Lời khẩn cầu từ vùng lũ: Cạn bồ thóc trước mùa giáp hạt

Lúa dự trữ ăn giáp hạt bị ngập lũ

Từ ngày 16 - 19/11, mưa lớn kéo dài phủ rộng khắp tỉnh Gia Lai, tối 18/11 lũ dữ ập về, gây ngập sâu 19.200 nhà dân, nhiều nơi ngập sâu 2 - 3m, tập trung chủ yếu các phường Quy Nhơn, Ayun Pa; các xã Tuy Phước, Tuy Phước Đông, Ia Sao, Ia Tul, Ia Pa, Ia Rsai, Uar, Phú Túc, Pờ Tó…

Thói quen của nông dân là lúa thu hoạch vụ trước bán một ít để chi phí sinh hoạt gia đình, còn đâu giữ lại để ăn giáp hạt đến khi thu hoạch vụ sau. Hầu hết 19.200 nhà dân ở Gia Lai bị ngập trong đợt lũ vừa qua chìm trong mực nước phổ biến 1,5m, nhiều nơi ngập sâu 2 - 3m.

Nông dân miền Trung chẳng mấy gia đình xây được nhà tầng, đa số là nhà cấp 4, để phòng lũ nông dân thường kê những bao lúa dự trữ lên ghế, giường để tránh nước lũ. Nhưng đợt lũ vừa qua quá kinh hoàng, lũ dâng rất nhanh, nhiều ngôi nhà bị ngập gần đến nóc, lúc ấy người lo tìm đường thoát thân chứ chẳng còn lòng dạ nào nghĩ đến tài sản. Lũ xô dạt cả bàn ghế kê lúa, những bao lúa dự trữ cũng lềnh bềnh trong dòng lũ.

Lũ rút, những bao lúa dành để ăn giáp hạt ướt nhẹp bắt đầu lên mộng, nông dân đành bán rẻ cho những hộ chăn nuôi gia cầm.

Bà Phạm Thị Bích (69 tuổi), nông dân thôn Tư Cung (xã Tuy Phước Đông) than thở: “Nhà tui làm được 3 sào ruộng. Sau khi thu hoạch lúa vụ hè thu năm 2025 tui bán một ít để trả nợ, để lại 10 bao để đủ ăn đến khi thu hoạch vụ đông xuân 2025 - 2026, tui đã kê cao lên và chất thành 2 chồng. Không ngờ đợt lũ này nước dâng cao quá, 6 bao bên dưới ướt hết. Dù đã được dân quân xã đến giúp di dời lúa nhưng do đã bị ngâm nước nên khi nước rút, mở ra thì những bao lúa ướt đã lên mộng. Tui bán cho những hộ nuôi vịt chỉ 2.000 đồng/kg, trong khi lúa thương phẩm trên thị trường có giá 7.000 - 8.000 đồng/kg. Giờ chỉ còn 4 bao lúa còn khô, không đủ ăn giáp hạt. Nhiều nhà bị ướt cả tấn lúa”.

Gia đình bà Nguyễn Thị Sương (56 tuổi) cũng ở thôn Tư Cung (xã Tuy Phước Đông) còn thê thảm hơn. Đến sáng 24/11 mà con đường đến nhà bà Sương có đoạn còn ngập nước. Cơn bão số 13 xảy ra đêm ngày 8/11 đã làm tốc hết mái nhà cấp 4 tềnh toàng, đến giờ chưa được lợp lại, chồng bà phải phủ tấm bạt để ngăn mưa, tiếp đến đợt lũ này nhấn chìm căn nhà của bà Sương trên 1m. Bao nhiêu lúa dự trữ để gia đình ăn giáp hạt đều bị ướt. Những ngày sau lũ lúc trời ngớt mưa bà Sương đổ ra phơi gió nhưng lúa đã nứt mộng, đành bán rẻ cho những hộ nuôi vịt.

Ông Huỳnh Văn Hải, Giám đốc HTX Nông nghiệp Phước Thắng (xã Tuy Phước Đông) cho biết: HTX có nhà máy sấy công suất 32 tấn/mẻ, những ngày sau lũ, HTX liên tục nhận đơn đặt hàng sấy lúa ướt qua điện thoại nhưng đến nay HTX mới chỉ nhận lời sấy 100 tấn vì nhà máy sấy của HTX có công suất nhỏ.

Theo ông Trần Xuân Đạt - Trưởng thôn Tư Cung, đã 25 năm nay chưa khi nào thấy lũ gây hại nặng nề như đợt lũ này. “Thôn Tư Cung có 530 hộ, đợt lũ này đã nhấn chìm 90% nhà ở của người dân trong thôn, trong đó khoảng 25% nhà bị ngập sâu trên 1m. Nhà nào xây 2 tầng hoặc có gác thì lúa không bị ướt, những hộ nhà cấp 4 kê lúa thấp đều bị ướt”, ông Đạt chia sẻ.

Trước tình hình trên, dự lường những hộ nhà bị ngập trong đợt lũ này sẽ lâm cảnh thiếu ăn, UBND tỉnh Gia Lai đã ban hành chính sách hỗ trợ mỗi gia đình có nhà bị ngập 15kg gạo/người/tháng, thời gian hỗ trợ 3 tháng. Đây là thời gian đủ chạm đến thời điểm thu hoạch lúa vụ đông xuân 2025-2026.

Vụ đông xuân nhiều áp lực

Do nằm cuối nguồn sông Kôn nên khi lũ rút, nước từ thượng nguồn dồn xuống, dốc hết vào “túi nước” xã Tuy Phước Đông. Xã này lại nằm ven đầm Thị Nại nên khi nước triều dâng thì nước lũ không có đường rút ra biển, gây ngập dài ngày. Mùa mưa lũ hằng năm thường áp sát vụ đông xuân, có nhiều năm khắp nơi đã gieo sạ vụ đông xuân mà đồng ruộng của xã này còn ngập ngụa nước.

Năm nay cũng vậy, khi các địa phương ở thượng nguồn lũ đã rút hết thì đồng ruộng của xã Tuy Phước Đông vẫn còn trắng băng. Đã vậy, do đêm 23/11 trên địa bàn phía đông Gia Lai có mưa lớn nên từ sáng đến trưa 24/11 xã Tuy Phước Đông nước dâng trở lại, nhiều vùng tái ngập.

Theo ông Kiều Văn Cang, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Gia Lai, vụ đông xuân 2025-2026, ở phía đông Gia Lai, chân ruộng sản xuất 3 vụ lúa/năm gieo sạ tập trung từ ngày 25/11 đến ngày 5/12; chân ruộng 2 vụ/năm gieo sạ tập trung từ ngày 15/12 đến ngày 25/12 để lúa trỗ tập trung vào đầu tháng 3/2026; chân ruộng trũng nước rút đến đâu gieo sạ đến đó, kết thúc gieo sạ vào cuối tháng 1/2026.

Ông Huỳnh Văn Hải, Giám đốc HTX nông nghiệp Phước Thắng (xã Tuy Phước Đông) lo lắng: “Mùa lũ năm nào diện tích sản xuất lúa của HTX cũng gieo sạ muộn hơn các vùng khác do ruộng còn ngập lũ. Vụ đông xuân 2025-2026 tới đây, theo lịch thời vụ của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, chân ruộng làm 2 vụ gieo sạ tập trung từ này 15/12 nhưng những cánh đồng của HTX đang ngập lút nước như thế này chắc chắn sẽ không gieo sạ kịp thời vụ. Nếu gieo sạ muộn khi lúa trỗ sẽ gặp thời tiết bất thuận, ảnh hưởng đến năng suất. UBND xã Tuy Phước Đông đã có chủ trương nơi nào rút nước trước tiến hành làm đất để gieo sạ ngay”.

Nông dân phía đông Gia Lai sản xuất vụ đông xuân thường tuân thủ kinh nghiệm của ông bà: “Ông tha mà bà chẳng tha, bà cho cây lụt hăm ba tháng mười” để nói đến đợt lũ tiểu mãn hàng năm. Lũ tiểu mãn ở phía đông Gia Lai thường vào giữa tháng 12 dương lịch (23 tháng 10 âm lịch). Do đó, thời điểm gieo sạ vụ đông xuân được ngành chức năng bố trí trước lũ tiểu mãn từ 7 - 10 ngày để đến khi lũ xảy ra thì lúa đã “đóng chông”, không sợ bị trôi giống, hoặc gieo sạ sau lũ tiểu mãn để bảo toàn giống.

“Căn cứ khung lịch thời vụ của tỉnh, chúng tôi đề nghị lãnh đạo các địa phương chỉ đạo xây dựng lịch thời vụ cụ thể, phù hợp với điều kiện sản xuất của địa phương. Đồng thời thường xuyên theo dõi dự báo, diễn biến mưa lũ để chủ động điều chỉnh thời điểm xuống giống phù hợp, hạn chế thiệt hại do mưa lũ”, bà Nguyễn Thị Tố Trân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai chia sẻ.