Chất lượng nước thuỷ lợi liên quan sức khoẻ giống nòi

Né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, chưa vào cuộc

Theo ông Vũ Phương Nam, chuyên viên Viện Quy hoạch Thuỷ lợi (Tổng cục Thuỷ lợi, Bộ NN-PTNT), kết quả đo lường, đánh giá chất lượng nước tại hệ thống Bắc Nam Hà từ năm 2005 đến nay cho thấy, diễn biến môi trường trên hệ thống thuỷ nông Bắc Nam Hà ngày càng phức tạp do sự phát triển nóng của các khu đô thị, các làng nghề...

Vi phạm xả rác thải trên kênh tiêu thuỷ lợi BH10 tại xã Liêm Chung, TP Phủ Lý, tỉnh Hà Nam

Trong khi đó, quy hoạch chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển nên hệ thống tiêu thoát nước của các thành phố, khu đô thị, khu công nghiệp, làng nghề hầu hết không được xử lý mà trực tiếp xả thải ra các kênh thuỷ lợi, gây ô nhiễm nguồn nước trong hệ thống. Thông qua kết quả phân tích đều không đủ tiêu chuẩn về chất lượng nước dùng trong sản xuất nông nghiệp cũng như các mục đích sử dụng khác.

Ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc Cty TNHH MTV Khai thác công trình thuỷ lợi (KTCTTL) Bắc Nam Hà, cho biết theo tài liệu của các đơn vị trong hệ thống Bắc Nam Hà cung cấp, có 394 điểm xả thải, trong đó có 370 điểm xả thải không phải xin cấp phép, còn lại 24 điểm xả nước thải công nghiệp, bệnh viện, các đơn vị chưa xác định được số trường hợp phải cấp phép.

Đối với các trục kênh tưới, hiện nay kênh Hữu Bị, Cốc Thành đang trong tình trạng xả rác thải trực tiếp xuống lòng kênh từ các khu chợ, dân cư tập trung, gây ô nhiễm nguồn nước tưới và ách tắc dòng chảy nghiêm trọng.

Ông Dũng cho rằng, trách nhiệm quản lý nhà nước đối với chính quyền cấp xã, thị trấn chưa cao, một số xã ký hợp đồng với các hộ dân, doanh nghiệp thuê đất trong phạm vi bảo vệ công trình thuỷ lợi để làm xưởng, bến bãi. Việc ngăn chặn vi phạm chưa kịp thời, chưa quyết liệt, né tránh, chưa có sự vào cuộc đồng bộ. Còn UBND các tỉnh, TP có văn bản chỉ đạo các địa phương xử lý vi phạm, nhưng chưa chú trọng đến kiểm tra, giám sát kết quả thực hiện.

Trong khi đến nay UBND tỉnh Nam Định vẫn chưa ban hành quy định phạm vi công trình thuỷ lợi trên địa bàn, nên không có căn cứ pháp lý để Cty KTCTTL kiến nghị các cấp có thẩm quyền xử lý vi phạm. Cty Bắc Nam Hà đề nghị UBND tỉnh Nam Định chỉ đạo các địa phương quy định tạm thời khoảng lưu không từ 8 - 10m, khi giao diện tích đất có vị trí tiếp giáp công trình thuỷ lợi cho các tổ chức, cá nhân sử dụng.

Đồng thời, đề nghị UBND huyện Mỹ Lộc chỉ đạo UBND xã Mỹ Trung thu hồi đất đã giao thầu cho các hộ dân trái pháp luật (diện tích gần 6.000m2) thuộc hành lang bảo vệ công trình đầu mối trạm bơm Hữu Bị để giao cho Cty Bắc Nam Hà quản lý.
 

Nhiều chỉ tiêu vượt ngưỡng nhiều lần

Ông Nguyễn Văn Tỉnh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuỷ lợi cho biết: Hiện nay, chất lượng nước ở rất nhiều công trình thuỷ lợi ở ĐBSH không đảm bảo yêu cầu phục vụ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản và sinh hoạt. Ngay trong hệ thống thuỷ nông Bắc Nam Hà, nhiều chỉ tiêu quan trọng như NH4, DO, Coli, COD, BOD5, Fecal... vượt ngưỡng tiêu chuẩn cho phép. Đây là vấn đề rất nghiêm trọng. Bởi, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và định hướng của Bộ NN-PTNT, Việt Nam cần hình thành một nền sản xuất nông nghiệp sạch, hữu cơ. Nếu không có nước sạch (một yếu tố đầu vào quan trọng) thì không thể thực hiện được.

Cũng theo ông Tỉnh, mặc dù chúng ta đã có cơ sở pháp lý để xử phạt vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thuỷ lợi (điển hình là Nghị định 139/2013/NĐ-CP), nhưng tính khả thi của văn bản pháp lý này còn thấp và chưa thực sự đi vào cuộc sống.

Bộ NN-PTNT đang trình Chính phủ sửa đổi một số quy định tại Nghị định 139, đồng thời Bộ cũng đã xây dựng và trình Luật Thuỷ lợi lên Chính phủ, đang chờ Quốc hội xem xét, thông qua trong tháng 6/2017. Trong Luật Thuỷ lợi, vấn đề xử lý vi phạm công trình thuỷ lợi được ưu tiên hàng đầu. Hi vọng qua những động thái mạnh mẽ này, chúng ta sẽ giải quyết được những vấn đề bức xúc của ngành.

Ông Nguyễn Phùng Hoan, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định, cho rằng: Kể từ khi được hình thành năm 1972 đến nay, hệ thống thủy lợi Bắc Nam Hà đã đóng góp rất quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Phần lớn diện tích nông nghiệp ở phía bắc sông đào đều phụ thuộc vào sự vận hành của hệ thống Bắc Nam Hà để tưới cho nông nghiệp, thuỷ sản và sinh hoạt.

Tuy nhiên trong quá trình phát triển sản xuất, nhận thức của người dân và trách nhiệm của những người làm quản lý chưa cao nên tình hình vi phạm công trình ngày càng diễn ra nghiêm trọng, gây ách tắc dòng chảy, việc tiêu nước trong mùa úng và cấp nước trong mùa khô gặp khó khăn. Hiện Nam Định đang tiến hành rà soát toàn bộ vi phạm tại tất cả các địa phương. Sắp tới, tỉnh sẽ quy trách nhiệm cho từng cấp theo phân cấp quản lý để xử lý thật nghiêm, kiên quyết, không để vi phạm mới phát sinh.