Bệnh tiểu đường có thể trông cậy vào thực phẩm chức năng?

Bệnh tiểu đường, hay còn gọi là đái tháo đường, là một trong những bệnh mạn tính phổ biến nhất hiện nay. Bệnh tiểu đường xuất hiện khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc insulin hoạt động không hiệu quả, khiến đường trong máu tăng cao kéo dài, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh tim mạch, suy thận, mù lòa, tổn thương thần kinh và thậm chí là tử vong sớm.

Mặc dù bệnh tiểu đường đang trở thành gánh nặng cho y tế toàn cầu, nhưng lại mở ra một thị trường rất sôi động các loại thực phẩm chức năng được quảng cáo khá hoành tráng. Thật khó thống kê có bao nhiêu loại thực phẩm chức năng liên quan đến bệnh tiểu đường.

Tuy nhiên, sau khi hai Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm của Bộ Y tế bị khởi tố vì cáo buộc tiếp tay cho những nhà sản xuất thực phẩm chức năng không đảm bảo chất lượng, thì nhiều bệnh nhân đang điều trị bệnh tiểu đường cũng không giấu được sự hoang mang. Câu hỏi đặt ra, bệnh tiểu đường có thể trông cậy vào thực phẩm chức năng không?

Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của thị trường y tế, nhiều loại thực phẩm chức năng dành cho người tiểu đường đã xuất hiện, được quảng cáo là có khả năng hạ đường huyết, phòng biến chứng hoặc cải thiện sức khỏe tổng thể. Vậy thực hư thế nào?

Trước hết, cần khẳng định rằng thực phẩm chức năng không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh. Thực phẩm chức năng chỉ mang tính bổ sung, hỗ trợ quá trình điều trị. Người bệnh không nên tin vào các lời rao thổi phồng rằng chỉ cần sử dụng thực phẩm chức năng là có thể khống chế bệnh tiểu đường.

Tuy nhiên, nếu sử dụng đúng cách, một số loại thực phẩm chức năng có thể mang lại lợi ích trong chừng mực nhất định. Một số nghiên cứu cho thấy người tiểu đường dễ thiếu vitamin D, crom, magie, kẽm… là những chất có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa đường và chất béo. Thực phẩm chức năng bổ sung vi chất có thể giúp cải thiện sự nhạy cảm của insulin.

Ngoài ra, nhiều loại thực phẩm chức năng chứa thành phần từ thiên nhiên như mướp đắng, dây thìa canh, quế, lá xoài, lô hội… có tác dụng hỗ trợ hạ đường huyết ở mức độ nhẹ. Một số loại thực phẩm chức năng bổ sung chất xơ hòa tan giúp làm chậm hấp thu đường, cải thiện tiêu hóa và kiểm soát cân nặng. Hoặc vài thực phẩm chức năng chứa omega-3, coenzyme Q10, tinh chất tỏi… có thể giúp cải thiện mỡ máu, giảm biến chứng của bệnh tiểu đường.

Mỗi người bệnh tiểu đường có tình trạng khác nhau, do đó cần được tư vấn chuyên môn trước khi dùng thực phẩm chức năng. Bởi lẽ, thực phẩm chức năng có thể gây tương tác với thuốc đang dùng, cần theo dõi chặt chẽ.

Thực phẩm chức năng chỉ hỗ trợ, không thể thay thế thuốc hạ đường huyết hay insulin. Chế độ dinh dưỡng mới là yếu tố then chốt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Người bệnh cần tuân thủ nguyên tắc “ăn đúng – ăn đủ – ăn đều – ăn lành mạnh”.

Cơm trắng, bún, phở, mì, khoai tây chiên… dễ làm tăng đường huyết nhanh, nên chọn tinh bột phức hợp có chỉ số đường huyết thấp như gạo lứt, khoai lang, ngũ cốc nguyên hạt. Người bệnh cần ăn nhiều rau củ quả giàu chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường, duy trì mức đường huyết ổn định và hỗ trợ tiêu hóa.

Khi bị bệnh tiểu đường thì cơ chế vận động cơ thể có giá trị tốt hơn bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào. Đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe, yoga… là những hình thức vận động tốt, giúp tiêu hao năng lượng, tăng độ nhạy insulin và giảm đường huyết.

Chỉ cần giảm 5–10% trọng lượng cơ thể cũng giúp cải thiện đáng kể khả năng kiểm soát đường huyết. Người bệnh nên tập thư giãn, hít thở sâu, thiền hoặc nghe nhạc nhẹ để ngủ đủ giấc và giảm căng thẳng. Chú ý, người bệnh tiểu đường nên kiêng hoàn toàn thuốc lá và hạn chế tối đa bia rượu.

Ngoài chế độ ăn uống và lối sống, điều trị bằng thuốc là cần thiết đối với nhiều bệnh nhân. Trong đó, thuốc uống hạ đường huyết, bao gồm nhóm sulfonylurea, metformin, DPP-4 inhibitors, SGLT2 inhibitors… giúp cơ thể sử dụng insulin tốt hơn hoặc giảm hấp thu đường. Insulin được sử dụng khi tuyến tụy không còn khả năng tiết insulin hoặc khi thuốc uống không đủ hiệu quả.

Người bệnh nên kiểm tra đường huyết tại nhà bằng máy đo, đồng thời đi khám định kỳ để bác sĩ điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp. Đồng thời kiểm soát huyết áp cao, mỡ máu cao, bệnh thận, bệnh tim mạch… để giảm biến chứng.

Ứng phó với bệnh tiểu đường không thể chỉ dựa vào một giải pháp duy nhất. Cần có sự kết hợp giữa dinh dưỡng hợp lý, lối sống khoa học, điều trị y khoa. Người bệnh cũng cần có tinh thần lạc quan và kiên trì

Thay vì tin tưởng hoàn toàn vào thực phẩm chức năng, người bệnh tiểu đường cần duy trì thói quen đo đường huyết mỗi ngày, ghi chép kết quả để bác sĩ dễ theo dõi. Chuẩn bị sẵn đồ ăn nhẹ lành mạnh như hạt, trái cây ít đường để phòng khi hạ đường huyết.

Bệnh tiểu đường hoàn toàn có thể kiểm soát nếu biết cách ứng phó toàn diện. Thực phẩm chức năng có thể hỗ trợ trong việc bổ sung dưỡng chất, thảo dược, chất xơ… nhưng không phải thần dược, nhất là ở bối cảnh vàng thau lẫn lộn của thị trường hiện nay.