Thảo luận Luật Báo chí (sửa đổi): Hướng tới nền báo chí hiện đại, tự chủ

Trong chương trình làm việc của Phiên họp toàn thể lần thứ 3, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Báo chí (sửa đổi), một dự thảo luật quan trọng, được kỳ vọng định hướng sự phát triển của nền báo chí Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thay đổi tư duy quản lý, nâng tầm truyền thông quốc gia

Phát biểu mở đầu phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh nhấn mạnh, việc bổ sung quy định về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện tại Khoản 6, Điều 16 của dự thảo là điểm mới, thể hiện tư duy quản lý theo hướng hội tụ báo chí - truyền thông, phù hợp với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ hiện nay.

Tuy nhiên, ông cho rằng dự thảo vẫn còn thiếu các tiêu chí để xác định cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện; thiếu cơ chế tổ chức, thẩm quyền quản lý, cơ chế tài chính đặc thù cũng như mối liên hệ giữa mô hình này với quy hoạch phát triển mạng lưới báo chí toàn quốc sau năm 2025.

Đồng tình với ý kiến trên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ đề nghị làm rõ khái niệm “cơ quan truyền thông đa phương tiện”, mô hình này khác gì với tòa soạn đa phương tiện hiện nay. Ông đặt vấn đề: “Một tòa soạn đa phương tiện có thể sản xuất cùng lúc nội dung cho báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình. Vậy cơ quan truyền thông đa phương tiện phải có quy mô, thẩm quyền, cơ chế hoạt động thế nào?”

Ông Tạ Văn Hạ cũng gợi mở tính mở của mô hình: ngoài sáu cơ quan chủ lực do Nhà nước xác định, liệu các tòa soạn lớn, có uy tín, có thể được phát triển thành cơ quan truyền thông đa phương tiện hay không. “Nếu có những tòa soạn mạnh, có đủ năng lực, họ hoàn toàn có thể phát triển lên mô hình này để tăng tính cạnh tranh và chủ động trong hoạt động báo chí”, ông nói.

Đại biểu Đỗ Chí Nghĩa, Ủy viên chuyên trách của Ủy ban Văn hóa và Xã hội, cũng cho rằng việc xác định mô hình cơ quan truyền thông chủ lực cần linh hoạt, vừa phù hợp với thực tiễn Việt Nam, vừa tương thích thông lệ quốc tế. Theo ông, không nên cứng nhắc quy định người đứng đầu cơ quan chủ lực đa phương tiện phải là Tổng Giám đốc: “Tùy theo loại hình, có thể là Tổng Biên tập đối với báo in hoặc báo điện tử, Giám đốc đài với truyền hình. Điều quan trọng là quy mô và vai trò xã hội, chứ không phải chức danh.”

Xây dựng nền báo chí cách mạng bền vững

Cùng với nội dung về mô hình cơ quan chủ lực, kinh tế báo chí là vấn đề được nhiều đại biểu thảo luận sôi nổi. Hầu hết ý kiến thống nhất rằng trong bối cảnh báo chí chịu sức ép lớn từ sự thay đổi của công nghệ và hành vi công chúng, việc xác định cơ chế tài chính phù hợp là điều kiện tiên quyết để báo chí tồn tại và phát triển bền vững.

Chủ nhiệm Nguyễn Đắc Vinh cho biết, mục tiêu của các quy định trong dự thảo là “tạo hành lang pháp lý giúp báo chí vừa đảm bảo thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa có cơ chế tài chính bền vững, tránh lệ thuộc hoàn toàn vào ngân sách hoặc nguồn thu thương mại thiếu kiểm soát.”

Tuy nhiên, Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ lưu ý, phát triển kinh tế báo chí phải hết sức thận trọng, tránh phát sinh tiêu cực. Ông nêu quan điểm: “Nếu để báo chí tiếp tục phụ thuộc vào quảng cáo, vào kinh doanh thì rất dễ bị chi phối. Nhà nước cần có cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ và bảo đảm nguồn lực cho báo chí thực hiện chức năng định hướng dư luận, tuyên truyền chính sách. Nếu không có sự bảo đảm này, rất khó để báo chí làm tròn vai.”

Giải trình về nội dung trên, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình khẳng định việc đưa “kinh tế báo chí” vào luật nhằm mở rộng hành lang pháp lý, giúp cơ quan báo chí có không gian phát huy nội lực, “sống tốt, sống khỏe” bằng nghề chân chính. Ông nhấn mạnh: “Muốn báo chí giữ được sự trong sáng và đủ nội lực phát triển, phải có cơ chế hoạt động kinh tế bền vững. Khi có thể tồn tại bằng năng lực chuyên môn, họ mới làm báo độc lập và trách nhiệm.”

Thứ trưởng cũng dẫn chứng, nhiều cơ quan báo chí hiện nay đã chủ động tìm hướng đi mới như tổ chức sự kiện, sản xuất sản phẩm truyền thông mang giá trị nhân văn, lan tỏa xã hội. Điển hình là Báo Nhân Dân và Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức các sự kiện âm nhạc, biểu diễn thu hút hàng nghìn khán giả. “Dù không nằm trong định nghĩa hoạt động báo chí, nhưng đây là những hoạt động có giá trị tuyên truyền và nhân văn cao. Luật cần có cơ chế công nhận và khuyến khích những sản phẩm báo chí như vậy,” ông nói.

Dù còn một số ý kiến khác nhau, song đa số đại biểu đều thống nhất rằng, để báo chí thực hiện tốt vai trò định hướng dư luận, phản biện xã hội và truyền thông chính sách, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) cần tiếp tục hoàn thiện, làm rõ hơn các quy định về tổ chức, cơ chế tài chính và hoạt động trong bối cảnh chuyển đổi số.

Luật Báo chí (sửa đổi) không chỉ là một văn bản pháp lý, mà còn là bước khởi đầu cho quá trình xây dựng nền báo chí Việt Nam hiện đại, nhân văn và tự chủ, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ hội tụ truyền thông.