Nấm linh chi, hay còn gọi là nấm vạn niên hoặc nấm trường sinh, được xem là một trong những loại thảo dược quý hiếm bậc nhất. Trong các thư tịch cổ, hình ảnh nấm linh chi thường gắn liền với biểu tượng của phúc lộc thọ, là dược liệu mà chỉ giới quý tộc mới có cơ hội sử dụng. Ngày nay, khi khoa học hiện đại tiến bộ, nhiều nghiên cứu đã chứng minh những giá trị to lớn của linh chi đối với sức khỏe con người, khiến nó trở thành một sản phẩm phổ biến trong đời sống hiện đại.
Nấm linh chi được trồng dưới tán rừng. Ảnh: TN
Theo y học cổ truyền, nấm linh chi có vị đắng, tính bình, không độc, quy vào các kinh tâm, can, phế, tỳ và thận. Tác dụng chính của linh chi là an thần, bổ khí, dưỡng huyết, tăng cường trí nhớ, hỗ trợ điều hòa huyết áp, và nâng cao sức đề kháng.
Sách “Bản thảo cương mục” của danh y Lý Thời Trân (ở Trung Hoa thế kỷ 16) từng viết: “Linh chi chủ trị tê thấp, ích tinh khí, dưỡng tâm thần, kiện não, an giấc ngủ, kéo dài tuổi thọ.” Người xưa tin rằng, nấm linh chi là một loại “thần dược” có khả năng bồi bổ toàn thân, giúp cơ thể đạt đến trạng thái cân bằng âm dương – yếu tố cốt lõi trong quan niệm dưỡng sinh phương Đông.
Trong các dòng linh chi, hồng chi (nấm linh chi đỏ) được coi là quý nhất, vì chứa hoạt chất cao và hiệu quả dược lý mạnh. Các thầy thuốc Đông y thường sử dụng linh chi trong các bài thuốc bổ khí huyết, dưỡng tâm an thần, đặc biệt cho người cao tuổi, người mới ốm dậy hoặc cơ thể suy nhược.
Một số bài thuốc cổ truyền kết hợp linh chi với nhân sâm, cam thảo, táo tàu… để tăng hiệu quả điều hòa khí huyết và phục hồi sinh lực. Đáng chú ý, nấm linh chi còn được xem là vị thuốc hỗ trợ cho người mắc bệnh mãn tính, như cao huyết áp, tiểu đường, viêm gan hay các chứng mệt mỏi do khí huyết hư tổn.
Cái nhìn của y học hiện đại về nấm linh chi cũng rất đáng chú ý. Nhiều công trình nghiên cứu đã phát hiện trong linh chi có hơn 400 hoạt chất sinh học quý, trong đó nổi bật là Polysaccharides, Triterpenoids, Germanium hữu cơ, Adenosine, cùng nhiều loại vitamin và khoáng chất. Các hoạt chất này được chứng minh có khả năng tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa, kháng viêm, ổn định huyết áp, điều hòa mỡ máu, bảo vệ gan và phòng ngừa ung thư.
Một nghiên cứu tại Đại học Kyoto (Nhật Bản) trên 48 bệnh nhân ung thư cho thấy chiết xuất nấm linh chi giúp tăng số lượng tế bào NK (natural killer) và cải thiện cảm giác mệt mỏi sau hóa trị. Tại Hàn Quốc, thử nghiệm trên người cao tuổi dùng nấm linh chi 12 tuần cho thấy tăng đáp ứng miễn dịch và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Ở Việt Nam, Viện Dược liệu từng khảo sát trên nhóm người dùng trà chiết xuất từ nấm linh chi và ghi nhận giảm nhẹ cholesterol và men gan, tuy nhiên hiệu quả phụ thuộc lớn vào nguồn gốc nấm và cách chiết xuất.Cái hay của nấm linh chi là tác động đa chiều, vừa tăng cường miễn dịch, vừa điều hòa phản ứng viêm. Đó là lý do y học hiện đại gọi nó là adaptogen, tức chất giúp cơ thể thích nghi.
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Minh ở Viện Dược liệu Việt Nam khẳng định: “Chiết xuất nấm linh chi có khả năng ức chế hấp thu glucose, tăng nhạy cảm insulin, và giảm tích lũy lipid. Một số thử nghiệm lâm sàng nhỏ cho thấy hiệu quả tốt khi dùng kết hợp với chế độ ăn lành mạnh”.
Một trong những tác dụng nổi bật của nấm linh chi trong đời sống hiện đại là hỗ trợ tim mạch và huyết áp. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng linh chi đều đặn có thể giúp giảm mỡ máu, hạn chế xơ vữa động mạch, cải thiện lưu thông máu, từ đó giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não.
Ngoài ra, linh chi còn giúp bảo vệ gan, thanh lọc độc tố, đặc biệt hữu ích cho người thường xuyên sử dụng rượu bia hoặc thuốc tây dài ngày. Một số người bệnh tiểu đường cũng sử dụng linh chi như liệu pháp hỗ trợ, vì hoạt chất trong linh chi giúp ổn định đường huyết và tăng hiệu quả của insulin.
Trà linh chi càng ngày càng phổ biến trong đời sống. Ảnh: TL
Trong lĩnh vực làm đẹp và chống lão hóa, linh chi được ví như “thần dược dưỡng nhan”. Nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh, linh chi giúp trung hòa các gốc tự do (nguyên nhân chính gây ra lão hóa da và suy giảm chức năng tế bào). Nhiều phụ nữ trung niên sử dụng linh chi để giữ gìn sắc vóc, cải thiện làn da, làm mờ vết nám và giúp giấc ngủ sâu hơn. Một làn da khỏe mạnh, tinh thần an nhiên, giấc ngủ trọn vẹn, đó chính là những gì nấm linh chi mang lại cho người sử dụng đều đặn.
Tuy nhiên, để có được nấm linh chi đảm bảo chất lượng, người tiêu dùng cũng cần kỹ năng nhận biết cơ bản. Thứ nhất, sản phẩm phải có chứng nhận kiểm nghiệm hoạt chất về hàm lượng polysaccharide, triterpenoid rõ ràng. Thứ hai, được kiểm tra kim loại nặng, vi sinh, aflatoxin. Thứ ba, có chứng nhận hữu cơ (Organic USDA-NOP, EU, JAS) hoặc phát triển bền vững (ESG, Carbon Neutral).
Tiến sĩ Lê Hoàng Thế, một chuyên gia công nghệ sinh học của VOS Holdings, cho rằng: “Chất lượng nấm linh chi phụ thuộc rất nhiều vào giai đoạn thu hái và công nghệ sấy. Một số đơn vị tại Việt Nam hiện đã ứng dụng công nghệ sấy vi sóng tần số thấp, giúp bảo toàn hoạt chất gấp 2–3 lần so với sấy nhiệt truyền thống”
Khi con người ngày càng hướng đến lối sống lành mạnh và đề cao phòng bệnh hơn chữa bệnh, nấm linh chi đã trở thành một phần của phương pháp chăm sóc sức khỏe tự nhiên. Không chỉ xuất hiện trong các hiệu thuốc Đông y, linh chi còn có mặt trong siêu thị, quà tặng biếu tết, và cả những ly trà buổi sáng của người trung niên. Hình ảnh một bình trà linh chi thơm nhẹ, màu nâu đỏ, tỏa hơi ấm trong gian bếp nhỏ, như gợi lại tinh thần dưỡng sinh của người xưa “ăn để sống khỏe, uống để sống lâu, sống thiện để sống an nhiên”.
