Chuyện chưa kể về thú y cơ sở [Bài 8]:Thử thách ở chính quyền 2 cấp

Thú y cơ sở - 'cánh tay nối dài' 

Vũ Viết Thu (SN 1978, trưởng Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Khu vực VIII) là một người đàn ông nhỏ nhắn nhưng sức khỏe dẻo dai, độ bền ít ai bì kịp. Tôi đã được đi cơ sở cùng anh, vào từng nhà dân, xuống từng thôn bản ở Sà Phìn, Sủng Máng, Lũng Pù, Sủng Trái… Trong khi tôi thở không ra hơi vì đường núi gập ghềnh hiểm trở phải cuốc bộ hàng giờ thì anh vẫn phăm phăm, thậm chí cắt đường núi để đi tắt thoăn thoắt.

Anh Thu khiến tôi liên tưởng với một chú ngựa Mèo - giống ngựa bản địa của đồng bào Mông nhỏ bé nhưng sức khỏe phi thường, đi đường núi phăm phăm mà thồ hàng còn khỏe hơn cả giống ngựa vùng xuôi to lớn, lộc ngộc.

Như nhiều cơ quan, đơn vị trên cả nước đều phải điều chỉnh, sắp xếp, thay đổi cơ cấu, nhân sự… trong quá trình thực hiện tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, trong khi đó nhiệm vụ, khối lượng công việc không giảm bớt, một người nhận trọng trách của 2 - 3 người; phụ trách địa bàn rộng gấp 2 - 3 lần do nhiều xã gộp lại thành một. Lĩnh vực chăn nuôi, thú y vùng cao nguyên đá cũng không ngoại lệ.

Theo Quyết định số 178 ngày 9/9/2025 của Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh Tuyên Quang, Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực VIII do anh Thu làm trạm trưởng được giao nhiệm vụ chuyên môn tại 11 xã miền núi của 2 huyện Đồng Văn - Mèo Vạc trước đây, gồm Đồng Văn, Lũng Cú, Sà Phìn, Phố Bảng, Lũng Phìn, Mèo Vạc, Sơn Vĩ, Tát Ngà, Niêm Sơn, Sủng Máng, Khâu Vai.

Nhiệm vụ cụ thể, Trạm phải lo triển khai thực hiện công tác phòng, chống dịch bệnh tại địa bàn khu vực phụ trách; phân công viên chức thường trực tại xã để thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn có liên quan đến lĩnh vực ngành phụ trách (lấy mẫu, vận chuyển, kiểm soát giết mổ động vật trên địa bàn, kiểm tra lâm sàng trước và sau khi giết mổ,…); hướng dẫn các xã thực hiện công tác tái đàn và áp dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học

Phối hợp với các xã triển khai công tác tiêm phòng, phòng chống dịch bệnh, phòng chống đói rét cho đàn gia súc; tổ chức tiêm phòng định kỳ (các loại vaccine dại, vaccine lở mồm long móng, vaccine viêm da nổi cục, vaccine tụ huyết trùng trâu, bò, vaccine dịch tả lợn, nhiệt thán… theo kế hoạch); hướng dẫn các xã hoàn thiện các thủ tục hỗ trợ các hộ bị thiệt hại do dịch bệnh dịch tả lợn Châu Phi theo các Nghị định 02; 116 của Chính phủ về chính sách hỗ trợ khắc phục dịch bệnh động vật.

Ngoài ra, kiểm tra, hướng dẫn các cơ sở kinh doanh thuốc thú y, hành nghề thú y, buôn bán thức ăn chăn nuôi và giết mổ động vật trên địa bàn các xã; phối hợp với chuyên viên Phòng Kinh tế phụ trách chuyên môn hướng dẫn, đôn đốc xây dựng báo cáo về công tác chăn nuôi, thú y hàng tháng, quý, năm để báo cáo UBND xã và ngành chuyên môn, bào gồm tất tật các việc từ rà soát, nắm bắt tổng đàn gia súc, gia cầm; biến động tăng, giảm tổng đàn; số lượng xuất bán, giết mổ động vật trong năm…

Điều đó đồng nghĩa với việc, Trạm vừa thực hiện chuyên môn, vừa có vai trò của cơ quan quản lý chuyên ngành giúp các xã thẩm định các chương trình dự án thuộc nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia ở lĩnh vực chăn nuôi; xây dựng định hướng phát triển kinh tế cho địa phương.

Khi Hà Giang thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, 2 huyện Đồng Văn, Mèo Vạc là địa bàn trọng điểm triển khai phát triển chăn nuôi. 11 xã vùng cao nguyên đá hiện có tổng đàn gia súc trên 152.000 con, trong đó chủ yếu là bò (gần 54 vạn con); lợn (trên 66 vạn con); 28 vạn con dê…; gia cầm gần 748 nghìn con, chưa kể đến hơn 26 ngàn đàn ong; 22ha mặt nước nuôi trồng thủy sản. Đặc thù của các xã là chăn nuôi cá thể, hộ gia đình không tập trung, do đó, sự manh mún của đàn nuôi, vật nuôi… lại càng phát sinh thêm công việc cho cán bộ ngành thú y vùng cao.

“Anh em chúng tôi đi xuống cơ sở bao giờ cũng phải chọn thời điểm: một là chiều muộn, hai là đi từ tờ mờ sáng hãy xuống vì lúc đó bà con mới có nhà, vật nuôi còn ở trong chuồng chưa bị lùa ra ngoài chăn thả. Phải nắm bắt được thời gian biểu của bà con, nếu không xuống tới nơi lại phải đi về, vì bà con ban ngày đi nương, không tìm được” - anh Thu chia sẻ.

Chống dịch tả lợn Châu Phi những ngày đầu vận hành chính quyền 2 cấp

Dịp tháng 7 mới đây là một trong những giai đoạn khó khăn, vất vả của Trạm chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực VIII: thời điểm giữa tháng 7/2025, dịch tả lợn Châu Phi bùng phát trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang.

Đầu tháng 7, 3 xã vùng cao Quản Bạ, Lùng Tám, Bạch Đích liên tiếp xuất hiện các ổ dịch tả lợn Châu Phi, có những thời điểm 1 ngày phát sinh thêm 37 con lợn mắc bệnh. Tiếp đó, 9/11 xã vùng cao nguyên đá; 49/417 thôn công bố có dịch, số lợn bị bệnh và tiêu hủy 817 con/166 hộ, tương đương gần 42 tấn lợn hơi. Dịch bùng phát trong bối cảnh chính quyền 2 cấp vừa mới đi vào vận hành, còn nhiều bỡ ngỡ, sự phối hợp chưa thực sự nhuần nhuyễn, trơn tru.

Khi đó, Chi cục Trưởng Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản - Sở Nông nghiệp và Môi trường Tuyên Quang Lê Hải Nam đã thẳng thắn: nguyên nhân chính làm dịch bệnh tiếp tục tái phát, lây lan là do một số địa phương cấp xã nhận thức chưa đầy đủ, chưa đúng tính chất nguy hiểm của bệnh dịch tả lợn Châu Phi.

Việc tổ chức công bố dịch và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch… chưa đồng bộ; nhiều địa phương, chính quyền vẫn rất loay hoay vì thiếu nhân lực bởi mạng lưới thú y thôn, bản không còn, mặc dù Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực đã được thành lập, tuy nhiên địa bàn rộng không thể bao quát được hết, chưa kể bộ máy cũng chưa được kiện toàn.

Lực lượng cán bộ thú y mỏng; sự thiếu đồng bộ trong phối hợp giữa các cơ quan… dẫn tới tổ chức xử lý, tiêu hủy lợn bệnh gặp rất nhiều khó khăn; thiếu kinh phí mua hóa chất, vôi bột, thuê phương tiện, không có đủ kinh phí cho người tham gia xử lý lợn bệnh... gây rất nhiều khó khăn trong công tác phòng, chống dịch bệnh động vật, dẫn đến dịch bệnh lây lan, chưa được kiểm soát.

Lực lượng cán bộ Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực VIII đã phối hợp với chính quyền các xã có dịch gấp rút triển khai các biện pháp khoanh vùng, dập dịch; thành lập Ban Chỉ đạo Phòng, chống dịch tả lợn Châu Phi và các tổ giúp việc; 15 tổ công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân thực hiện nghiêm các biện pháp phòng dịch, nâng cao ý thức chủ động khai báo, không giấu dịch, không vứt xác lợn ốm, chết ra môi trường; tuyệt đối không bán chạy, bán tháo, vận chuyển, vứt xác lợn chết ra môi trường; không tái đàn khi ổ dịch chưa qua 21 ngày và chưa được kiểm soát triệt để. Những nội dung này được yêu cầu các hộ chăn nuôi ký cam kết thực hiện.

Song song với đó là thực hiện tiêm vaccine phòng bệnh cho đàn lợn ở khu vực chưa xuất hiện ổ dịch, tạo hệ miễn dịch chủ động cho vật nuôi. Đây là một trong các biện pháp phòng bệnh dịch tả lợn Châu Phi rất quan trọng mà người chăn nuôi cần thực hiện. Với biên chế 7 viên chức thuộc Trạm khu vực VIII, thời gian đó, thú y cơ sở “quay chóng mặt”, việc ngợp lên tận đầu…

“Có những đêm đi chống dịch, tiêu hủy lợn bệnh…, mồ hôi ròng ròng chảy xuống mắt không kịp vuốt; khắp người lông lợn dính từ đầu tới chân” - cán bộ thú y Phan Xuân Đạt ôn chuyện.

Với những nỗ lực phi thường, Trạm đã cùng lúc triển khai rất nhiều nhiệm vụ: lấy mẫu xét nghiệm, tiêm tổng số 167.932/170.805 liều vắc xin phòng bệnh cho vật nuôi; vệ sinh, khử trùng tiêu độc sử dụng 1.710 lít hóa chất, 21.710 kg vôi bột….

Kết quả: hạn chế được dịch bệnh lây lan và phát sinh; dịch bệnh DTLCP xảy ra được xử lý, khống chế kịp thời, không lây lan diện rộng, người dân ý thức, chủ động vệ sinh môi trường chăn nuôi, xây dựng hố ủ phân, di rời chuồng nuôi ra xa nhà…

“Kế hoạch năm 2026, Trạm tiếp tục phối hợp với các xã phát triển, nhân rộng đàn gia súc, gia cầm; chủ động phòng, chống dịch bệnh cho đàn vật nuôi phấn đấu không để dịch bệnh lớn. Trạm cũng sẽ đẩy mạnh hướng dẫn, tuyên truyền, vận động đồng bào thực hiện phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản theo hướng hàng hóa, đảm bảo về chất lượng an toàn sinh học theo quy định.

Các xã cần khuyến khích người dân, tổ chức đầu tư có trọng điểm để phát triển và hình thành các vùng chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản hàng hóa tập trung, phát triển mô hình trang trại, gia trại chăn nuôi, áp dụng chăn nuôi theo hướng thâm canh, đa dạng hóa sản phẩm vật nuôi nhằm đảm bảo nguồn hàng hóa tiêu thụ ổn định trên địa bàn và các vùng lân cận, dần hòa nhập vào chuỗi giá trị trong phát triển chăn nuôi' - Trạm trưởng Trạm chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Khu vực VIII Vũ Viết Thu chia sẻ.