Người trẻ đột quỵ được xem là một hiện tượng của xã hội hiện đại. Các dữ liệu quốc tế cho thấy tuổi trung bình bị đột quỵ dao động từ 70 đến 75. Thế nhưng, sau trường hợp tử vong ở tuổi 56 của chuyên gia công nghệ Hoàng Nam Tiến vào ngày 31/7, thì trường hợp tử vong ở tuổi 34 của doanh nhân Nguyễn Đức Nhật Thuận (người sáng lập thương hiệu ẩm thực Cà Mèn) vào chiều 2/11, đã trực tiếp báo động về thực trạng người trẻ đột quỵ.
Đột quỵ có nhiều dấu hiệu báo trước mà mỗi người cần lưu ý. Ảnh: TL
Trong những năm gần đây, người trẻ đột quỵ không còn cá biệt. Nhiều trường hợp người ở độ tuổi 20-40, đã phải nhập viện cấp cứu vì tai biến mạch máu não. Thống kê về người trẻ đột quỵ ở Việt Nam, theo một số nghiên cứu của Bệnh viện Bạch Mai và Đại học Y Dược TP.HCM, khoảng 10-15% số ca đột quỵ thuộc nhóm người dưới 40 tuổi.
Vì sao người trẻ đột quỵ càng ngày càng gia tăng? Nguyên nhân chính nằm ở sự thay đổi lối sống. Người trẻ ngày nay phải đối mặt với áp lực công việc, học tập, stress kéo dài, chế độ ăn nhiều chất béo, ít rau xanh, lười vận động và thiếu ngủ. Bên cạnh đó, việc lạm dụng rượu bia, thuốc lá, cà phê, thức khuya chơi game hoặc làm việc quá sức cũng khiến hệ tim mạch và thần kinh bị tổn hại nghiêm trọng. Không ít trường hợp thanh niên mắc đột quỵ do sử dụng chất kích thích, thuốc giảm cân, hoặc tập thể hình quá mức dẫn đến tăng huyết áp đột ngột.
Y học đã xác định nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ. Thứ nhất là bệnh lý nền, dù ít được phát hiện ở độ tuổi thanh niên nhưng vẫn tồn tại như cao huyết áp, rối loạn lipid máu, bệnh tim bẩm sinh, đái tháo đường hay rối loạn đông máu. Thứ hai là lối sống không lành mạnh, đặc biệt ở môi trường đô thị: ăn uống thất thường, thức khuya, ít vận động, lạm dụng đồ ăn nhanh và nước ngọt có gas. Thứ ba là căng thẳng tâm lý kéo dài, một yếu tố âm thầm nhưng có sức tàn phá lớn. Khi stress kéo dài, cơ thể tiết ra nhiều hormone cortisol, làm tăng nhịp tim, huyết áp và nguy cơ hình thành cục máu đông - yếu tố trực tiếp dẫn đến đột quỵ.
Ngoài ra, các yếu tố di truyền cũng đóng vai trò nhất định. Nếu trong gia đình có người từng bị đột quỵ, khả năng mắc bệnh ở thế hệ sau sẽ cao hơn trung bình. Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc tránh thai ở phụ nữ trẻ, nhất là khi kết hợp với hút thuốc lá, có thể làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối và gây tắc mạch máu não.
Một trong những yếu tố dẫn đến hệ lụy người trẻ đột quỵ là sự chủ quan. Người trẻ không nhận ra hoặc bỏ qua các dấu hiệu sớm của đột quỵ. Trên thực tế, cơ thể thường gửi đi những “tín hiệu cầu cứu” trước khi thảm họa xảy ra. Có thể nhắc đến mấy dấu hiệu điển hình. Thứ nhất, đột ngột yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể, nhất là ở mặt, tay hoặc chân. Thứ hai, nói khó, nói ngọng hoặc không hiểu lời người khác nói. Thứ ba, mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân. Thứ tư, mờ mắt hoặc mất thị lực tạm thời ở một hoặc cả hai bên mắt. Thứ năm, mất ý thức thoáng qua, lú lẫn, buồn nôn, nôn ói.
Để tránh đột quỵ, người trẻ cần chú ý quy tắc “FAST” được khuyến cáo trên toàn thế giới. Trong đó, F (Face) mặt méo một bên, A (Arms) tay yếu, không nâng được. S (Speech) nói khó, nói ngọng, T (Time) thời gian quý báu để gọi cấp cứu ngay lập tức.
Nếu được đưa đến bệnh viện trong “cửa sổ vàng” 3-4,5 giờ kể từ khi khởi phát, bệnh nhân có cơ hội hồi phục cao nhờ được điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết hoặc can thiệp mạch máu não. Ngược lại, chậm trễ dù chỉ 1 giờ có thể khiến vùng não bị tổn thương không thể hồi phục, dẫn đến tàn tật suốt đời hoặc tử vong.
Phòng ngừa luôn là biện pháp hiệu quả và tiết kiệm nhất. Để tránh nguy cơ đột quỵ, người trẻ cần bắt đầu từ việc thay đổi lối sống. Duy trì chế độ ăn lành mạnh, giảm tối đa thức ăn nhanh, đồ chiên xào, thịt đỏ và muối. Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và cá. Tập thể dục thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày. Những hoạt động nhẹ như đi bộ, bơi lội, yoga, đạp xe đều có tác dụng cải thiện tuần hoàn máu và giảm căng thẳng.
Người trẻ thường không đo huyết áp định kỳ, dẫn đến bỏ sót các dấu hiệu tăng huyết áp tiềm ẩn, một trong những “sát thủ thầm lặng” gây đột quỵ. Đồng thời, lưu ý đến giấc ngủ, vì giấc ngủ giúp não bộ nghỉ ngơi và duy trì ổn định hoạt động tim mạch. Đặc biệt, hãy giữ tinh thần lạc quan, giảm stress bằng cách nghỉ ngơi hợp lý, duy trì các hoạt động giải trí lành mạnh và xây dựng mối quan hệ tích cực.
Trước diễn biến người trẻ đột quỵ, ai cũng cần khám sức khỏe định kỳ ít nhất mỗi năm một lần. Việc tầm soát các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường sẽ giúp phát hiện sớm và điều chỉnh kịp thời. Với những người có tiền sử gia đình bị đột quỵ hoặc mắc bệnh tim mạch, nên được bác sĩ chuyên khoa theo dõi thường xuyên hơn.
Đột quỵ không chừa bất kỳ cá nhân nào. Có những trường hợp vận động viên, doanh nhân trẻ, thậm chí sinh viên đang khỏe mạnh bỗng gục ngã chỉ trong vài phút vì tắc mạch máu não. Đó là minh chứng cho việc sức khỏe không chỉ nằm ở vẻ ngoài mà còn ở sự cân bằng bên trong cơ thể và tâm trí. Đột quỵ có thể đến bất ngờ, nhưng không bao giờ vô cớ. Nó là kết quả của sự tích tụ lâu ngày từ lối sống sai lầm và sự chủ quan.
