Chuyện chưa kể về thú y cơ sở [Bài 6]: Bẩy thú y quản nghìn km2

Bẩy cán bộ thú y phủ cả vùng Cao nguyên đá Đồng Văn

Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Khu vực VIII (Sở Nông nghiệp và Môi trường Tuyên Quang) “đóng đô” tại trung tâm xã Đồng Văn. Trụ sở này được xây dựng từ những năm 90 của thế kỷ trước, cũ kỹ và xuống cấp, nó vốn là trụ sở cũ của Phòng Nông nghiệp huyện Đồng Văn (tỉnh Hà Giang) trước đây.

Nhiều năm qua, 7 cán bộ của Trạm phụ trách toàn bộ 37 xã, thị trấn của 2 huyện vùng Cao nguyên đá là Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ, Yên Minh với tổng số 445 thôn bản (rộng gần 2.400km2).

Sau sáp nhập thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, số lượng các xã giảm xuống từ 37 còn 11 xã, tuy nhiên đó chỉ là giảm cơ học, còn diện tích, dân cư, địa hình, đường đất đi lại… vẫn thế, vẫn ngần ấy thời gian di chuyển từ bản nọ sang bản kia, vẫn núi cao vực sâu, mùa đông rét mướt, mùa khô thiếu nước, hiếm mưa…; vẫn những bản làng nghèo đói, nhiều đồng bào chưa giao tiếp được bằng tiếng phổ thông với cán bộ.

Theo thời gian, số lượng, quy mô đàn vật nuôi mỗi năm mỗi tăng thêm, phình to, trong khi đó, tình hình dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, nhiều bệnh dịch, chủng bệnh mới xuất hiện, nhiều vật nuôi, giống nuôi mới được đưa về thôn bản. Những áp lực đó ngày càng đè nặng lên vai của những cán bộ thú y cơ sở của Trạm Chăn nuôi - Thú y - Thủy sản Vùng III, cùng với sự điều chỉnh cơ chế, chính sách trong ngành…  tiếp tục gia tăng khó khăn, áp lực trong quản lý, phòng chống dịch bệnh vật nuôi ở vùng cao.

Kể từ thời điểm tỉnh Hà Giang (cũ) triển khai Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp (tháng 9/2015) trong đó trọng tâm phát triển lĩnh vực chăn nuôi, lấy chăn nuôi làm đột phá, định hướng phát triển chăn nuôi đại gia súc, trâu ở các huyện vùng thấp, bò ở các huyện vùng cao; định hướng tốc độ tăng trưởng lĩnh vực chăn nuôi chung phải đạt bình quân 13%/năm; đàn trâu tăng đàn 3%; đàn bò tăng đàn 5% từ đó hướng tới giá trị ngành chăn nuôi ngàn tỷ. Chuẩn bị cho đề án này, Hà Giang có chính sách tăng cường cán bộ thú y tận cấp thôn bản.

Tại 2 huyện cao nguyên đá Đồng Văn - Mèo Vạc, 38 cán bộ thú y chuyên trách cấp xã được cử đi đào tạo, tập huấn nghiệp vụ sau đó trở về bản làng, trở thành “cánh tay nối dài” của thú y cơ sở, là điểm tựa, chỗ dựa cho bà con đồng bào trong việc chăm sóc, bảo vệ, phòng dịch cho đàn nuôi.

Trạm trưởng Trạm Thú y, chăn nuôi, thủy sản Vùng VIII Vũ Viết Thu cho biết, trong suốt thời gian gần chục năm, chính sách này đã mang lại hiệu quả thiết thực. Số lượng đàn nuôi tăng trưởng nhanh, bền vững; tình hình dịch bệnh được kiểm soát từ đầu nguồn; vật nuôi bị ốm, cúm, mắc bệnh…, thú y cơ sở kịp thời hỗ trợ bà con. Chính sách phục tráng đàn bò Mông bản địa với chủ trương nâng cấp chất lượng con giống bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo giúp bảo vệ được nguồn gene giống bò quý, bà con được hỗ trợ miễn phí trong quá trình tạo giống từ đó có đàn vật nuôi khỏe mạnh, chất lượng…

“Trạm vùng VIII chúng tôi khi đó ngoài nhiệm vụ chuyên môn còn thường xuyên hỗ trợ thú y cơ sở bằng cách hướng dẫn kỹ thuật, kỹ năng chuyên môn; tham mưu xây dựng kế hoạch phòng trừ dịch bệnh, chăn nuôi… Có những ca bệnh khó vượt quá khả năng của thú y cơ sở, Trạm lại cử cán bộ của Trạm lên tận nơi hỗ trợ, “bọc lót” cho nhau rất nhiều. Thành công nhất đó là kế hoạch phục tráng đàn bò Mông, thu tinh nhân tạo để cải tạo chất lượng đàn bò, không để tình trạng bò giao phối cận huyết để từ đó sinh ra những con bê con bị bệnh, sức đề kháng yếu, chất lượng bò không đạt yêu cầu, tiêu chuẩn” - anh Thu chia sẻ.

Nhiều bản làng “trắng” cán bộ thú y cơ sở

Triển khai nhiệm vụ hợp nhất chính quyền địa phương 2 cấp, từ 37 xã, thị trấn của 2 huyện vùng cao Đồng Văn - Mèo Vạc với 445 thôn bản, vùng lõi của Cao nguyên đá hợp nhất thành 11 xã miền núi. Đi cùng với việc giảm số lượng đơn vị cấp xã, nhiều lĩnh vực cũng được tinh gọn, cắt giảm, trong đó có lực lượng cán bộ thú ý chuyên trách. Nhiều địa phương, đội ngũ cán bộ thú y cơ sở không còn tên trong danh sách cán bộ chuyên trách tại bản làng.

Trước khi hợp nhất, Đồng Văn - Mèo Vạc có 36 cán bộ thú y chuyên trách, dẫn tinh viên thôn bản. Hiện tại, chỉ còn 10/36 người đang tiếp tục công tác tại 9 xã miền núi, gồm: Lũng Cú (2 thú y viên); các xã Đồng Văn, Sà Phìn, Phố Bảng, Lũng Phìn, Mèo Vạc, Sủng Máng, Sơn Vĩ, Khau Vai mỗi xã chỉ có 1 thú y cơ sở; 3 xã còn lại “trắng” thú y viên. Như vậy, 26 cán bộ thú y chuyên trách cũ đã bị cắt giảm, một số người xin nghỉ vì không bố trí được công việc mới.

Giàng Mí Hờ (SN 1983) là một trong số 26 cán bộ thú y chuyên trách của vùng Cao nguyên đá vừa nghỉ việc trong bối cảnh trên. Tính đến thời điểm nghỉ việc, Hờ công tác được 16 năm 4 tháng tại xã Lũng Cú - xã vùng biên chót cùng của huyện Đồng Văn cũ. Sau hợp nhất, Lũng Cú mới được thành lập trên sở hợp nhất các xã Lũng Cú - Ma Lé - Lũng Táo với 9 thôn bản. Rõ ràng, địa hình rộng lên gấp 3 lần, số lượng đàn vật nuôi nếu tính cơ học cũng gấp 3 lần, nhưng, cán bộ thú y chuyên trách lại giảm cũng có nghĩa là áp lực tăng lên gấp 3…

Hôm gặp Hờ ở trụ sở UBND xã Lũng Cú, gương mặt anh cán bộ thú y chuyên trách Giàng Mí Hờ buồn thiu. Chắc chắn rất yêu công việc, chưa muốn dừng lại nhưng do sự thay đổi về cơ chế chính sách,  Hờ mới phải nghỉ việc. Nhà Hờ ở thôn Cẳn Tằng - thôn có đàn vật nuôi đông đúc nhất.

“Từ hôm nghỉ đến giờ chưa biết làm việc gì khác, vẫn ở nhà trồng trọt, chăn nuôi thôi. Chỉ tiếc những kiến thức, nghiệp vụ đã được học, được làm, đang giúp bà con chữa bệnh cho con vật, thụ tinh bò giúp bà con... Giờ ở nhà không đi làm cũng buồn, nhưng có ai nhờ thì vẫn giúp thôi” - Giàng Mí Hờ chia sẻ.

Hay như Lũng Phìn - xã hợp nhất từ 3 xã Lũng Phìn - Sủng Trái - Hố Quáng Phìn (huyện Đồng Văn cũ), diện tích nhân 3, và đều là những xã thuần nông đặc biệt khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo vẫn ở 2 con số. Chủ tịch xã Lũng Phìn Nguyễn Văn Chinh thẳng thắn: biên chế của ủy ban xã được 33 cán bộ công chức, thành ra những rất nhiều cán bộ phải kiêm nhiệm, nhiều bộ phận bị cắt giảm như thú y chuyên trách thôn bản, khuyến nông...

Trong khi đó, Lũng Phìn là địa bàn sinh sống của người Mông xanh có giống lợn bản địa rất ngon, chất lượng cao - giống lợn Lũng Pù. Phong tục tập quán người Mông xanh thường cúng giỗ, làm ma, làm đám cưới… bằng con lợn nái, điều này ảnh hưởng rất nhiều tới đàn lợn giống.

“Xã đang có hướng vận động tuyên truyền bà con giữ con lợn mẹ để gây đàn, không nên mang con lợn mẹ ra mổ, giết thịt, như vậy là triệt tiêu con nái gây giống. Giá lợn giống thời gian gần đây rất cao. Nếu con lợn nái đẻ được một đàn lợn con, số tiền thu về vài chục triệu đồng, rất lớn” - Chủ tịch xã Lũng Phìn cho hay.

Lợn đen Lũng Pù là vật nuôi quen thuộc của người dân vùng cao nguyên đá. Giống lợn bản địa có hình dáng to lớn, lông đen, dày và ngắn, da thô, tai nhỏ cúp, mõm dài trung bình. Lợn đen Lũng Pù có 2 loại: một loại 4 chân trắng và có đốm trắng ở trán và mõm, một loại đen tuyền. Thời gian nuôi từ 10 đến 12 tháng đạt trọng lượng 80 đến 90 kg.Ưu điểm của vật nuôi này là có khả năng chống chịu được với thời tiết khắc nghiệt, sức đề kháng cao, đặc biệt là có chất lượng thịt ngon, dai; giá trị kinh tế cao gấp từ 1,5 – 2 lần so với các giống lợn lai, lợn ngoại trên địa bàn. Giống lợn Lũng Pù đã được Viện Chăn nuôi và Dự án BIODIVA khẳng định cần được nghiên cứu bảo tồn và khai thác có hiệu quả cho cộng đồng.

Nhiều xã vùng cao nguyên đá định hướng nuôi lợn Lũng Pù thành vật nuôi chủ lực, cũng giống như con bò Mông vàng. Để đạt hiệu quả, cán bộ chăn nuôi, thú y có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ bà con về kỹ thuật, hướng dẫn cách phòng tránh dịch bệnh giúp đàn lợn sinh trưởng toàn diện…

“Việc thiếu hụt cán bộ thú y cơ sở chắc chắn sẽ có những khó khăn ban đầu, nhất là với những xã “trắng” thú y thôn bản như Tát Ngà, Niêm Sơn. Trong thời gian đó, Trạm thú y, chăn nuôi, thủy sản vùng VIII sẽ nỗ lực hết sức để đảm bảo công tác phòng trừ dịch bệnh cho đàn vật nuôi của bà con, hướng dẫn để bà con có những kiến thức cơ bản nhất, có thể chủ động xử lý những bệnh thông thường mà vật nuôi thường mắc phải”, Trạm trưởng Vũ Viết Thu cho biết.