Đêm nước bạc cuốn trôi cơ nghiệp
Những ngày cuối tháng 11/2025, vịnh Xuân Đài và khu vực Sông Cầu (Phú Yên cũ), tỉnh Đắk Lắk trải qua đợt thiên tai chưa từng thấy. Mưa lớn kéo dài từ ngày 17/11 khiến lượng nước ngọt từ các vùng đồi núi và sông suối lân cận ào ạt đổ xuống vịnh. Cao điểm là hai ngày 19 và 20/11, nước lũ dâng bất thường, kéo theo bùn đất và dòng nước lạnh làm thay đổi môi trường đột ngột. Chỉ trong vài giờ, thủ phủ tôm hùm Sông Cầu bị sốc nước nghiêm trọng, tôm chết trắng bè.
Ông Trần Văn Hà, tổ dân phố Vạn Phước, phường Xuân Đài buồn bã nhớ thời điểm kinh hoàng dòng nước lũ cuốn đi hàng trăm lồng tôm của gia đình. Ảnh: Trần Thọ.
Ngư dân Sông Cầu nói đây là “cơn lũ kinh hoàng”, một biến cố quét sạch tài sản tích cóp suốt nhiều năm. Những lồng bè từng là niềm tự hào của nghề biển nay chỉ còn lại dây neo rối tung, phao nổi chỏng chơ và mùi tanh nồng của tôm hùm chết.
Giữa không khí ảm đạm ấy, ông Trần Văn Hà, tổ dân phố Vạn Phước, phường Xuân Đài, vẫn lặng lẽ chèo thuyền ra các bè thu mua. Nhiều năm làm nghề hải sản, anh bảo chưa từng thấy cảnh tượng nào đau đến vậy.
“Tôm chết gần như hết. Bà con mất trắng. Không ai còn vốn mà nuôi lại. Từ ngày 19 đến 20, nước đục đổ xuống nhanh quá, tôm bị sốc, nổi lờ đờ rồi chết hết”, anh Hà kể. Cả xóm suốt mấy ngày liền như chìm trong nỗi tang tóc, lặng lẽ thu gom tôm chết và đếm phần tài sản bị cuốn theo dòng nước bạc.
Anh Hà cho biết bản thân mình nuôi hơn 500 lồng tôm, khi nước ngọt tràn xuống đã không kịp ứng phó. Toàn bộ tôm bị ngộp nước chết sạch, thiệt hại ước tính hơn 11 tỷ đồng. Theo anh Hà, sau khi tôm bị ngộp, giá thu mua lao dốc chỉ còn 30.000 - 50.000 đồng/kg, lại thiếu đá lạnh nên thương lái chỉ nhận được một phần nhỏ. Phần lớn tôm chết nằm lại trong bè, không thể cứu vãn. Ngày nào anh Hà cũng đi từng bè, cố gom những con sống sót ít ỏi để giúp bà con gỡ gạc.
Bà Bùi Thị Kim Lưu, một hộ nuôi lớn ở phường Xuân Đài, cũng gần như kiệt quệ. Gia đình nuôi 200 lồng tôm, mỗi lồng khoảng 300 con. Khi kéo lên sau lũ, có lồng chỉ còn 4 con sống, phần còn lại chết trắng do sốc nước mưa. “Tôm yếu lắm, không nuôi lại được. Đành bán cho thương lái với giá rẻ như cho", bà Lưu xót xa.
Đau hơn, phần lớn vốn đầu tư là tiền vay ngân hàng, nay chỉ còn lại những lồng bè trống trơn và khoản nợ chưa biết trả bằng gì. Gia đình bà những ngày này chỉ biết thu gom xác tôm, dọn lồng và tự trấn an nhau để tiếp tục đứng dậy.
Bà Bùi Thị Kim Lưu - một hộ nuôi lớn ở phường Xuân Đài, cũng gần như kiệt quệ. Gia đình nuôi 200 lồng tôm, mỗi lồng khoảng 300 con. Khi kéo lên sau lũ, có lồng chỉ còn 4 con sống, phần còn lại chết trắng do sốc nước mưa. Ảnh: Trần Thọ.
Dọc vịnh Xuân Đài, mùi tanh của tôm phân hủy hòa vào tiếng sóng vỗ khiến không gian thêm u ám. Người dân lặng lẽ thu dọn bè gãy, gom rác, đốt lưới hỏng. Mỗi gương mặt đều mang một nỗi mất mát riêng. Trong ánh nhìn thẫn thờ ấy, họ dường như chỉ biết tự hỏi nhau: Bao giờ mới có thể vực dậy cơ nghiệp đã đặt cược cả đời mình?
Hàng ngàn tỷ đồng trôi theo dòng nước dữ
Mưa lớn kéo dài từ tối 17 đến 19/11, kết hợp với lũ từ các sông suối thượng nguồn đổ về, đã khiến nhiều khu vực hạ du, trong đó có vịnh Xuân Đài, ngập sâu 1-2m. Hàng trăm hộ nuôi tôm hùm phải sơ tán, nhiều tuyến đường bị chia cắt, khiến việc ứng cứu và tiêu thụ tôm gặp vô vàn khó khăn.
Phường Xuân Đài có hơn 536 bè, khoảng 27.000 lồng, chịu tác động nghiêm trọng. Tỷ lệ tôm chết ước tính lên tới 80-90%, tương đương khoảng 20 triệu con tôm hùm bị mất trắng, với tổng giá trị thiệt hại lên đến hàng ngàn tỷ đồng.
Thương lái đang thu gom số tôm hùm còn lại và một phần bị ngộp nhưng giá mua khá thấp so với thời điểm trước đó. Ảnh: Công Bắc.
Theo ông Phạm Văn Nguyên, Chủ tịch UBND phường Xuân Đài, từ tối 19/11, nhiều hộ dân liên tục báo tôm chết hàng loạt do sốc nước. Người dân cố thu gom để gỡ vốn nhưng gặp khó khăn vì thiếu đá bảo quản. “Sau khi thống kê, toàn phường có 430 hộ nuôi bị thiệt hại, tỉ lệ tôm chết hơn 80%, ước tính giá trị thiệt hại 610 tỉ đồng. Đây là thiệt hại khủng khiếp, chưa từng có từ ngày có nghề nuôi tôm hùm”, ông Nguyên thông tin.
Ông Võ Ngọc Thạch, Chủ tịch UBND phường Sông Cầu, cho hay trong số 92.000 lồng nuôi tôm hùm của 2.000 hộ dân phường này, có hơn 77.000 lồng tôm chết do lũ, tỉ lệ chết từ 80-90%. Trước đó, trong cơn bão số 13, đã có 16.000 lồng tôm thiệt hại. Chỉ riêng phường này, thiệt hại của nghề nuôi tôm hùm đã hơn 2.400 tỉ đồng.
“Điều đáng nói, không chỉ mất trắng tài sản, người dân còn đối mặt áp lực lớn từ nợ vay. Hầu hết hộ nuôi tôm đều vay vốn sản xuất, nhưng sau thiên tai, việc trả nợ gốc và lãi trở thành gánh nặng”, ông Thạch nhấn mạnh.
Sau lũ, nước rút, xác tôm nằm vương vãi khắp nơi. Ảnh: KN.
Người dân đứng nhìn những lồng tôm trống rỗng, nhiều con còn sót lại yếu ớt, không thể tiếp tục nuôi. Nhiều hộ vay vốn ngân hàng để đầu tư ban đầu giờ chỉ còn lỗ trắng, vừa lo thiệt hại trước mắt, vừa đối mặt với áp lực trả nợ. Họ phải dọn dẹp lồng bè, gom tôm chết và bảo quản con giống ít ỏi, trong khi thời tiết và dòng nước vẫn phức tạp, khiến việc khôi phục sản xuất gặp nhiều khó khăn. Thiệt hại nặng nề này không chỉ làm người dân lao đao về kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu sắc tới tinh thần và niềm tin vào nghề truyền thống đã gắn bó nhiều đời.
Khẩn trương hỗ trợ người dân tái lập nghề nuôi
Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk, địa phương đang huy động lực lượng, phương tiện để hỗ trợ người dân kiểm kê thiệt hại, cứu hộ lồng bè còn sót lại, đồng thời ổn định dân sinh. Việc này không chỉ là khôi phục kinh tế mà còn giữ vững niềm tin cho người dân bám nghề. Ngoài ra, tỉnh cũng chỉ đạo các địa phương ưu tiên ổn định đời sống, đảm bảo lương thực, nước sạch và hỗ trợ các hộ dân bị ảnh hưởng nặng nề.
Ngay khi nước lũ rút, Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp các địa phương triển khai kế hoạch hỗ trợ khẩn cấp. Trước mắt, các cơ quan chức năng sẽ dọn dẹp vệ sinh môi trường sau lũ để ngăn chặn dịch bệnh, củng cố hệ thống lồng bè và cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi tôm hùm.
Hàng trăm lồng tôm ở Sông Cầu bị hư hỏng gây thiệt hại rất lớn cho người dân sau những đợt thiên tai. Ảnh: Trung Thi.
Người nuôi được hướng dẫn di dời lồng bè, bảo quản con giống và áp dụng các biện pháp kỹ thuật thích ứng với điều kiện mưa lũ phức tạp. Sau đó, tỉnh ưu tiên cung cấp con giống, vật tư và hướng dẫn kỹ thuật nuôi mới để người dân nhanh chóng khôi phục sản xuất.
Lãnh đạo tỉnh khẳng định, nếu các biện pháp cứu trợ được triển khai kịp thời, người dân có thể từng bước hồi phục sản xuất và giữ nghề truyền thống. Việc khôi phục nghề tôm hùm không chỉ giúp ổn định kinh tế mà còn đảm bảo nguồn thu cho hàng nghìn hộ dân lâu năm tại Đắk Lắk.
Tại buổi làm việc với các địa phương và sở ngành vào ngày 21/11, Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk, ông Lương Nguyễn Minh Triết đánh giá trận lũ vừa qua đã gây thiệt hại nghiêm trọng ngành thủy sản nhưng chưa được thể hiện đúng mức. Ông yêu cầu các ngành chức năng khẩn trương cung ứng con giống, hỗ trợ vật tư và sớm triển khai phương án khôi phục sản xuất.
