Chuyện sau lũ: [Bài cuối] Vững lại niềm tin

Đặt nền móng cho sự hồi sinh

Những địa danh vốn yên bình giữa núi rừng miền Tây Nghệ An bỗng trở nên nhức nhối trong tâm thức người dân sau cơn lũ lịch sử cuối tháng 7/2025.

Nhiều người dân sau một đêm bỗng trắng tay, ruộng vườn, sản nghiệp, mưu sinh, căn nhà trú ngụ, và miếng ăn hằng ngày, trước mắt. Như bà Đậu Thị Hợi ở xã Tương Dương. Nói là gia đình, nhưng chỉ có hai bà cháu nương tựa vào nhau. Căn nhà của họ giờ chỉ còn trơ ra nền đất sũng bùn, ngổn ngang đổ nát. Bà chỉ biết ngậm ngùi: “Mất trắng hết rồi. Giờ chỉ trông chờ sự hỗ trợ…”.

Với truyền thống "Lá lành đùm lá rách", với tinh thần "Không để người dân bị đói, bị thiếu", với phương châm "Bốn tại chỗ", sự chung tay của các lực lượng, cơ quan, tổ chức, cá nhân và tinh thần chủ động, kiên cường của chính quyền địa phương và người dân nơi đây đã đặt nền móng cho sự hồi sinh. Giữa khung cảnh ngổn ngang, điều khiến tôi và những người chứng kiến rưng rưng là sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và cộng đồng, là ánh mắt kiên nhẫn của những người mẹ đang nhóm bếp, là tiếng cười hồn nhiên của trẻ thơ, là bước chân tự tin đến trường dù sách vở còn nhuốm màu bùn đất. Trong hoang tàn, niềm tin phải trở lại, đã trở lại.

Ngay sau khi nước rút, việc khôi phục hạ tầng được xem là nhiệm vụ cấp bách và then chốt. Hạ tầng ổn định mới có thể đưa cuộc sống trở lại nhịp bình thường, nối lại vùng bị chia cắt và mở lối cho công cuộc tái thiết lâu dài.

Tuyến quốc lộ 16 – huyết mạch nối các xã vùng sâu vùng xa từ Thông Thụ, Tri Lễ, Nhôn Mai, Mỹ Lý kéo dài đến tận Mường Xén – nhanh chóng được khắc phục xong sau khi nhiều đoạn bị sạt lở nghiêm trọng. Quốc lộ 7 - con đường huyết mạch cũng được thông tuyến chỉ vài ngày sau khi lũ rút.

Ở cấp xã, hàng chục tuyến đường vào bản đã được nối thông nhờ nỗ lực của lực lượng giao thông, dân quân, thanh niên và người dân. Những cây cầu tạm dựng lại giữa đôi bờ cách ngăn không chỉ là nỗ lực của sự phục hồi mà còn là minh chứng cho tinh thần "không chờ đợi".

Ông Mạc Văn Nguyên, Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai chia sẻ: “Không có điện, nước, sóng điện thoại thì người dân khó lòng ổn định. Chúng tôi xác định đây là ưu tiên hàng đầu ngay sau khi nước rút”.

Nửa tháng sau lũ, cơ bản các hộ dân vùng thiệt hại đã được cấp điện trở lại; nhiều trạm cấp nước tạm thời được lắp đặt; mạng viễn thông được khôi phục giúp duy trì liên lạc và cập nhật thông tin.

Khi những con đường được nối liền, bước tiếp theo là dựng lại mái ấm thực sự. Hàng ngàn hộ dân bị sập nhà, hư hỏng nặng do lũ. Với họ, ngôi nhà không chỉ là nơi trú ngụ, mà là nơi neo giữ hy vọng, chắt chiu tương lai.

Việc xây dựng lại nhà cửa ở vùng cao, địa hình chia cắt, điều kiện thi công khắc nghiệt đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Vì thế, sự hỗ trợ của Trung ương và địa phương, sự chung tay của các tổ chức chính trị - xã hội đến các nhóm thiện nguyện trở nên vô cùng thiết yếu.

Nhưng đó mới là giải pháp trước mắt. Về lâu dài, tỉnh Nghệ An đang triển khai các giải pháp lâu dài như: xây dựng mô hình “nhà vượt lũ”, “nhà kiên cố vùng nguy cơ sạt lở”, hướng dẫn kỹ thuật xây dựng phù hợp địa hình và biến đổi khí hậu. Đây không chỉ là sự hỗ trợ vật chất mà còn là sự chuẩn bị cho một tương lai bền vững hơn.

“Làm lại nhà thì cực lắm, nhưng có chính sách hỗ trợ, có người giúp thì mình cố gắng thôi. Mái nhà dựng lại thì lòng mình cũng ấm lại”, ông Lô Văn Chiến (xã Keng Đu) nói khi vừa dựng xong phần khung ngôi nhà mới từ tre, gỗ tận dụng sau lũ.

Trước thực trạng thiên tai đi qua, để lại phía sau những thửa ruộng lầy bùn, ao cá ngập rác và chuồng trại tan hoang, cái ăn, cái mặc lại trở thành nỗi lo hàng đầu, ngay lập tức, ngành nông nghiệp Nghệ An triển khai hỗ trợ khẩn cấp lương thực, thực phẩm, nước uống, cây và con giống... Tất cả được chuyển đến tận bản. Lực lượng khuyến nông, hội phụ nữ, hội nông dân... đến từng gia đình "cầm tay chỉ việc", hướng dẫn quy trình canh tác an toàn sau lũ.

Cùng với đó là chính sách khoanh nợ, giãn nợ, hỗ trợ tín dụng ưu đãi giúp người dân có vốn đầu tư lại sản xuất. Một số địa phương tiên phong chuyển đổi mô hình canh tác - thay cây trồng kém hiệu quả bằng cây dược liệu, cỏ voi, rau an toàn; liên kết trong hợp tác xã kiểu mới, tăng giá trị nông sản.

“Làm lại từ đầu thì khó, nhưng bà con quyết tâm lắm. Cứ có giống, có người hướng dẫn là bắt tay vào việc”, chị Lương Thị Lý (xã Mỹ Lý) nói về quyết tâm khôi phục sản xuất sau lũ.

Hồi sinh sau thiên tai không thể chỉ tính bằng số mét đường, số ngôi nhà dựng lại, mà cần bắt đầu từ việc chăm sóc con người - cả thể chất và tinh thần.

Sau lũ, ngành y tế tỉnh đã cử hàng chục đoàn y bác sĩ, đội khử khuẩn lên vùng lũ. Những trạm y tế dã chiến được lập giữa bản để khám, cấp phát thuốc miễn phí, đặc biệt cho trẻ em và người già. Song song, các nhóm chuyên gia tâm lý đã đến từng gia đình, trò chuyện, tư vấn để chữa lành những vết thương tinh thần âm ỉ.

Ngành giáo dục cũng chạy đua với thời gian. Trường học tạm sửa, lớp học dã chiến được dựng lên. Các “bếp ăn 0 đồng”, tủ sách sẻ chia, cặp sách mới... đã giúp học sinh vùng lũ có thể tựu trường đúng khai giảng.

Lũ dữ đến nhanh, nhưng tình người đến còn nhanh hơn. Từ khắp mọi miền, các đoàn thiện nguyện băng rừng, vượt suối mang theo thực phẩm, thuốc men, áo quần đến từng bản làng. Không ít nhóm còn ở lại cùng người dân dọn bùn, dựng nhà, sửa trường.

“Tôi sống từng ấy năm, chưa bao giờ thấy thương nhau như lúc khổ. Tình người còn ấm hơn ngọn lửa giữa đêm đông”, cụ Vi Thị Thoan (86 tuổi, xã Lượng Minh), xúc động.

Khó khăn đến đâu, Nhà nước và Nhân dân cùng nhau vượt qua đến đó

Hiện, công tác khắc phục thiên tai bước đầu đã xong phần việc khẩn cấp, tỉnh Nghệ An đang triển khai nhiều giải pháp căn cơ: quy hoạch lại các điểm dân cư vùng nguy cơ sạt lở, xây dựng nhà ở thích ứng biến đổi khí hậu, nghiên cứu lắp đặt thêm hệ thống cảnh báo lũ sớm, tổ chức tập huấn phòng chống thiên tai cho dân bản.

Bà Võ Thị Minh Sinh, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQVN tỉnh Nghệ An, nhận định: “Lấy lại niềm tin không chỉ bằng vật chất, mà bằng việc trao quyền chủ động cho người dân trong quá trình phục hồi sau thiên tai”.

Ngoài việc đã phân bổ và khẩn cấp giao bổ sung 205 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách tỉnh năm 2025 cho các địa phương bị lũ lụt, ngày 7/8/2025, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Nghệ An thống nhất phương án phân bổ 300 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương và 200 tỷ đồng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi của tỉnh để hỗ trợ khắc phục hậu quả.

Trong đó, phân bổ 112 tỷ đồng để hỗ trợ khắc phục, bảo đảm giao thông các tuyến đường, sửa chữa cầu treo; 100 tỷ đồng hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, khắc phục công trình phòng, chống thiên tai, nước sạch nông thôn; 50 tỷ đồng hỗ trợ sửa chữa, xây dựng mới cơ sở vật chất trường học và mua sắm trang thiết bị dạy học và 38 tỷ đồng hỗ trợ khẩn cấp khắc phục các trung tâm và trạm y tế.

Tỉnh Nghệ An cũng đã thống nhất quyết định bố trí thêm 200 tỷ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi chưa phân bổ để tập trung khắc phục thiệt hại về hạ tầng giao thông.

Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính trong chuyến thăm các xã vừa bị lũ dữ tàn phá cũng nhấn mạnh: “Chính phủ luôn đồng hành cùng bà con. Khó khăn đến đâu, Nhà nước và Nhân dân cùng nhau vượt qua đến đó”.

Từ bùn đất và đổ nát, người dân miền Tây Nghệ An đang gây dựng lại – từ những chiếc bát chiếc nồi lấm bùn đất đến căn bếp ấm lửa thơm cơm, từ những ngôi nhà đổ nát đến một nền móng mới, từ ruộng đồng hoang tàn đến mầm lúa non đã bật, từ dòng lũ sục bùn đến giọt nước sạch được cõng vào tâm lũ, từ sự hoang hoải thất thần đến niềm tin: "Còn da lông mọc còn chồi nảy cây"...  Cơn lũ có thể quét qua làng bản, núi rừng, nhưng không thể quật ngã được ý chí sinh tồn của những con người nơi đây. Rồi người dân sẽ lại gây dựng được sinh kế bền vững, an cư lạc nghiệp.

Tôi ngắm nhìn, trong khói bếp chiều có vương vấn niềm vui, trong ánh mắt trẻ thơ có niềm háo hức, trong giọng nói của mỗi người đã có sự lạc quan... Niềm tin đang được gieo lại, từng chút, từng chút một, vững chãi như chính bản lĩnh kiên cường của người dân xứ Nghệ đã được bồi đắp tự muôn đời.