Sáng 23/10, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, thừa ủy quyền của Thủ tướng, trình bày Tờ trình dự án Luật Báo chí (sửa đổi) trước Quốc hội.
Sau gần 10 năm thực thi, Luật Báo chí năm 2016 đã bộc lộ nhiều hạn chế trước sự thay đổi nhanh của công nghệ, mô hình truyền thông và hành vi công chúng. Việc sửa đổi lần này nhằm thể chế hóa chủ trương xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; bảo đảm quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận của công dân trên báo chí, đồng thời nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong bối cảnh chuyển đổi số.
Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày Tờ trình dự án Luật Báo chí (sửa đổi) trước Quốc hội. Ảnh: Quochoi.vn
Theo dự thảo, luật giữ nguyên 9 điều, sửa đổi 38 điều, bổ sung 3 điều và lược bỏ 6 điều.
Tăng trách nhiệm cung cấp thông tin
Một trong những điểm mới quan trọng là bổ sung quy định về vị trí, vai trò của báo chí, khẳng định báo chí Việt Nam là báo chí Cách mạng, mang tính lịch sử và gắn với mục tiêu xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Báo chí vừa là công cụ tư tưởng của Đảng và Nhà nước, vừa là diễn đàn của nhân dân, được bảo đảm quyền tự do thu thập, phản ánh và phổ biến thông tin trong khuôn khổ pháp luật.
Đáng chú ý, dự luật bổ sung quy định rõ trách nhiệm cung cấp thông tin cho báo chí, đây là khâu được đánh giá là yếu trong thực tiễn nhiều năm qua. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ chủ động, kịp thời, cung cấp đầy đủ và chính xác thông tin khi được báo chí yêu cầu hoặc khi xảy ra sự kiện có tác động lớn đến xã hội. Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm nếu trì hoãn, né tránh hoặc từ chối cung cấp thông tin mà không có lý do chính đáng.
Dự thảo cũng quy định chế tài xử lý hành vi cản trở hoạt động báo chí hợp pháp, như không cung cấp, cung cấp sai lệch hoặc gây khó khăn cho phóng viên trong tác nghiệp.
Theo Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội, việc luật hóa nghĩa vụ cung cấp thông tin sẽ góp phần tăng tính minh bạch trong hoạt động công vụ, tạo cơ sở để báo chí phát huy vai trò giám sát, phản biện chính sách và kết nối Nhà nước với người dân.
Phát triển kinh tế báo chí
Nhóm chính sách thứ hai tập trung xây dựng nền kinh tế báo chí, trụ cột cho sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên số. Dự luật quy định Nhà nước đầu tư có trọng tâm cho đào tạo nhân lực, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ; đồng thời đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ chi phí đăng tải, truyền dẫn, phát sóng phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo.
Đoàn Đại biểu QH tỉnh Hà Tĩnh tham dự Kỳ họp. Ảnh: Quochoi.vn
Cơ quan báo chí được phép khai thác nguồn thu từ quyền xem và sử dụng tác phẩm báo chí, từ hoạt động liên kết, và từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do Nhà nước giao. Cơ chế này giúp giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách và quảng cáo truyền thống, lĩnh vực đang suy giảm khi thị phần bị chia sẻ bởi các nền tảng xuyên biên giới.
Ủy ban Văn hóa - Xã hội cho rằng, các quy định mới tạo hành lang pháp lý để báo chí tự chủ tài chính, song cần làm rõ khái niệm “kinh tế báo chí”, phạm vi liên kết, trách nhiệm quản lý quảng cáo và hợp tác nội dung, tránh thương mại hóa và đảm bảo định hướng chính trị, tính độc lập của cơ quan báo chí.
Hình thành cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện
Dự thảo lần này cũng đưa ra mô hình “Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện”, được hưởng cơ chế tài chính đặc thù và hoạt động theo quy hoạch do Thủ tướng phê duyệt.
Đây là những cơ quan báo chí có nhiều loại hình, nhiều đơn vị trực thuộc, đảm nhiệm vai trò sản xuất và phân phối thông tin quy mô lớn, dẫn dắt dòng thông tin chính thống. Người đứng đầu (Tổng giám đốc) được giao quyền lãnh đạo, quản lý toàn diện tài sản và tài chính; các đơn vị trực thuộc được giao đại diện phần vốn Nhà nước.
Hiện Việt Nam đã có các mô hình tương tự như Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, hay các mô hình hợp nhất cấp địa phương như Trung tâm Truyền thông Quảng Ninh, Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, việc luật hóa mô hình này sẽ giúp tích hợp sản xuất nội dung, chia sẻ hạ tầng công nghệ và nhân lực, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả quản trị và năng lực cạnh tranh với các nền tảng truyền thông xuyên biên giới.
Ủy ban Văn hóa - Xã hội đề nghị làm rõ tiêu chí xác định cơ quan chủ lực, cơ chế tài chính đặc thù và trách nhiệm quản lý để đảm bảo tính khả thi, tránh chồng chéo với mô hình hiện có.
Hoàn thiện cơ chế liên kết và mở rộng hợp tác quốc tế
Dự thảo bổ sung Điều 24 và 25 về liên kết và hợp tác trong hoạt động báo chí, được xem là bước đi cần thiết trong bối cảnh chuyển đổi số.
Theo đó, cơ quan báo chí được phép liên kết với tổ chức, cá nhân đủ điều kiện để thực hiện các hoạt động như thiết kế, quảng cáo, phát hành, sản xuất nội dung, trừ lĩnh vực thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại. Người đứng đầu chịu trách nhiệm toàn bộ về hoạt động liên kết và việc sử dụng tài sản công phải tuân thủ pháp luật.
Về hợp tác quốc tế, cơ quan báo chí Việt Nam có thể phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm ra nước ngoài hoặc ủy thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài thực hiện; được thuê chuyên gia, cộng tác viên, cử phóng viên ra nước ngoài hoặc mở cơ quan thường trú. Tất cả hoạt động này phải thống nhất nội dung với sản phẩm trong nước và thông báo bằng văn bản cho cơ quan quản lý.
Các quy định này được đánh giá giúp minh bạch hóa hợp tác quốc tế, kiểm soát rủi ro an ninh thông tin, đồng thời mở rộng kênh truyền thông đối ngoại, quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam.
Quản lý báo chí trên không gian mạng và chuyển đổi số
Lần đầu tiên, dự thảo luật quy định cụ thể hoạt động báo chí trên không gian mạng. Cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên các nền tảng số phải chịu trách nhiệm về nội dung, bản quyền và lưu chiểu; được miễn trách nhiệm nếu nội dung bị thay đổi do lỗi nền tảng.
Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ quy định rõ trách nhiệm pháp lý của các nền tảng xuyên biên giới khi để xảy ra vi phạm, đồng thời khuyến khích cơ quan báo chí ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các nền tảng phân phối nội dung số.
Dự luật cũng định hướng xây dựng nền tảng số báo chí quốc gia, thống nhất lưu chiểu, bảo vệ bản quyền và nâng cao năng lực giám sát thông tin trong môi trường mạng.
Sáng 23/10, Quốc hội nghe báo cáo, tờ trình và báo cáo thẩm tra của các cơ quan liên quan về 5 dự án luật gồm: Luật Phá sản (sửa đổi), Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), Luật Báo chí (sửa đổi), Luật Dân số và Luật Phòng bệnh. Sau khi nghe báo cáo, các đại biểu thảo luận tại tổ về hai dự án Luật Phá sản và Luật Bảo hiểm tiền gửi. Buổi chiều, Quốc hội tiếp tục thảo luận tại tổ về ba dự án luật còn lại: Luật Báo chí (sửa đổi), Luật Dân số và Luật Phòng bệnh.
