành chính theo chỉ đạo của Trung ương. Theo đó, sau sáp nhập, một mặt các cơ quan, đơn vị chức năng sẽ tổ chức rà soát để cập nhật, điều chỉnh một số nội dung nhằm đảm bảo Đề án tiếp tục được bảo lưu, phát huy và mở rộng phạm vi theo địa giới hành chính mới, mặt khác tiếp tục tập trung thực hiện một số nội dung, nhiệm vụ của Đề án trong thời gian tới.
Tỉnh Hậu Giang đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất than củi. Ảnh: Lê Hùng.
Trong đó, nhiệm vụ trọng tâm các cơ quan, đơn vị chức năng tập trung thực hiện là tiếp tục tăng cường tổ chức các hoạt động tuyên truyền để người dân nắm bắt đầy đủ các chính sách pháp luật liên quan lĩnh vực môi trường, đất đai, sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, giới thiệu việc làm cũng như những tác động tiêu cực của việc sản xuất than củi tự phát ảnh hưởng đến môi trường và các vấn đề xã hội khác.
Bên cạnh đó, vận động các hộ trực tiếp sản xuất than củi thực hiện biện pháp nhằm giảm phát thải khí thải, thực hiện lộ trình giảm quy mô lò sản xuất than hiện tại, không xây dựng thêm lò sản xuất than củi mới, không cải tạo, sửa chữa và ngưng hoạt động đối với lò sản xuất than củi hiện tại đã hư hỏng.
Song song đó, các cơ quan, đơn vị chức năng tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành và triển khai lộ trình thực hiện xử lý hành vi vi phạm đối với các lò sản xuất than củi không đáp ứng quy định về lĩnh vực môi trường, đất đai, sản xuất, kinh doanh; chính sách hỗ trợ đối với chủ lò sản xuất than củi nằm ngoài phạm vi quy hoạch khu, cụm công nghiệp tại địa phương tự nguyện tháo dỡ, ngưng sản xuất than củi.
Để góp phần thực hiện hiệu quả Đề án, hiện nay các địa phương của huyện Châu Thành và TP Ngã Bảy đang tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân đối với công tác bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất than củi. Đồng thời kiểm soát chặt chẽ tình hình hoạt động của các lò sản xuất than củi hiện hữu, đảm bảo không để phát sinh thêm lò sản xuất than củi mới; xử lý nghiêm hành vi vi phạm và thực hiện các biện pháp chế tài đối với trường hợp xây thêm lò sản xuất than củi mới không đúng quy định.
Việc giải quyết hài hòa giữa bảo vệ môi trường tại khu vực sản xuất than củi và duy trì sinh kế cho người dân đang là bài toán khó, nhưng với những kết quả đã đạt được sau gần 2 năm thực hiện Đề án không chỉ giúp tỉnh Hậu Giang giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường trước mắt tại khu vực sản xuất than củi mà còn tạo nền tảng giúp địa phương hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế xanh, bền vững.
