Đặt nền móng ban đầu
Sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất, do nhu cầu tăng cao về các loại nông sản, Chính phủ Pháp thực hiện hàng loạt dự án nông nghiệp, chủ yếu tập trung vào phát triển cây công nghiệp ở các nước thuộc địa. Để thực hiện các dự án ấy, Chính phủ Pháp thành lập hàng loạt cơ sở nghiên cứu khoa học ở chính quốc, Châu Phi và Châu Á.
Trong bối cảnh ấy, Viện Khảo cứu Nông lâm Đông Dương đã được thành lập vào ngày 2/4/1925 tại Sài Gòn. Đây là viện nghiên cứu khoa học về nông, lâm nghiệp đầu tiên và duy nhất ở Đông Dương trong thập niên 1920.
Nhiều giống điều chất lượng tốt, năng suất cao của IAS đang được trồng phổ biến ở nhiều địa phương. Ảnh: Lê Bình.
Sau khi thành lập, Viện Khảo cứu Nông lâm Đông Dương đã bắt tay thực hiện nhiều nhiệm vụ khoa học cũng như phát triển năng lực nghiên cứu.
Từ khi thành lập đến năm 1945, Viện đã đặt nền móng ban đầu cho các chuyên ngành khoa học về nông nghiệp ở Việt Nam thông qua nhiều công trình khoa học như phân loại các bệnh hại trên cây trồng, mô tả vị trí địa lý các vùng sản xuất nông nghiệp của Đông Dương, sách chuyên khảo về đất đỏ và đất bazan Đông Dương, nghiên cứu về hóa học và công nghệ chế biến lúa gạo, sổ tay canh tác lúa, nghiên cứu về hồ tiêu...
Từ năm 1945 đến tháng 4 năm 1975, Viện Khảo cứu Nông lâm Đông Dương đã nhiều lần thay đổi tên gọi như Nha Khảo cứu và Sưu tầm Nông lâm, Nha Khảo cứu và Sưu tầm Nông lâm súc (năm 1956) rồi Viện Khảo cứu Nông nghiệp (năm 1968).
Trong giai đoạn đầy biến động này, Viện đã có nhiều hoạt động khoa học, đóng góp quan trọng vào sự phát triển nông nghiệp phía Nam như lập bản đồ đất đai châu thổ sông Cửu Long, lập bản đồ sử dụng đất miền Nam Việt Nam, lập bản đồ các loài thảo mộc miền Nam... Các nhà khoa học của Viện đã đề cập tới vấn đề suy thoái đất, vai trò của trồng rừng, xây dựng cơ cấu cây trồng phục vụ phát triển chăn nuôi, chọc lọc các giống lúa triển vọng đang sản xuất ở miền Nam.
Ngoài các hoạt động nghiên cứu cơ bản, Viện đã tiến hành du nhập nhiều giống cây trồng, vật nuôi có năng suất cao vào miền Nam Việt Nam và tiến hành khảo nghiệm, trình diễn. Nhiều giống du nhập đã nhanh chóng thích nghi và trở thành giống chủ lực trong sản xuất như giống bắp Guatamala Golden, các gống khoai lang Tainung 57, Hsinchu 1, Okinawa… Công tác khảo nghiệm các giống khoai tây như Saphir, Rheinhort, Cosima, Delta A tại Tùng Nghĩa đã làm tiền đề xây dựng vùng sản xuất khoai tây sau này tại Trung tâm Thực nghiệm nông sản Hưng Lộc và Đà Lạt.
Các nhà khoa học của IAS trao đổi về một đề tài đang thực hiện. Ảnh: Lê Bình.
Ngoài công tác du nhập giống, trong giai đoạn này, Viện đã bắt đầu thực hiện các hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học như hợp tác với Đài Loan, Hoa Kỳ… để nghiên cứu lúa, mía, thủy nông, hợp tác với Hàn Quốc về phát triển rau, hoa ở miền Nam.
Đặc biệt, khi thế giới diễn ra cách mạng xanh lần thứ nhất đối với lúa mì, lúa nước và một số loài cây trồng khác, Viện đã du nhập giống lúa IR5 hay còn gọi là Thần Nông 5 và đưa ra sản xuất, bắt đầu cuộc cách mạnh xanh ở miền Nam. Đồng thời, Viện cũng phát triển thành công giống IR8 (Thần Nông 8) - giống lúa thần kỳ của cách mạng xanh thời bấy giờ, ban đầu thử nghiệm trên vùng lúa cạn, sau đó phát triển rộng khắp ở Đồng bằng sông Cửu Long và là giống chủ lực trong thời gian khá dài.
Vượt qua giai đoạn gian khó sau chiến tranh
Sau ngày thống nhất đất nước, một số cán bộ khoa học nông nghiệp ở vùng giải phóng và miền Bắc đã tham gia tiếp quản Viện Khảo cứu Nông nghiệp. Khi ấy, Viện được đổi tên thành Viện Khoa học Nông nghiệp phía Nam. Đến đầu năm 1977, Viện lại được đổi tên thành Viện Kỹ thuật Nông nghiệp miền Đông Nam Bộ. 4 năm sau đó, vào tháng tháng 8 năm 1981, Viện Kỹ thuật Nông nghiệp miền Đông Nam Bộ hợp nhất với cơ sở 2 của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam để trở thành Viện Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam.
Khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, Viện đã có 2 lần thay đổi tên gọi. Năm 1990, Viện được đổi tên thành Viện Khoa học Nông nghiệp miền Nam và 8 năm sau đó, vào ngày 27 tháng 5 năm 1998, Viện được mang tên mới cho đến ngày nay là Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam, tên tiếng Anh là Institute of Agricultural Sciences for Southern Vietnam (IAS).
Những năm đầu sau ngày thống nhất đất nước, tập thể cán bộ khoa học của Viện vượt qua vô vàn khó khăn, thiếu thốn, tập trung ngay vào nghiên cứu, góp phần giải quyết vấn nạn thiếu lương thực thực phẩm nghiêm trọng sau chiến tranh. Trong đó, các nghiên cứu cơ bản về bảo vệ thực vật đã góp phần tích cực và hiệu quả vào công tác phòng chống dịch rầy nâu và các bệnh hại lúa trong đợt dịch rầy nâu nghiêm trọng ở Đồng bằng sông Cửu Long những năm 1977 - 1979.
Dù đối mặt với nhiều khó khăn, thiếu thốn trong những năm đầu sau ngày thống nhất đất nước, Viện đã mở rộng hợp tác quốc tế khá ấn tượng. Trong đó có những dự án đã không chỉ thúc đẩy sự phát triển của Viện cả về cơ sở vật chất và nguồn nhân lực mà còn giúp Viện tạo dựng uy tín với sản xuất nông nghiệp phía Nam.
Điển hình như Dự án củng cố cơ sở vật chất của PNUD, Viện trợ và phát triển bắp (PNUD); hợp tác với Liên Xô thông qua dự án VIR trong bảo tồn tài nguyên di truyền thực vật; hợp tác nghiên cứu đất phèn thông qua dự án (ISA/FOS/DTM) do Vương quốc Bỉ tài trợ thực hiện tại Đồng Tháp Mười; các dự án của UNDP, Pháp, Hà Lan, Úc... Đây cũng là cơ sở quan trọng để Viện tiếp tục đẩy mạnh hợp tác quốc tế với nhiều tổ chức, viện, trường... trong những giai đoạn sau này.
Nghiên cứu giống rau tại Trung tâm Khoa tây, Rau và Hoa - Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam. Ảnh: Lê Bình.
Vì nền nông nghiệp thịnh vượng và bền vững
Từ ngày thống nhất đất nước đến nay, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam đã thực hiện nhiều nhiệm vụ khoa học quan trọng, đóng góp to lớn vào sự phát triển của ngành nông nghiệp các tỉnh, thành phía Nam, từ sản xuất cây lương thực, cây công nghiệp, rau màu, bảo vệ thực vật tới chăn nuôi gia súc, gia cầm...
Bên cạnh đó, IAS đã có nhiều thành tựu đáng ghi nhận trong đào tạo nguồn nhân lực cho ngành nông nghiệp. Kể từ khi được Chính phủ giao nhiệm vụ đào tạo trên đại học vào tháng 12 năm 1992, trong hơn 30 năm qua, Viện đã đào tạo gần 60 tiến sĩ nông nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực chuyên sâu như di truyền và chọn giống cây trồng, khoa học đất, khoa học cây trồng, công nghệ sinh học, chăn nuôi…
Những đóng góp của Viện đã được Nhà nước ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý, gồm: Huân chương Lao động hạng Nhất, Nhì và Ba; Huân chương Độc lập hạng Nhất, Nhì và Ba; Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học công nghệ cho Công trình nghiên cứu lợn lai có năng suất và chất lượng cao ở Việt Nam; Giải thưởng Nhà nước về khoa học công nghệ cho Công trình đánh giá tuyển chọn giống lúa kháng sâu bệnh, năng suất cao; Công trình nghiên cứu, chọn tạo và phát triển giống lúa VNĐ 95-20 cho xuất khẩu và tiêu dùng nội địa; Công trình các giải pháp khoa học công nghệ về dinh dưỡng và thức ăn để phục vụ chăn nuôi gia súc, gia cầm theo hướng công nghiệp.
Trải qua một thế kỷ hình thành và phát triển, với tư cách là viện nghiên cứu đầu tiên về nông, lâm nghiệp ở Đông Dương, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử khoa học nông nghiệp Việt Nam, trở thành đơn vị nghiên cứu đầu ngành, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển bền vững ngành nông nghiệp phía Nam nói riêng và cả nước nói chung.
Cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới, với nền tảng truyền thống 100 năm, cùng sự tin tưởng, đồng hành của cơ quan quản lý nhà nước, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, bà con nông dân, cộng đồng doanh nghiệp và đối tác, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam sẽ tiếp tục phấn đấu vì một nền nông nghiệp Việt Nam thịnh vượng và bền vững.
