Những giống mới nâng tầm cây cà phê

Theo TS Phan Việt Hà, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), tính đến nay, Viện đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận 9 dòng vô tính giống cà phê vối gồm TR4, TR5, TR6, TR7, TR8, TR9, TR11, TR12, TR13.

Trong  đó, các giống TR4, TR5, TR6, TR7, TR8 được công nhận chính thức và đưa vào sản xuất từ  năm 2006, có tầm chín trung bình từ đầu tháng 11 đến giữa tháng 12, riêng giống TR6 có thời gian chín từ đầu tháng 1 đến đầu tháng 2 năm sau.

Các giống TR9, TR11, TR12 và TR13 được công nhận chính thức và đưa vào sản xuất năm 2011, trong đó giống TR9, TR11, TR12 có thời gian chín từ giữa tháng 11 đến cuối tháng 12, riêng giống TR13 có thời gian chín tập trung vào giữa tháng 11 đến đầu tháng 12.

Bên cạnh đó, giống cà phê vối TR14, TR15 được công nhận sản xuất thử vào năm 2016, các giống này có thời gian chín từ đầu tháng 1 đến đầu tháng 2 năm sau. Một giống hạt lai cũng đã được công nhận chính thức vào năm 2015 là TRS1. Đây là gống được tạo ra từ 4 dòng vô tính TR4, TR9, TR11, TR12 bằng phương pháp lai tổng hợp có kiểm soát (tưới nước cách ly vào thời điểm hoa nở), có đặc tính nhân giống bằng hạt. Giống TRS1 có thời gian chín từ tháng 11 - 12.

Giống hạt lai TRS1 hiện rất phổ biến trong sản xuất, giống này có đặc điểm tạo ra cây giống khỏe, năng suất trung bình đạt 4 - 5 tấn/ha, nếu được thâm canh cao có thể đạt đến 6 tấn/ha, người dân có thể tự ươm giống bằng hạt ở nhà nên rất dễ phổ biến. 

Hai giống TR14 và TR15 có đặc tính chín rất muộn, sau Tết Nguyên Đán mới thu hoạch, những giống này chất lượng rất tốt. Ưu điểm của giống TR14 và TR15 là rất chịu hạn, tiết kiệm được nước tưới.

Ngoài ra, có 2 giống vô tính đã được công nhận lưu hành đặc cách vào năm 2021 là giống cà phê vối xanh lùn và cà phê dây. Giống cà phê xanh lùn có chất lượng rất tốt, phù hợp với xu hướng sản xuất cà phê đặc sản.

Theo TS Phan Việt Hà, các giống cà phê vối nói trên có năng suất trung bình 4,5 - 7 tấn/ha, kháng bệnh gỉ sắt cao đến rất cao, chất lượng tốt, hạt loại R1 chiếm từ 70 - 90%.

“Chúng tôi dựa vào đặc trưng của mỗi giống cà phê vối để khuyến cáo bộ giống chín sớm, chín trung bình hoặc chín muộn, từ đó bố trí cơ cấu giống phù hợp cho từng vùng, từng mục tiêu và từng giai đoạn canh tác”, TS Phan Việt Hà cho biết.

Hiện nay, sản xuất cà phê gặp khó khăn do thiếu lao động trong mùa thu hoạch, nếu nông dân xác định các bộ giống chín sớm, chín muộn hoặc giống trung bình để thiết lập vườn cây ngay từ đầu thì có thể cho cà phê thu hoạch rải vụ, giải quyết được bài toán thiếu lao động mùa thu hoạch.

“Thời gian qua, các giống cà phê do WASI nghiên cứu chọn tạo đã được các đơn vị, cá nhân sử dụng làm nguyên liệu tham gia các kỳ thi cà phê đặc sản và đạt các giải thưởng cao trong và ngoài nước”, TS Hà chia sẻ.

Theo PGS.TS Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, vùng Tây Nguyên chiếm đến 95% diện tích cà phê cả nước, năng suất cà phê đạt xấp xỉ 3 tấn nhân/ha, trong khi năm 2021 năng suất cà phê ở Việt Nam mới chỉ đạt 2,2 tấn nhân/ha, chỉ trong vòng 4 năm mà năng sất cà phê nâng lên như vậy là điều không dễ. Đặc biệt, các giống cà phê được đưa vào sản xuất ở Tây Nguyên 100% là giống của WASI chọn tạo, đây là nỗ lực lớn của các nhà khoa học”.