Tạo cơ chế đột phá để xã hội hóa đầu tư hạ tầng hàng không

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị Dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) cần bổ sung các quy định mang tính đột phá nhằm khuyến khích, thu hút đầu tư xã hội hóa hạ tầng hàng không; đồng thời hoàn thiện các nội dung để phát triển ngành hàng không hiện đại, an toàn và hiệu quả kinh tế hơn trong thời gian tới.

Sáng 22/10, sau khi nghe báo cáo tại hội trường, Quốc hội thảo luận tại tổ về hai dự án luật: Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) và Luật Viên chức (sửa đổi). Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tham gia thảo luận tại Tổ 11, gồm Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ và Đoàn Điện Biên. Phiên thảo luận do Trưởng đoàn ĐBQH TP Cần Thơ Nguyễn Tuấn Anh điều hành.

Xã hội hóa đầu tư là hướng mở cho hạ tầng hàng không

Cho ý kiến tại tổ, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần tiếp tục rút gọn các điều khoản trong dự thảo luật, theo hướng đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. “Những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội thì quy định rõ trong luật, còn lại giao Chính phủ quy định bằng nghị định, Bộ Xây dựng hướng dẫn bằng thông tư,” Chủ tịch Quốc hội nói và cho rằng lĩnh vực hàng không “có nhiều vấn đề phức tạp, không thể đưa hết vào luật mà cần cụ thể hóa bằng văn bản dưới luật”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc tăng cường cơ chế xã hội hóa đầu tư hạ tầng hàng không là hết sức quan trọng, trong bối cảnh nguồn lực nhà nước không đủ để cùng lúc nâng cấp, mở rộng hệ thống sân bay trên cả nước.

“Ví dụ, việc mở rộng sân bay Phú Quốc phục vụ APEC 2027 đã được chỉ định cho nhà đầu tư thực hiện. Do đó, luật cần có thêm các quy định mang tính đột phá để khuyến khích đầu tư tư nhân và mô hình hợp tác công - tư, nhất là đối với các sân bay địa phương và sân bay chuyên dụng,” Chủ tịch Quốc hội nói.

Ông cũng đề nghị bổ sung cơ chế ưu đãi về thuế, đất đai, thủ tục phê duyệt nhanh cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước; đồng thời bảo đảm bình đẳng giữa các hãng hàng không trong việc tiếp cận dịch vụ và quyền khai thác bay.

Theo thống kê, Việt Nam hiện có 22 sân bay, gồm 10 sân bay quốc tế và 12 sân bay nội địa, song tốc độ đầu tư còn chậm. Tổng vốn đầu tư dự kiến cho giai đoạn 2010 - 2050 chỉ khoảng 113.558 tỉ đồng.“Nếu không mở rộng huy động nguồn lực xã hội, sẽ rất khó đạt mục tiêu có 33 sân bay vào năm 2050,” Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đồng thời đề xuất nghiên cứu thành lập Quỹ phát triển hàng không từ nguồn thu phí dịch vụ.

Ông cũng lưu ý cần ưu tiên tận dụng mô hình sân bay lưỡng dụng dân sự - quốc phòng mà không chuyển sở hữu đất đai, như trường hợp sân bay Chu Lai hay Đà Nẵng hiện nay.

Phân cấp, đơn giản hóa thủ tục, thúc đẩy chuyển đổi số

Theo Chủ tịch Quốc hội, dự thảo luật lần này cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và đơn giản hóa thủ tục hành chính trong cấp phép, đầu tư hàng không. “Nhà đầu tư mong thủ tục hành chính phải gọn hơn. Có thể giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt quy hoạch chi tiết sân bay, rút ngắn thời gian cấp phép bay từ 10 ngày xuống 5 ngày, hoặc thấp hơn,” ông gợi ý.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị bãi bỏ quy định bắt buộc đăng ký quyền sở hữu máy bay, chuyển sang hình thức tự nguyện để giảm gánh nặng hành chính; đồng thời bổ sung điều khoản chuyển tiếp để tránh ách tắc các dự án đang triển khai. Một yêu cầu đáng chú ý là tích hợp hệ thống dữ liệu điện tử, tiến tới giảm 100% giấy tờ vật lý trước năm 2030.

Về an toàn và an ninh hàng không, Chủ tịch Quốc hội cho rằng đây là vấn đề “hết sức quan trọng”. Ông đề nghị bổ sung quy định bắt buộc hệ thống quản lý an toàn cho mọi doanh nghiệp thiết kế, sản xuất máy bay, đồng thời ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giám sát bay.

“Việc chuyển chức năng an ninh hàng không sang Bộ Công an từ 01/01/2025 là hợp lý, nhưng cần phân định rõ trách nhiệm với Bộ Giao thông và Bộ Xây dựng để tránh chồng chéo,” ông nói.

Liên quan đến máy bay không người lái (UAV), Chủ tịch Quốc hội đề nghị mở rộng quy định quản lý, vì đây là lĩnh vực “gây lo ngại về an toàn và chủ quyền không phận”. Ông cho rằng cần thí điểm quản lý chặt chẽ các phương tiện bay nhẹ, vốn đang bị loại trừ trong luật hiện hành.

Bên cạnh đó, ông nhấn mạnh cần chú trọng phát triển công nghệ xanh, ưu đãi thuế cho hãng hàng không sử dụng máy bay điện, tăng liên kết đa phương thức giữa sân bay, đường sắt và cao tốc; đồng thời bổ sung quy định bảo mật dữ liệu hành khách, cấm chuyển nhượng quyền vận chuyển để tránh độc quyền.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, các quy định của luật sửa đổi phải phù hợp với các hiệp ước quốc tế trong lĩnh vực thuê, mua, vận hành máy bay, và cần đồng bộ với Nghị quyết 57 về cơ sở dữ liệu công nghệ nhằm tăng cường chống tấn công mạng trong lĩnh vực hàng không.

“Cần xây dựng chương trình riêng về chuyển đổi an ninh hàng không, yêu cầu kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia của Bộ Công an,” ông nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn kết luận, việc sửa đổi Luật Hàng không dân dụng lần này phải khắc phục hạn chế tồn tại suốt 11 năm qua, hướng tới phát triển ngành hàng không Việt Nam hiện đại, an toàn, cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Mở đường cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư hạ tầng sân bay

Tại tổ thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, lĩnh vực UAV đang phát triển nhanh, cơ chế quản lý còn nhiều biến động nên không nên quy định quá chi tiết trong luật. “Chỉ nên dừng ở mức nguyên tắc, tạo cơ sở để Chính phủ tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý,” ông nói.

Liên quan đến đầu tư hạ tầng hàng không, ông Tùng cho biết, phần lớn các cảng hàng không hiện nay là đất quốc phòng - an ninh, được quản lý chặt theo Luật Đất đai. “Do đó, doanh nghiệp ngoài khối quốc phòng, an ninh rất khó đầu tư, vì muốn đầu tư thì phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất, mà hiện nay lại không chuyển được,” ông phân tích.

Ông ủng hộ việc dự thảo luật mở cơ chế đột phá cho phép doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào cảng hàng không, kể cả xây mới hoặc đầu tư công trình trong cảng hiện hữu nhưng vẫn giữ nguyên quyền quản lý đất quốc phòng.

Đồng quan điểm, Bí thư Thành ủy Cần Thơ Lê Quang Tùng cho rằng, việc xã hội hóa đầu tư sân bay mới hiện khá thuận lợi, nhưng với các sân bay đã được Nhà nước đầu tư một phần, thủ tục chuyển đổi còn nhiều phức tạp, nhất là trong xác định tài sản công.

“Muốn xã hội hóa mà không làm rõ đâu là tài sản công, giá trị ra sao thì rất khó. Đây là điểm nghẽn khiến tư nhân ngại đầu tư. Nếu không tháo gỡ, cuối cùng vẫn chỉ có Tổng Công ty cảng hàng không Việt Nam (ACV) hoặc Nhà nước bỏ tiền,” ông nói.

Đại biểu Lê Quang Tùng đề nghị dự thảo luật cần có cơ chế riêng để xử lý tài sản công tại sân bay, tạo thuận lợi cho hình thức hợp tác công - tư. Ông cũng dẫn thực tế một số nhà đầu tư tư nhân đã đầu tư thiết bị như trạm không lưu, sau đó phải chuyển giao cho Nhà nước, nhưng quá trình tiếp nhận và vận hành gặp nhiều khó khăn.

“Những trường hợp này cần có quy định cụ thể trong luật, để quá trình chuyển giao tài sản giữa khu vực tư và khu vực công diễn ra thuận lợi, an toàn,” ông đề nghị.

Các ĐBQH cho rằng việc sửa đổi Luật Hàng không dân dụng Việt Nam lần này được xem là cơ hội để tạo hành lang pháp lý thông thoáng, huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội và đưa hàng không Việt Nam phát triển theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế.