'Chung cư lợn' mở hướng phát triển chăn nuôi hiện đại

Việt Nam và Trung Quốc giữ vai trò quan trọng trên bản đồ chăn nuôi toàn cầu

Chia sẻ tại Diễn đàn đổi mới ngành chăn nuôi lợn Trung Quốc - Việt Nam, vừa diễn ra tại Hà Nội, TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho hay, Việt Nam và Trung Quốc có nhiều điểm tương đồng nổi bật trong ngành chăn nuôi. Cả hai đều là láng giềng trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, thị trường có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh và nhu cầu sản phẩm chăn nuôi cao nhất thế giới.

Về quy mô, Trung Quốc hiện dẫn đầu thế giới với tổng đàn lợn khoảng 640 triệu con, trong đó hơn 40 triệu lợn nái. Việt Nam đứng thứ 6 với khoảng 60 triệu lợn thịt và hơn 2,5 triệu lợn nái. Đàn thủy cầm của Việt Nam cũng đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc.

Sự đa dạng sinh học và cơ cấu kinh tế - xã hội tương đồng giúp ngành chăn nuôi hai nước sở hữu hầu hết các loại vật nuôi phổ biến, từ trâu, bò, dê, cừu đến gia cầm, ong, tằm, thậm chí cả các vật nuôi đặc thù như giun, dế. Trong tiêu dùng, thịt lợn vẫn chiếm ưu thế tuyệt đối trong khẩu phần thực phẩm của người dân hai nước.

Tuy nhiên, cả Việt Nam và Trung Quốc đều phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, đặc biệt là ngô, đậu tương, khô dầu, bột thịt và bột xương. Cả hai quốc gia cũng từng chịu thiệt hại nặng nề do dịch tả lợn Châu Phi (ASF), bùng phát tại Trung Quốc năm 2018 và tại Việt Nam năm 2019, khiến phương thức chăn nuôi phải thay đổi căn bản, hướng tới mô hình an toàn sinh học.

Nếu như Trung Quốc đã sớm làm chủ nhiều công nghệ tiên tiến như “trại thông minh” và “trại an toàn sinh học”, giúp nhanh chóng khôi phục đàn lợn sau dịch và giữ vững vị trí số 1 thế giới, thì Việt Nam mới bắt đầu chuyển mình mạnh mẽ từ khi mở cửa hội nhập đầu thập niên 1990. Thời điểm đó, Trung Quốc đã xuất hiện nhiều doanh nghiệp chăn nuôi nội địa lớn như: Newhope, Ehope…, trong khi Việt Nam mới ghi nhận sự đầu tư ban đầu của các Tập đoàn nước ngoài như: C.P, Proconco, Guyomarc’h…

TS. Nguyễn Xuân Dương khẳng định: “Khoa học - công nghệ không lựa chọn quốc gia, nhưng mỗi nước, mỗi doanh nghiệp cần lựa chọn giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn để đạt hiệu quả tối ưu. Hợp tác Việt Nam - Trung Quốc trong lĩnh vực này sẽ mang lại lợi ích chung và thúc đẩy ngành chăn nuôi lợn phát triển bền vững”.

Tiềm năng song hành cùng thách thức

GS.TS Triệu Cẩm Thượng cho hay, trong top 20 tập đoàn chăn nuôi lợn lớn nhất Trung Quốc, có tới 16 doanh nghiệp đã thiết lập cơ sở sản xuất tại Quảng Tây. Năm 2024, toàn tỉnh có 10 doanh nghiệp đạt sản lượng xuất chuồng trên 1 triệu con, trong đó 6 doanh nghiệp vượt ngưỡng 2 triệu con. Nhóm 20 doanh nghiệp đầu ngành duy trì hơn 1,13 triệu con nái sinh sản, chiếm hơn 50% tổng đàn toàn khu vực và sản lượng lợn xuất chuồng đạt hơn 30 triệu con, tương đương hơn 83% sản lượng của cả tỉnh.

Hệ thống giống của Quảng Tây cũng thuộc hàng tiên tiến nhất. Hiện, tỉnh Quảng Tây duy trì 173 trại lợn giống được cấp phép, sản lượng hàng năm đạt 300.000 con giống. Trong số này có 4 trại giống hạt nhân cấp quốc gia và 2 trạm đực giống hạt nhân cấp quốc gia.

Tổng số đực giống hạt nhân toàn Trung Quốc đạt 5.400 con, riêng Quảng Tây duy trì 1.603 con, chiếm 29,7%, tỷ lệ cao hàng đầu cả nước.

Là một quốc gia đứng đầu thế giới về quy mô đàn lợn, Trung Quốc cũng đang phải đối diện với hàng loạt thách thức trong quá trình phát triển ngành chăn nuôi.

Thách thức đầu tiên và cũng là mối lo ngại lớn nhất là ASF. Năm 2024, tỷ lệ tái phát ASF tại các tỉnh biên giới của Trung Quốc vẫn ở mức 8%, cho thấy dịch bệnh chưa được kiểm soát triệt để, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát trở lại và gây thiệt hại lớn cho ngành.

Một vấn đề đáng chú ý khác là sự phụ thuộc gần như tuyệt đối vào nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu. Tỷ lệ nhập khẩu khô đậu nành - nguyên liệu chủ lực cho sản xuất thức ăn gia súc của Trung Quốc hiện vượt 85%. Điều này khiến chi phí sản xuất chịu tác động mạnh từ biến động giá trên thị trường quốc tế và gia tăng rủi ro về an ninh nguồn cung.

Song song đó, việc áp dụng các quy chuẩn môi trường mới như Tiêu chuẩn GB 18596-2023 đặt ra yêu cầu nâng cấp hệ thống xử lý chất thải và bảo vệ môi trường. Theo ước tính, chi phí để đáp ứng các tiêu chuẩn này có thể làm tăng chi phí sản xuất thêm 15 - 20%, gây áp lực không nhỏ cho các doanh nghiệp và trang trại.

Biến đổi khí hậu cũng là yếu tố khiến ngành chăn nuôi lợn Trung Quốc phải điều chỉnh hoạt động sản xuất. Những đợt nắng nóng cực đoan gây sốc nhiệt cho đàn lợn, ảnh hưởng đến sức khỏe, năng suất và chất lượng thịt. Điều này đòi hỏi các giải pháp kỹ thuật tiên tiến để kiểm soát tiểu khí hậu chuồng trại và bảo vệ đàn vật nuôi. 

Những thách thức trên đã thúc đẩy Trung Quốc đầu tư phát triển vào quy mô và công nghệ phòng dịch, đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu, nâng cấp hạ tầng môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu để duy trì vị thế dẫn đầu và phát triển bền vững.

Bài học đột phá từ công nghệ chọn giống đến mô hình "chung cư lợn"

Để thích ứng, Trung Quốc đã đẩy mạnh phát triển khoa học công nghệ, đặc biệt ở mảng chọn giống và kiểm soát dịch bệnh. Nổi bật là việc tự nghiên cứu và phát triển thành công chip gen mật độ cao T100K với độ phân giải vượt trội, nâng từ chuẩn 55K truyền thống lên 100K, giúp phân tích gen chính xác hơn với mức độ tự động hóa cao và chi phí thấp. 

Ngoài ra, các nhà khoa học Trung Quốc đã tạo ra giống lợn chỉnh sửa gen kháng bệnh tai xanh đầu tiên trong nước, sở hữu quyền sở hữu trí tuệ độc lập, có khả năng kháng hoàn toàn các chủng virus tai xanh độc lực cao và biến dị. Giống lợn này đã được cấp chứng nhận an toàn sinh học, đảm bảo không phát thải mầm bệnh ra môi trường, mở ra hướng đi mới trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và an toàn dịch bệnh cho ngành chăn nuôi. 

Một điểm sáng đột phá khác chính là mô hình trang trại nhà tầng chăn nuôi lợn, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và đảm bảo an toàn sinh học.

Ông Wei Jiangcheng, Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ Yingzi Quảng Châu cho biết, khác với mô hình truyền thống, hệ thống này được thiết kế theo chuỗi khép kín, tích hợp từ nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi, khu nhân giống, khu nuôi thương phẩm, nhà máy giết mổ, chế biến sâu cho đến khâu thương mại. Nhờ tổ chức sản xuất theo chiều cao, lượng lợn ra vào được giảm thiểu đáng kể, hạn chế tối đa tiếp xúc giữa người - vật nuôi - môi trường, đồng thời hệ thống thông gió nhiều hướng được bố trí tách biệt giúp cắt đứt các đường lây nhiễm dịch bệnh. 

Đồng thời, công nghệ quản lý kết hợp phần cứng và phần mềm thông minh cho phép tự động hóa tới 80% quy trình, giảm nhu cầu nhân công và chi phí đầu vào, đồng thời kết nối dữ liệu trực tuyến theo thời gian thực để tối ưu hóa quản trị.

“Với hiệu quả sử dụng đất, giá trị đàn lợn ổn định và khả năng cung ứng thực phẩm an toàn, mô hình được kỳ vọng sẽ trở thành xu hướng phát triển mới của ngành chăn nuôi lợn hiện đại”, ông Wei Jiangcheng nói thêm.

"Diễn đàn đổi mới ngành chăn nuôi lợn Trung Quốc - Việt Nam" do Liên minh Đổi mới Công nghiệp thịt lợn Trung Quốc - ASEAN, Công ty Triển lãm công nghiệp chăn nuôi lợn thế giới phối hợp tổ chức. Bên cạnh đó, có sự hỗ trợ học thuật từ Trường Đại học Quảng Tây (Trung Quốc), Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh và hỗ trợ truyền thông từ Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam.