Năng suất cao, chín tập trung
Thời gian qua, để ứng phó với biển đổi khí hậu, nhiều diện tích lúa kém hiệu quả ở Nam Trung Bộ đã được chuyển sang trồng đậu xanh - cây trồng chịu hạn tốt và có thời gian sinh trưởng ngắn.
Tuy nhiên, năng suất đậu xanh trong vùng bình quân chỉ đạt 1,16 tấn/ha, thấp hơn nhiều so với tiềm năng 2 - 2,5 tấn/ha. Một số giống như ĐX208 có nhiều ưu điểm như cho năng suất và chất lượng khá. Tuy nhiên do đã được sản xuất quá lâu nên hiện giống đậu xanh ĐX208 đã thoái hóa, thường nhiễm sâu bệnh, đặc biệt là bệnh khảm lá. Thêm vào đó, giống đậu xanh này không chín tập trung, kéo dài thời vụ nên khó đưa cơ giới hóa vào khâu thu hoạch.
Trước thực trạng trên, Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ (ASISOV) đã chọn tạo thành công giống đậu xanh ĐXBĐ.07 cho năng suất cao, đặc biệt là kháng bệnh khảm lá, phù hợp với điều kiện canh tác của nông dân Nam Trung Bộ, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong vùng.
Theo TS Hồ Huy Cường - Viện trưởng ASISOV, giống đậu xanh ĐXBĐ.07 có thời gian sinh trưởng từ 75 - 80 ngày (tùy mùa vụ), chiều dài quả đạt từ 11,3 - 11,5cm, có 12,1 - 12,8 hạt/quả, khối lượng 1.000 hạt từ 65,2 - 69,6 gam, năng suất đạt từ 2 - 2,5 tấn/ha.
Mô hình đánh giá các dòng đậu xanh nhập nội do ASISOV triển khai. Ảnh: V.Đ.T.
“Giống đậu xanh ĐXBĐ.07 sản xuất trong vùng Nam Trung Bộ vụ đông xuân xuống giống tháng 1 - 2 và thu hoạch vào tháng 3 - 4; vụ hè thu xuống giống tháng 4 - 5 và thu hoạch vào tháng 7 - 8. Giống có khả năng chín tập trung nên thuận lợi cho việc cơ giới hóa khâu thu hoạch, chịu hạn tốt và kháng bệnh khảm lá”, TS Cường cho hay.
Nông dân Nguyễn Ngọc Anh ở thôn Thiết Trụ, phường An Nhơn (Gia Lai) chia sẻ: “Trước đây trồng giống đậu xanh ĐX208 mỗi vụ tôi phải thu hoạch đến 3 lần mới xong, trong khi trồng giống đậu xanh ĐXBĐ.07 chỉ thu hoạch 2 lần nhờ chín tập trung, tiết kiệm được nhiều công lao động. Giống đậu xanh này ít bị bệnh lở cổ rễ, đặc biệt kháng được bệnh khảm lá, hiệu quả hơn hẳn giống đậu xanh cũ”.
Hết lo bệnh khảm lá
Theo TS Hồ Huy Cường, bệnh khảm lá trên cây đậu xanh thường gây thiệt hại nặng đến năng suất, mức thiệt hại có thể từ 10 - 100% tùy giai đoạn cây nhiễm bệnh, dẫn tới nguy cơ mất mùa.
Bệnh khảm lá gây hại nặng cho cây đậu xanh ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên trong điều kiện thời tiết nắng nóng cao độ trong vụ hè thu. Thêm vào đó, giống đậu xanh bà con thường sản xuất trước đây không chín tập trung, kéo dài thời gian thu hoạch càng tạo điều kiện cho bệnh gây hại.
Trước thực trạng cây đậu xanh ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên bị nhiễm bệnh khảm lá, ASISOV đã xây dựng chiến lược chọn tạo những giống có thời gian sinh trưởng ngắn, chín tập trung, năng suất cao, đặc biệt là kháng được bệnh khảm lá để phục vụ sản xuất.
Nguồn vật liệu để chọn tạo 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 được ASISOV lấy từ Trung tâm Nghiên cứu rau màu Quốc tế Châu Á, đó là 2 tổ hợp lai đơn NM94 và KPS2 - 2 giống có gen kháng bệnh khảm lá do virus trên cây đậu xanh.
Giống ĐXBĐ.07 do ASISOV chọn tạo cho năng suất 2 - 2,5 tấn/ha, chín tập trung, kháng bệnh khảm lá. Ảnh: V.Đ.T.
Sau khi lai, ASISOV tiến hành chọn lọc và sử dụng công nghệ phân tử để kiểm tra gen kháng bệnh khảm lá trong những dòng, giống đã chọn tạo. Sau khi kiểm tra, thấy có gen kháng virus trong những dòng, giống đậu xanh mới chọn tạo, ASISOV đã tiến hành đánh giá qua thực tiễn sản xuất, nhất là những vùng bị áp lực nặng bệnh khảm lá.
“Thực tế sản xuất cho thấy rõ sức kháng bệnh khảm lá của giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 cao hơn nhiều lần so với giống cũ đã thoái hóa là ĐX208. Tại Gia Lai - nơi có diện tích đậu xanh đến hàng nghìn ha, có những vùng đậu xanh bị nhiễm bệnh khảm lá đến 60 - 80%, trong khi giống đậu xanh mới tỷ lệ bị bệnh khảm lá chỉ dưới 5%”, TS Cường nói và cho biết, hiện giống đậu xanh ĐXBĐ.07 đang được nhân rộng sản xuất tại các địa phương thuộc các vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.
