Gia đình nào có con cái đi học mới thấm thía sự âu lo mỗi khi có kết quả học kỳ 1. Bởi lẽ, học kỳ 1 mà kết quả không tốt thì chẳng khác gì tín hiệu cảnh báo cho học kỳ 2 nhiều cam go hơn. Những điểm số và những đánh giá của giáo viên, nếu không có dấu hiệu tích cực, bỗng khiến gia đình ngột nhạt, thậm chí dẫn đến xung đột giữa vợ chồng. Khi con học chưa tốt, cách ứng xử của phụ huynh không chỉ quyết định tâm lý của trẻ mà còn phản ánh rõ quan niệm giáo dục, cách nhìn về thành tích và mức độ thấu hiểu trong đời sống gia đình.
Kết quả học tập của con cái thường xuyên gây căng thẳng trong gia đình. Ảnh: TL.
Chị Lan, một nhân viên văn phòng ở TP.HCM, từng rơi vào trạng thái hoang mang khi con trai lớp 7 mang về học bạ với hai môn Toán và Anh chỉ ở mức trung bình. Trong đầu chị, hình ảnh về một đứa con “học giỏi, vào trường tốt” bỗng chốc lung lay.
Phản xạ đầu tiên của chị là tra hỏi con từng bài kiểm tra, từng con điểm, rồi so sánh với con của đồng nghiệp. Chị không nhận ra rằng, cậu bé đang bước vào giai đoạn dậy thì, khó thích nghi với phương pháp học mới và áp lực thi cử. Chỉ đến khi con bắt đầu né tránh giờ học, sợ đi học thêm, chị mới giật mình nhận ra: sự lo lắng của mình đã vô tình trở thành gánh nặng cho con.
Không ít gia đình còn rơi vào mâu thuẫn vợ chồng vì khác biệt trong cách nhìn nhận thành tích học tập. Anh Hùng, một người cha làm kinh doanh tự do, luôn tin rằng “phải học giỏi thì sau này mới khá lên được”. Với anh, điểm số thấp đồng nghĩa với sự lười biếng và thiếu cố gắng. Mỗi lần con gái lớp 9 không đạt điểm cao, anh thường lớn tiếng quở trách, yêu cầu con học thêm nhiều hơn.
Trong khi đó, vợ anh - chị Mai lại cho rằng con đang quá tải, cần được động viên và định hướng nhẹ nhàng. Những cuộc tranh cãi giữa hai vợ chồng thường nổ ra ngay trước mặt con, biến bữa cơm gia đình thành một “phiên họp” căng thẳng. Cô bé dần im lặng, không còn chia sẻ chuyện học hành, thậm chí giấu cả bài kiểm tra để tránh xung đột.
Trong những tình huống như vậy, đứa trẻ không chỉ chịu áp lực từ việc học mà còn bị đặt vào thế “nguyên nhân gây rối” của gia đình. Có em chọn cách chống đối, học đối phó; có em lại thu mình, mất dần tự tin. Một giáo viên chủ nhiệm từng chia sẻ rằng, nhiều học sinh học sa sút không hẳn vì thiếu năng lực, mà vì sợ hãi cảm giác thất bại trước cha mẹ. Các em học để tránh bị mắng, chứ không phải vì muốn hiểu bài hay phát triển bản thân.
Để tránh việc kết quả học kỳ I trở thành mồi lửa cho xung đột gia đình, trước hết phụ huynh cần điều chỉnh lại quan niệm về thành tích. Anh Minh, một kỹ sư xây dựng ở Bình Dương, từng rất nghiêm khắc với con trai khi cậu bé lớp 5 học kém môn Tiếng Việt. Nhưng sau một buổi họp phụ huynh, nghe cô giáo phân tích rằng con có tư duy toán tốt nhưng yếu về ngôn ngữ, anh đã thay đổi cách tiếp cận.
Thay vì ép con làm hàng chục bài chính tả mỗi ngày, anh dành thời gian đọc sách cùng con vào buổi tối, khuyến khích con kể lại câu chuyện theo cách của mình. Sau một học kỳ, điểm số của con chưa thật sự nổi bật, nhưng cậu bé đã bớt sợ môn Tiếng Việt và tự tin hơn khi phát biểu. Với anh Minh, đó mới là thành công quan trọng.
Một yếu tố then chốt khác là sự thống nhất trong cách dạy con giữa vợ và chồng. Chị Hoa và anh Tuấn, một cặp vợ chồng trẻ ở Đồng Nai, từng đặt ra “luật ngầm”: mọi vấn đề liên quan đến học tập của con sẽ được bàn bạc riêng, không tranh cãi trước mặt con.
Khi con lớp 8 có kết quả học kỳ không như mong muốn, hai vợ chồng cùng ngồi lại phân tích: con yếu ở đâu, cần hỗ trợ gì, có nên giảm bớt lịch học thêm hay không. Khi nói chuyện với con, cả hai cùng giữ thái độ bình tĩnh, nhấn mạnh rằng gia đình không thất vọng về con, mà chỉ muốn tìm cách giúp con học tốt hơn. Nhờ đó, cậu bé dám thừa nhận mình mất căn bản môn Hóa và chủ động xin cha mẹ cho học lại từ đầu.
Bên cạnh đó, việc chuyển trọng tâm từ kết quả sang quá trình học tập cũng giúp giảm áp lực đáng kể. Một người mẹ đơn thân ở Long An chia sẻ rằng, thay vì hỏi con “được mấy điểm?”, chị hỏi “hôm nay con học có gì khó không?”. Khi con tiến bộ dù chỉ là từ 4 điểm lên 5,5 điểm, chị vẫn khen ngợi và ghi nhận nỗ lực. Chính sự khích lệ nhỏ ấy giúp đứa trẻ không bỏ cuộc, dù con đường học tập còn nhiều thử thách.
Điều quan trọng nhất là xây dựng một không khí gia đình an toàn về mặt cảm xúc. Kết quả học kỳ I nên được xem như một tấm gương phản chiếu tạm thời, không phải bản án dài hạn. Khi cha mẹ biết kiềm chế cảm xúc, tôn trọng sự khác biệt của con và đồng hành thay vì áp đặt, những con điểm sẽ không còn là nguyên nhân gây tổn thương. Ngược lại, đó sẽ là cơ hội để gia đình hiểu nhau hơn, để con học cách đối diện với khó khăn và trưởng thành trong sự yêu thương, chứ không phải trong nỗi sợ hãi.
