Người bệnh tim mạch thường có tâm lý thu mình lại, rụt rè hơn và sợ sệt hơn, nhất là những trường hợp đã được can thiệp phẫu thuật. Người bệnh tim mạch luôn cảm thấy có một “sát thủ thầm lặng” đeo bám bản thân. Tuy nhiên, chỉ cần có tư duy khoa học, người bệnh tim mạch vẫn đảm bảo chất lượng sống, mà không phải thụ động hay cách ly với những sinh hoạt đời thường.
Người bệnh tim mạch rất cần rèn luyện cơ thể để đảm bảo chất lượng sống. Ảnh: TL.
Chế độ ăn uống là yếu tố then chốt trong việc kiểm soát và phòng ngừa các biến chứng tim mạch. Người bệnh tim mạch nên duy trì một thực đơn cân đối, ít chất béo bão hòa, ít cholesterol và hạn chế tối đa muối. Việc ăn mặn là một trong những nguyên nhân làm tăng huyết áp, từ đó gây áp lực lên tim. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị mỗi người chỉ nên tiêu thụ dưới 5 gam muối mỗi ngày (tương đương một thìa cà phê).
Người bệnh tim mạch nên tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, cá béo như cá hồi, cá thu, cá mòi vì những thực phẩm này chứa nhiều acid béo omega-3 có tác dụng giảm mỡ máu và kháng viêm. Dầu thực vật như dầu ô-liu, dầu hướng dương, dầu đậu nành nên được ưu tiên thay thế cho mỡ động vật.
Đồng thời, người bệnh tim mạch phải hạn chế tối đa đồ chiên rán, thức ăn nhanh, thịt đỏ (như bò, heo), và đặc biệt là nội tạng động vật vì chứa nhiều cholesterol xấu. Và tránh các loại bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas và rượu bia. Một cốc rượu nhỏ đôi khi có lợi cho tuần hoàn, nhưng nếu uống thường xuyên sẽ gây rối loạn nhịp tim và tổn thương cơ tim.
Với những người có kèm bệnh đái tháo đường hoặc tăng huyết áp, hai “bạn đồng hành” thường gặp của bệnh tim, việc kiểm soát lượng đường và tinh bột trong khẩu phần ăn càng quan trọng hơn. Có thể chia bữa ăn thành nhiều phần nhỏ trong ngày để giảm tải cho hệ tim mạch, tránh ăn quá no, nhất là buổi tối.
Nhiều người bệnh tim mạch thường sợ vận động vì lo ngại sẽ “làm tim mệt thêm”. Tuy nhiên, ngược lại, việc tập luyện đúng cách chính là một trong những phương pháp giúp tăng cường chức năng tim và cải thiện tuần hoàn máu. Dĩ nhiên, việc luyện tập phải được điều chỉnh phù hợp với tình trạng sức khỏe của từng người và cần có sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa tim mạch.
Người bệnh tim mạch có thể bắt đầu bằng những bài tập nhẹ nhàng như đi bộ chậm, đạp xe thư giãn, bơi lội nhẹ, hoặc tập dưỡng sinh, yoga, thái cực quyền. Đây là những hình thức vận động giúp điều hòa hơi thở, giảm căng thẳng, tăng lượng oxy cung cấp cho cơ tim mà không gây áp lực quá lớn. Thời gian lý tưởng là 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, nhưng không nên tập liên tục quá sức.
Trước khi tập, cần khởi động kỹ và dừng ngay nếu có biểu hiện như đau tức ngực, khó thở, chóng mặt hoặc mệt lả. Người bệnh tim mạch nên tránh các môn thể thao có cường độ mạnh, mang tính đối kháng hoặc đòi hỏi gắng sức như chạy nước rút, leo núi, tennis, bóng đá... vì dễ làm tim phải làm việc quá mức.
Ngoài thể thao, người bệnh tim mạch có thể kết hợp thêm các hình thức thư giãn tinh thần như thiền, nghe nhạc nhẹ, đọc sách, hoặc đi dạo trong không gian xanh. Việc giữ tâm lý ổn định, tránh stress, giận dữ hay lo âu quá mức cũng là một cách “giữ nhịp” cho trái tim khỏe mạnh.
Người bệnh tim mạch phải khước từ các thói quen gây hại như hút thuốc lá, thức khuya, uống cà phê quá nhiều. Nicotine trong thuốc lá làm co mạch, tăng huyết áp và thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa trong động mạch - nguyên nhân chính dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Ngủ đủ giấc (khoảng 7–8 giờ mỗi đêm), ăn uống đúng giờ, kiểm soát cân nặng hợp lý là ba nguyên tắc quan trọng. Béo phì không chỉ làm tăng gánh nặng cho tim mà còn là yếu tố nguy cơ của cao huyết áp và tiểu đường. Do đó, người bệnh nên duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) trong khoảng 18,5–23,0 là an toàn.
Việc tuân thủ điều trị thuốc theo chỉ định của bác sĩ là điều không thể xem nhẹ. Nhiều người vì thấy triệu chứng giảm mà tự ý bỏ thuốc hoặc thay đổi liều, dẫn đến nguy cơ tái phát bệnh nặng hơn. Người bệnh tim mạch chủ động tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi huyết áp, mỡ máu, điện tâm đồ, siêu âm tim… và kịp thời điều chỉnh phác đồ điều trị.
Người bệnh tim mạch không thể không chú ý đến những biểu hiện bất thường dù là nhỏ nhất. Đau thắt ngực, cảm giác như có vật nặng đè lên ngực, lan ra vai trái, cánh tay, cổ hoặc hàm là dấu hiệu điển hình của thiếu máu cơ tim. Nếu cơn đau kéo dài trên 10 phút, kèm khó thở, vã mồ hôi, buồn nôn, người bệnh cần gọi cấp cứu ngay vì có thể đang bị nhồi máu cơ tim cấp nguy hiểm đến tính mạng.
Các triệu chứng khác như khó thở khi nằm, phù chân, mệt mỏi kéo dài, tim đập nhanh hoặc không đều, chóng mặt, ngất xỉu đều là những tín hiệu cảnh báo suy tim hoặc rối loạn nhịp tim. Không nên chủ quan hay trì hoãn việc khám bệnh, vì mỗi phút chậm trễ có thể ảnh hưởng đến sự sống còn của cơ tim.
Người bệnh tim mạch cần lưu ý khi thời tiết thay đổi đột ngột, nhất là từ nóng sang lạnh, vì sự co mạch máu làm tăng nguy cơ đau thắt ngực và tai biến mạch máu não. Khi đi ra ngoài, nên mặc ấm, giữ cổ và ngực không bị lạnh, tránh tắm nước quá nóng hoặc quá lạnh.
Cuối cùng, yếu tố tinh thần đóng vai trò không nhỏ trong việc kiểm soát bệnh tim mạch. Nhiều nghiên cứu cho thấy, những người bệnh giữ thái độ sống tích cực, lạc quan, có niềm tin và động lực sống thường hồi phục nhanh hơn, ít biến chứng hơn so với người bi quan, lo sợ. Gia đình và người thân cũng cần tạo môi trường sống vui vẻ, chia sẻ và động viên tinh thần người bệnh. Một trái tim đau yếu không phải là dấu chấm hết, mà đó là lời nhắc nhở để con người biết lắng nghe cơ thể, yêu thương bản thân và sống điều độ hơn.
