Ngày 24/11, tiếp tục chương trình làm việc của kỳ họp thứ 10, dưới sự điều hành của Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.
Tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ sự đồng tình với sự cần thiết phải sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ, một lĩnh vực đang chuyển động rất nhanh trên thế giới nhằm đáp ứng tốc độ phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ.
Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Ảnh: Hồ Long.
Bổ sung quyền liên quan cho cơ quan báo chí
Quan tâm đến quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực báo chí, đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) nhấn mạnh: quyền liên quan của cơ quan báo chí là một nội dung đã được nhiều quốc gia đưa vào luật để bảo vệ cơ quan báo chí trước sức ép cạnh tranh từ các loại hình truyền thông mới, đặc biệt là mạng xã hội.
Đại biểu cho rằng đây là loại quyền nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và kiểm soát việc sử dụng lại nội dung báo chí bởi bên thứ ba. Việc bổ sung là cần thiết vì luật hiện hành mới chỉ quy định quyền liên quan đối với nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, nhà phát sóng và người biểu diễn; trong khi quyền liên quan của cơ quan báo chí chưa được đề cập.
Luật hiện chỉ bảo vệ quyền tác giả của nhà báo, chưa điều chỉnh các hoạt động như tổng hợp, đánh dấu, lập chỉ mục, trích đoạn hay khai thác dữ liệu báo chí. Những hình thức này tuy không sao chép toàn bộ tác phẩm nhưng lại “hưởng lợi” từ đầu tư của cơ quan báo chí, khiến báo chí khó yêu cầu bồi thường theo cơ chế quyền tác giả.
“Quyền liên quan sẽ là cơ sở pháp lý để yêu cầu cấp phép, thương lượng phí và hạn chế hành vi sao chép, đoạn trích; qua đó bảo vệ đầu tư của cơ quan báo chí trong việc nâng cao chất lượng tin tức”, ông Hoàng Minh Hiếu nói.
đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An). Ảnh: Hồ Long.
Theo đại biểu, quy định này cũng phù hợp với xu hướng lập pháp quốc tế, đáp ứng mục tiêu chính sách mà Chính phủ đặt ra.
Ông đề nghị bổ sung ngay vào dự thảo Luật quyền của cơ quan báo chí trong việc cho phép hoặc không cho phép bên thứ ba sao chép, lưu trữ, lập chỉ mục, hiển thị đoạn trích, tổng hợp hoặc khai thác tin tức nhằm tạo dịch vụ cạnh tranh. Các doanh nghiệp thu lợi từ việc sử dụng nội dung báo chí trên nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với cơ quan báo chí, trên cơ sở thương lượng.
Tuy nhiên, đại biểu cũng lưu ý: quy định này không áp dụng đối với trích dẫn phi thương mại cho nghiên cứu, giáo dục, hoặc việc dẫn liên kết thuần túy không kèm đoạn trích đáng kể và không ảnh hưởng đến khai thác thương mại của báo chí.
Về thời hạn bảo hộ, đại biểu đề xuất tham khảo kinh nghiệm quốc tế: quyền liên quan của cơ quan báo chí thường được bảo hộ trong 2 năm tính từ thời điểm tác phẩm được công bố lần đầu; sau đó nội dung được khai thác theo quy định chung.
Cần thống nhất cơ chế quản lý tài sản trí tuệ từ nhiệm vụ khoa học công nghệ
Đánh giá cao dự thảo Luật đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng tại các điều 7, 8, 8A, 19, 164, 195 và 198B, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Thừa Thiên Huế) cho rằng các quy định hướng tới tạo cơ chế linh hoạt cho Nhà nước trong khai thác tài sản trí tuệ phục vụ quốc phòng, an ninh, dân sinh và lợi ích xã hội.
Tuy vậy, theo bà Sửu, các quy định về đối tượng sở hữu trí tuệ hình thành từ nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước vẫn rời rạc, thiếu tính hệ thống, chưa thể hiện rõ cơ chế phân quyền giữa tổ chức quản lý nhiệm vụ và cá nhân sáng tạo.
Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Thừa Thiên Huế). Ảnh: Hồ Long.
Bà dẫn chứng: nhiều năm qua, tranh chấp giữa tổ chức chủ trì và cá nhân tạo ra giống cây trồng vẫn diễn ra phổ biến. Quy định không rõ ràng khiến tổ chức chủ trì e ngại khi thương mại hóa vì lo phát sinh tranh chấp; nhà khoa học không được khuyến khích vì không chắc phần lợi ích của mình; Nhà nước khó đánh giá hiệu quả đầu tư công.
Đại biểu đề nghị bổ sung một điều độc lập, Điều 8B về quyền sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, nhằm tập trung hóa các quy định, làm rõ ba trụ cột: chủ sở hữu, quyền khai thác và cơ chế phân chia lợi ích. Điều này sẽ là cơ sở để Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn thống nhất.
Bà cũng cho rằng khoản 3 Điều 7 của dự thảo chỉ mới nêu quyền hạn chế của Nhà nước vì mục tiêu quốc phòng, an ninh và lợi ích xã hội, nhưng chưa thể hiện rõ quyền của tổ chức được giao quản lý nhiệm vụ trong đăng ký bảo hộ, cho phép sử dụng, giao quyền khai thác hay xử lý tranh chấp.
“Nếu không bổ sung, tổ chức chủ trì sẽ không thể đăng ký bảo hộ hoặc thương mại hóa tài sản trí tuệ vì lo ngại rủi ro pháp lý”, bà nhấn mạnh.
Đại biểu kiến nghị bổ sung vào khoản 3 Điều 7 quy định: tổ chức được giao quản lý nhiệm vụ có quyền đăng ký bảo hộ, chuyển giao quyền sử dụng và giao quyền khai thác theo quy định của pháp luật. Điều này, theo bà, giúp minh bạch hóa pháp lý và tránh hiểu lầm rằng cá nhân tác giả có quyền đăng ký độc lập.
