Viễn thám: Giải pháp công nghệ cho nông nghiệp, môi trường và khí hậu

Chặng đường 45 của viễn thám

Cục Viễn thám quốc gia là tổ chức trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước về viễn thám; đồng thời tổ chức thực hiện các dịch vụ công trong lĩnh vực này theo quy định của pháp luật.

Trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ Trung tâm Viễn thám trực thuộc Cục Đo đạc và Bản đồ Nhà nước (1980 - 1993), trực thuộc Tổng cục Địa chính (1994 - 2002), rồi trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường (2003 - 2025), đến nay Cục Viễn thám quốc gia đã trở thành một đơn vị quan trọng trong cơ cấu Bộ Nông nghiệp và Môi trường kể từ năm 2025.

Năm 2025 đánh dấu giai đoạn đột phá mới của ngành, khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 176/2025/QH15 về cơ cấu tổ chức nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, xác định Chính phủ gồm 14 Bộ và 3 cơ quan ngang Bộ, trong đó có Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Theo Nghị định số 35/NĐ-CP ngày 25/2/2025, Cục Viễn thám quốc gia chính thức trở thành đơn vị quản lý nhà nước trực thuộc Bộ.

Trước đó, Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 10/8/2022 của Bộ Chính trị về Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 đã mở ra thời cơ quan trọng cho lĩnh vực viễn thám.

Nghị quyết xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực tăng trưởng, trong đó viễn thám là công nghệ hiện đại, có tính ứng dụng cao, được khuyến khích đầu tư phát triển gắn với chuyển đổi số và kinh tế xanh.

Đây là định hướng chiến lược, tạo môi trường thuận lợi để lĩnh vực viễn thám phát triển toàn diện, phục vụ mục tiêu hiện đại hóa đất nước.

Công cụ quan trọng cho phát triển bền vững

Theo định hướng lớn của Đảng và Nhà nước, viễn thám được xác định là công cụ không thể thay thế trong quan trắc, giám sát tài nguyên thiên nhiên, môi trường, nông nghiệp và ứng phó biến đổi khí hậu. Công nghệ này gắn liền với trí tuệ nhân tạo, đi trước một bước trong việc cung cấp thông tin phục vụ nông nghiệp công nghệ cao, bảo vệ rừng, giám sát tài nguyên nước và môi trường.

Mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn 2045 được đặt ra đó là hoàn thiện hệ sinh thái viễn thám quốc gia hiện đại, làm chủ công nghệ vệ tinh, xây dựng cơ sở dữ liệu ảnh viễn thám quốc gia liên thông với dữ liệu nông nghiệp và môi trường.

Ứng dụng viễn thám sâu rộng trong tất cả các lĩnh vực của nông nghiệp và môi trường, từ quy hoạch sử dụng đất, giám sát rừng, chất lượng không khí đến phát hiện sớm thiên tai, dịch bệnh.

Mục tiêu hướng đến là Việt Nam trở thành quốc gia có năng lực viễn thám tiên tiến trong khu vực ASEAN, từng bước làm chủ công nghệ lõi như AI, dữ liệu lớn, phân tích ảnh vệ tinh và phát triển kinh tế dữ liệu viễn thám.

Theo đó, nhiệm vụ trọng tâm đến năm 2030 là công nghệ viễn thám được ứng dụng rộng rãi tại các bộ, ngành, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường. Nhiều địa phương đã triển khai mạnh mẽ, với khoảng 50% số tỉnh, thành áp dụng viễn thám trong quản lý rừng, quan trắc đất đai, đo đạc bản đồ, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển nông nghiệp.

Công nghệ của kỷ nguyên mới

Viễn thám là công nghệ thu nhận thông tin Trái đất từ vệ tinh, máy bay, UAV mà không cần tiếp xúc trực tiếp với đối tượng. Công nghệ này cung cấp dữ liệu khách quan, đồng bộ, độ phủ rộng và liên tục theo thời gian, phục vụ quản lý tài nguyên, môi trường, biến đổi khí hậu.

Hạ tầng viễn thám bao gồm hệ thống vệ tinh, trạm thu nhận, trung tâm xử lý và cơ sở dữ liệu quốc gia, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời. Đây cũng là công cụ quan trọng trong dự báo thiên tai, giám sát ngập lụt, cháy rừng, ô nhiễm môi trường, góp phần bảo đảm an ninh và quốc phòng.

Ứng dụng viễn thám trải rộng trong nhiều ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, đô thị, giao thông, tài nguyên khoáng sản và quản lý biển đảo. Phát triển viễn thám gắn liền với chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, đào tạo nhân lực chất lượng cao và hoàn thiện hành lang pháp lý chuyên ngành.

Bằng sự trưởng thành qua nhiều giai đoạn và định hướng chiến lược rõ ràng, Cục Viễn thám quốc gia đang khẳng định vai trò nòng cốt trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại phục vụ quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững, góp phần quan trọng vào công cuộc hiện đại hóa đất nước.